ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers'ın iflas başvurusunda bulunması ve Bank of America'nın Merrill Lynch'i satın alacağını açıklaması, ABD Merkez Bankası (FED) ile diğer merkez bankalarını çeşitli önlemler almaya itti.
FED, 90 yıllık tarihinde ilk kez nakit kredi karşılığında hisse senedi kabul etmek dahil acil önlemler alacağını açıkladı. G-7'nin sanayileşmiş ülkelerinin diğer merkez bankaları da piyasaları izlediklerini ve harekete geçmeye hazır olduklarını bildirdi.
AMB'den 30 milyar avro
Avrupa Merkez Bankası (AMB), ''avro para piyasasının düzgün işlemesi için katkıda bulunmaya hazır olduğunu'' bildirdi. AMB, piyasaların sakinleşmesi için mali sisteme 30 milyar avro (42,6 milyar dolar) enjekte ettiğini açıkladı.
İngiltere Merkez Bankası da ''gerekli olursa harekete geçeceğini'' kaydetti. İngiltere Merkez Bankası 5 milyar sterlin değerinde (yaklaşık 9 milyar dolar) üç günlük ihale açtı.
İsviçre Merkez Bankası para piyasalarına gecelik faiz oranı yüzde 1,9'dan olmak üzere ''esnek ve bolca'' likidite sağlayacağını bildirdi.
Almanya Merkez Bankası Bundesbank, Almanya'daki bankaların Lehman Brothers'ın yarattığı tehlikeyi ''yönetebileceğini'', içeride ve dışarıdaki bankacılık kurumlarıyla temas halinde olduğunu belirtti.
Japonya Merkez Bankasından bir yetkili, ''FED ve diğer ülkelerden yetkililerle temas halinde mali piyasalardaki koşulları izliyoruz'' dedi.
Avustralya Merkez Bankası da bugün günlük para piyasası operasyonunda piyasaya 2,1 milyar Avustralya doları (1,7 milyar ABD doları) sürerken, bu miktarın piyasanın ihtiyacından 828 milyon Avustralya doları daha fazla olduğu belirtildi.
Bu arada dünyanın en büyük bankalarından 10'u 70 milyar dolarlık acil yardım fonu oluşturmaya karar verdi. Fona katılacak bankalardan herhangi biri fonun üçte birini kullanabilecek.
'ABD finansal krizde'
ABD merkez bankası konumundaki FED'in eski başkanı Alan Greenspan, ABD'deki kriz ile ilgili ABC televizyonuna konuştu. ABD'nin finansal bir kriz içinde olduğunu söyleyen Greenspan, ''Önce şunu anlayalım. Bu 50 yılda, hatta muhtemelen 100 yılda bir yaşanabilecek bir olay'' dedi.
ABD'nin bir ekonomik durgunluğa (resesyon) girmeden kurtulma ihtimalinin yüzde 50'nin altında olduğuna dikkati çeken Greenspan, krizin daha da devam etmesini beklediğini vurguladı.
Zor bir dönemden geçen yatırım bankası Lehman Brothers'ın geçtiğimiz günlerde, yatırım yönetimi bölümündeki çoğunluk hissesini satmayı ve ticari gayrimenkul varlıkları için yeni bir şirket kurmayı planladığı bildirilmişti.
Sıkıntı içinde bulunan ABDnin dördüncü büyük yatırım bankası Lehman Brothers'a ABD yönetiminin çabalarına karşın müşteri bulunamaması sonucu, ABD'li dev yatırım bankası sabah saatlerinde iflasını açıklamıştı.
Lehman Brothers'ın batmasıyla geçen yıl ağustos ayından beri ABD'de batan bankaların sayısı 13'e yükseldi.
ABD krizi, devleri yendi
ABD'de geçen yıl konut piyasasında başlayan ve küresel krize dönüşen mali krizin yarattığı sarsıntının son kurbanları, ABD'li Lehman Brothers ile Merrill Lynch oldu. ABD'nin dördüncü büyük yatırım bankası durumundaki Lehman Brothers iflas başvurusunda bulunurken, dünyanın en büyük aracı kurumu Merrill Lynch de 50 milyar dolara satılıyor.
ABD'nin bir dönem dördüncü büyük yatırım bankası durumunda olan Lehman Brothers, kredi krizi nedeniyle girdiği zor durumdan kurtulamayarak, iflas mahkemesine başvuruda bulundu. 158 yıllık bankanın yaptığı iflas başvurusuna göre, 31 Mayıs tarihi itibariyle şirketin toplam varlıklarının değeri 639 milyar dolar. WorldCom şirketi 2002 yılında iflas başvurusunda bulunduğunda toplam varlıklarının değeri 107 milyar dolardı.
Lehman Brothers'ın iflas başvurusunda, iştiraklerinin yer almayacağı, aracı kurumların ve Neuberger Berman gibi yatırım yönetimi şirketlerin işlem yapmaya devam edeceği belirtildi. Lehman Brothers, yatırım yönetimi biriminin satışı için birkaç alıcıyla görüşmelerini sürdürüyor.
Lehman Brothers'ın iflası, Drexel Burnham Lambert'in tahvil piyasasındaki çöküşle birlikte iflas başvurusunda bulunduğu 1990 yılından bu yana en büyük iflas oluyor. Banka, ABD Hazinesinin herhangi bir satın almaya yardımcı olmayacağını açıklamasının ardından, potansiyel alıcıların görüşmelerden çekilmesi üzerine iflasını açıkladı.
Yüksek riskli gayrimenkullere dayalı yatırımlarının iflasına yol açtığı Lehman Brothers'ın mahkemeye sunduğu iflas başvurusuna göre, bankanın kreditörleri arasında Citigroup, Bank of New York Mellon, Aozora Bank ve Mizuho Financial Group bulunuyor.
1850 yılında üç kardeşin kurduğu Lehman Brothers bankası, 5 bini İngiltere'de olmak üzere dünya çapında 25 bin kişiye istihdam sağlıyor.
Merrill Lynch ve AIG
Bu arada, ABD'nin iki numaralı bankası Bank of America, küresel kredi krizi nedeniyle yaklaşık 46 milyar dolar zarar eden dünyanın en büyük aracı kurumu Merrill Lynch'i 50 milyar dolara satın alıyor. Bank Of America, New York Borsası'nda cuma günkü kapanış fiyatından hisse başına 12 dolar daha fazla olmak üzere Merril Lynch'e hisse başına 29 dolar vererek 50 milyar dolara satın almayı kabul etti. Merril Lynch'in Ocak 2007'de 90 dolardan işlem gören hisseleri mayıs ayında 50 dolardan işlem görmeye başlamıştı.
JP Morgan Chase bankası, ABD Merkez Bankasının (FED) desteğiyle mart ayında çöken Bear Stearns bankasını çok ucuza satın almıştı. Bir zamanlar ABD'nin ilk beş yatırım bankası arasında yer alan Bear Stearns, Lehman Brothers ve Merrill Lynch, 14 aydır süren küresel kredi krizi nedeniyle tarih oldu.
Bank of America'nın Merrill Lynch ile birleşmesiyle, ABD'nin aktifleri bakımından en büyük bankası Citigroup'a rakip olarak küresel bir mali dev ortaya çıkmış olacak. Ancak bu birleşme, daha önce binlerce kişinin işine son veren iki bankanın yeni işten çıkarmalarına da yol açacak.
Bank of America'nın, Merrill Lynch'i alarak zayıf olduğu üç alanda güçleneceği yorumları yapıldı. Bank of America'nın artık ABD'nin en iyi ve en büyük aracılarından ve dünyanın en iyi yatırım bankalarından birine sahip olduğu ve dünyanın en iyi varlık yöneticilerinden biri olan BlackRock'ın yüzde 45'ini ele geçirdiği ifade edildi.
Öte yandan dünyanın en büyük sigorta şirketi American International Group'un da(AIG) yeniden yapılanmak zorunda kaldığı belirtiliyor. Mali desteğe ihtiyacı bulunduğu bildirilen AIG, operasyonlarını gözden geçirdiğini ve işlerini düzeltmek için diğer kesimlerle muhtemel seçenekler üzerinde çalıştıklarını bildirdi. AIG'in sözcüsü Nicholas Ashooh, ''Birçok toplantı yapılıyor. Birçok seçeneği değerlendiriyoruz. Birçok kesimle görüşmeler yapıyoruz'' dedi.
Wall Street Journal ve New York Times gazetelerinin internet sitelerinde, AIG'in FED'den 40 milyar dolarlık kısa vadeli finansman talebinde bulunduğu belirtildi. AIG, bu yıl 20 milyar dolar sermaye artırımında bulunmuştu.
Cuma gününe göre, AIG'in toplam piyasa değeri 32,99 milyar dolar. AIG'in kredi krizi başlamadan önce 2007'nin ilk yarısında 61,8 milyar dolar olan geliri, bu yılın ilk yarısı itibariyle yüzde 45 azalarak 33,96 milyar dolara geriledi.
Krizin maliyeti
Bu arada, dünyanın en büyük bankalarından 10'u 70 milyar dolarlık acil yardım fonu oluşturmaya karar verdi.
Bank of America, Barclays, Citibank, Credit Suisse, Deutsche Bank, Goldman Sachs, JP Morgan, Merrill Lynch, Morgan Stanley ve UBS bankalarının her birinin 7 milyar dolar vermeyi kabul ettiği fon, dünya piyasalarında panik çıkmasını önlemeyi amaçlıyor.
ABD'de konut sektöründe başgösteren kredi krizinin daha sonra küresel çapta bir mali krize dönüşmesi, şimdiye kadar küresel bankaların 400 milyar doları aşkın zarar etmesine yol açtı.
Uluslararası Para Fonu (IMF), bu yılın başında kredi krizinin maliyetinin 1 trilyon dolara ulaşacağı tahmininde bulunmuştu.
ABD'de şimdiye kadar kredi krizinin etkilediği 11 banka kapanırken, Lehman Brothers'ın iflasının da son olmayacağı tahmin ediliyor.
Dolar 1,27 YTLye doğru
Küresel piyasalardaki paniğin etkisiyle döviz piyasasında da hareket yaşanıyor. Dolar yeniden 1,27 YTL seviyesine yaklaştı. Bankalararası piyasada dolar 1,2680 YTL ile dört ayın en yüksek düzeyine çıktı.
Bankalararası piyasada cuma günü en iyi dolar alış kotasyonları gün içinde en yüksek 1,2700/1,2715 YTL seviyesine kadar yükselerek önceki gün spot kapanışa göre yüzde 2.6 yükseldikten sonra spot kapanışında 1,2480/1,2510 YTL olmuştu.
Faiz yüzde 19.20ye çıktı
Faizde de yükseliş meydana geldi. 14 Nisan 2010 vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi bugün en yüksek yüzde 19.20 seviyesini gördü. Gösterge kağıtta faiz Cuma günü spotta yüzde 18.81 seviyesinden, bugün valörlü işlemlerde yüzde 18.87 seviyesinden kapanmıştı.
Dolar, Euro karşısında kısa süre bir süre için değerlense de, daha sonra toparlandı. Bunda, ABDdeki banka sorunlarının Avrupaya da yayılabileceği endişesi etkili oldu. Euro/dolar paritesi bugün 1,4243-1,4479 bandında seyrediyor.
Petrol 97 dolara indi
Lehman Brothersın çöküşünün ekonomiyle ilgili endişeleri arttırması petrol fiyatlarının 4 dolar düşerek son yedi ayın en düşük düzeylerine inmesine neden oldu. ABD ham petrolü 97 dolara doğru geriledi.
Öte yandan küresel finans piyasalarındaki çalkantı, Çin Merkez Bankasını da faiz indirmeye itti. Çin Merkez Bankası, bir yıllık kredi faizini 27 baz puan düşürerek yüzde 7.20ye indirdi.
Dünyanın en büyük bankaları
Dünyanın dördüncü büyük bankası iken Merrill Lynch'i satın alan Bank of America,Industrial & Commercial Bank of China'nın (ICBC) ardından ikinci sıraya yerleşti.
Cuma günü kapanışa göre toplam piyasa değerleri temelinde dünyanın ilk 20 bankası şöyle sıralanıyor:
1- ICBC 206 milyar dolar
2- Bank of America/Merrill 198 milyar dolar
3- HSBC 191 milyar dolar
4- China Construction Bank 168 milyar dolar
5- JP Morgan Chase 141 milyar dolar
6- Bank of China 123 milyar dolar
7- Wells Fargo 113 milyar dolar
8- Banco Santander 101 milyar dolar
9- Citigroup 98 milyar dolar
10- Mitsubishi UFJ 87 milyar dolar
11- BNP Paribas 84 milyar dolar
12- UniCredit 71 milyar dolar
13- Royal Bank of Scotland 69 milyar dolar
14- Intesa SanPaolo 66 milyar dolar
15- Royal Bank of Canada 62 milyar dolar
16- BBVA 62 milyar dolar
17- UBS 61 milyar dolar
18- US Bancorp 59 milyar dolar
19- Societe Generale 55 milyar dolar
20- Credit Suisse 52 milyar dolar
