Malatya’nın kuşlarına yeni bir tür daha eklendi.
Nispeten ılıman iklimin baskın olduğu kuşakta yaşayan ve Bayağı Arap Bülbülü olarak da bilinen Arap Bülbülünün (Latince: pycnonotus xanthopygos, İngilizce: White-spectacled Bulbul) son iki yıldır Malatya’ya yerleştiği belirlendi.
1996 yılından bu yana Malatya kuşlarını gözleyen ve kayıt altına alan Mustafa Çoban, Türkiye’de Akdeniz kuşağında yaşayan Arap Bülbülünün alışılagelen yaşam alanının dışı denebilecek Malatya’ya yerleşmesini değerlendirirken “Alanya, Mersin, Hatay, Adana, Gaziantep, Kilis, Adıyaman illerimizde yaşayan Arap Bülbülünü geçen ve bu sene Çırmıhtı Atmalı Vadisi ile bu vadi içerisinde kalan İnek Pınarı, Şaban Dede ve Zorban’da gördük. Bilindiği gibi Çırmıhtı Adıyaman’a sınır. Bu nedenle muhtemelen kuş Adıyaman’dan Çırmıhtı’ya geçip Atmalı Vadisine yerleşti. Arap Bülbülünün ilk kez bu kadar kuzeye yerleştiğini düşünüyoruz; Doğu Anadolu’da zaten yaşamaz. Artık Arap Bülbülünü Malatya kuşları arasında sayabiliyoruz. Malatya’da tespit ettiğimiz 281 kuş türü vardı. Arap Bülbülünün eklenmesiyle bu sayı 282 oldu” dedi.
Çoban, bu bülbülün Malatya’ya yerleşmesinin nedeni üzerinde düşündüklerini anlatırken “Bunun iki sebebi olabilir: Küresel ısınmanın etkisiyle Malatya’nın iklimi Arap Bülbülünün yaşayabileceği uygun şartları sunmuş olabilir. Öyleyse kuş ilimize gelmiş, hayatta kalmayı başarıp, üreyerek neslini devam ettirmiştir. Belki de kendi yaşam mücadelesi içerisinde Malatya iklimine uyum sağladı; hayatta kalmayı başardı. Bunlar şüphesiz varsayım; sebebin ne olduğunu anlamak için bilimsel çalışma yapılması gerekir. Sebebi ne olursa olsun, Malatya yeni bir kuş türüne kavuştu. Girişi Adıyaman sınırından karşısına ilk çıkan Çırmıhtı’ya yapmış. Yaptığımız gözlemlere göre henüz Eski Malatya tarafına, Karakaya Baraj Gölüne ulaşamamış. Buraları bilmiyor, ulaşsa hiç ayrılmaz, nüfusu daha artar çünkü baraj gölü civarı bu kuşun yaşamasına ve üremesine çok uygun şartlar sunuyor” dedi.
Arap Bülbülünün Çırmıhtı’ya yerleştiğini belgeleyen fotoğrafları doğa fotoğrafçısı Ömür Çapan çekti. Çapan’ın Atmalı Vadisinde çektiği fotoğraflarda bülbül, ilimiz dağlarına özgü yabani “yemişen” ağacının dalı ve meyvesiyle görülüyor.
Türkiye kuşlarıyla ilgili bilgilerin yer aldığı TRAKUS sitesinde Arap Bülbülü hakkında şu bilgiler yer alıyor:
Tanımı
İnce gagalı, uzun kuyruklu, zayıf uçuşlu ve sürücül kuşlardır. Kökeni, Himalayalar, Irak, Arabistan, Çin ve Andaman Adaları. Açık kahverengi renkli, kendisine ismini veren yanakta iki tarafında beyaz lekelerle süslü siyah başlı bir kuştur. Karnı biraz açık renkli, kuyruk tarafı safran sarısı, siyah kuyruğunun uç tarafı ise beyaz renklidir. Ortalama 20 cm. boyundadır. Üreme periyodu dışında karsı cinse ilgisizdir.
Habitatı
Kasaba ve köylerdeki bahçeler, meyve ve palmiye bahçeleri ve kurak çalılık arazilerde yaşar. Yerleşim yerlerine yakın bulunurlar.
Yayılışı
Türkiye’nin güneyinde Antalya ile Hatay arasındaki kıyı şeridinde sıklıkla görülebilir. Hatay dan Mısır’a kadar uzanan kıyı şeridinde de yaşamaktadır. Nizip (Gaziantep), Kilis, Muğla ve kuzeyde Pozantı (Adana) yakınlarında bulunan Karanfil dağına kadar olan bölgede gözlemlenebilir.
Yaşadıkları bölgelerin en yaygın kuşları arasındadırlar. Bazıları sık ormanlarda genellikle yere yakın yaşarlar, başkaları tropikal ve astropikal ormanların orta ve üst katlarına rağbet ederler. Ovalarda ve ekili alanlarda çok kere ağılların ve evlerin yakınlarına yerleşenleri de vardır. Yerel olarak arap kuşu, kara kafalı kuş diye adlandırılır. Adana, Osmaniye yöresinde Arap Telli diye tanınır.
Beslenme
Yemişler, böcekler ve tohumlarla beslenir. Tutsak ortamda, böcekli hazır yemler, kanarya yemi ve meyve ile beslenir.
Biyolojisi
Siyah başı (diğer bir ismi de kurukafa) ve kuyruğu, beyaz göz halkası ve sarı kuyruk altıyla hemen tanınır. Bütün Arap bülbüllerinin boyunları ve kanatları kısa, kabarık ve ipek gibi tüylerden meydana gelen kuyrukları uzundur. Gaga, türüne göre ayrılık gösterir. Kısa ve koni biçimli, ince ve uzun veya keskin kancalı olabilir. Erkekle dişi kuşun rengi eştir. Çok kere sarıya batmış hissini uyandıran donuk bir zeytuni gri veya kahverengidir. Dişisi pembe renkli, benekli 2 ila 4 yumurta yumurtlar. 11 gün boyunca tek başına kuluçkaya yatar. Yavrular yuvadan 10 ila 11 günde çıkar ve 15 gün sonra da yetişkin olurlar.
Davranışları
Geveze bir kuştur, taklitler içeren geniş bir repertuarı vardır.
Ses-Ötüşü
Ötüşü ıslıksıdır. Fevkalâde olmamakla beraber enerjik bir ötüşü vardır.
DERLEME: Bülent Korkmaz
