Tohma üzerindeki tarihi köprüden içmesuyu borusu geçirilip tahrip edildiği haberi üzerine Karayolları Genel Müdürlüğü'nce bir açıklama yapıldı. Genel Müdür adına Genel Müdür Yardımcısı İhsan Akbıyık'ın imzasını taşıyan açıklamada, Tohma Çayı üzerinde bulunan tarihi Nadir ve Uzunok Köprülerinin, yaya ve atlı geçişleri için yapılmasına rağmen, ağır tonajlı araçlar dahil araç geçişleri, iki köprüye de su, elektrik, PTT hatlarının geçirilmesiyle zarar verildiğinin saptandığı belirtildi.
GENEL MÜDÜRLÜK AÇIKLAMASI..
Karayolları Genel Müdürlüğü'nün, Malatyahaber.com'da yayınlanan haberle ilgili gönderdikleri yazılı açıklama şöyle:
"Malatya Haber'in 15 Kasım 2005 tarihli internet sayfasında yayınlanan Malatya İli, Darende İlçesindeki Tarihi UZUNOK Köprüsüyle ilgili olarak; "Tarihi Köprü içinden geçirilen boru patlayınca" başlıklı haberde köprünün döşemesi içinden geçirilen içme suyu borusunun patlaması sonucunda eserin zarar gördüğü belirtilmektedir.
5539 sayılı Kuruluş Kanunumuzun, 30/05/1973 gün ve 1737 sayılı kanunla değişik madde 2(F) bendine göre; "tarihi yol ağlarına ait köprü ve diğer yan tesisleri hazırlayacağı ve hazırlatacağı plan ve projelerine göre yapmak, yaptırmak, onarmak ve bakımlarını sağlamak" görevi yol ağımızda bulunsun veya bulunmasın Karayolları Genel Müdürlüğünün asli görevleri arasında sayılmıştır.
Hem teknoloji tarihi hem de kültür tarihi açısından büyük önem taşıyan tarihi köprülerle ilgili onarım çalışmaları, uluslararası tüzük ve anlaşmalara uygun olarak; 2863 Sayılı (5226 Sayılı Kanun ile değişik) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Venedik Tüzüğü İlkeleri ve Koruma Yüksek Kurulu Kararları ile 14.04.1982 tarihinde kabul edilen "2658 Sayılı Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşmeye Türkiye Cumhuriyetinin Katılmasının Uygun Bulunduğu Hakkındaki Kanun" ve 13.04.1989 tarihinde kabul edilen "3534 Sayılı Avrupa Mimari Mirasının Korunması Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun bulunduğu Hakkındaki Kanun"da alınan kararlar çerçevesinde yürütülmektedir.
Malatya - Ankara Devlet yolu üzerinde İpek Yolu güzergahında yer alan Darende ilçesi, geçmişte farklı uygarlıkların tarihsel, kültürel ve sosyal yaşamına konu olmuş, onların dönem izlerini üzerinde taşıyan birçok tarihi esere sahip olması özelliğiyle ülkemiz turizmi açısından önemli bir yerleşim merkezi konumundadır. Bu eserlerden birkaçı da Tohma Çayı üzerinde bulunan Tarihi UZUNOK ve NADİR Köprüleri olup, yaya ve taşıt trafiği ulaşımını sağlamasının yanı sıra mimarisi, estetiği ve yapım tekniğiyle de Darende'nin sembolü haline gelmiştir.
İlgi haber kupüründe sözü edilen Tarihi UZUNOK Köprüsünde meydana gelen hasarla ilgili olarak; daha önce Genel Müdürlüğümüz Köprüler Dairesi Başkanlığı Tarihi Köprüler Şubesi Müdürlüğü Teknik Elemanlarınca 20 Haziran 2005 tarihinde yapılan rutin kontrollerde Tarihi NADİR ve UZUNOK Köprüleri yerinde incelenmiş olup, yapılan gözlemler neticesinde;
Tarihi NADİR Köprüsünde; Mansap tarafta köprü üzerinden askıya alınmak suretiyle su, elektrik, PTT vb. hatlarının geçirilerek köprüye zarar verildiği ve görüntü kirliliğine sebep olunduğu, Tohma Çayında geçmişte meydana gelen feyezandan dolayı köprünün ayak, kemer ve tempan duvarlarının zarar görmesi nedeniyle iyi niyetli olunsa da kimin tarafından yapıldığı belirlenemeyen beton ilavelerle köprünün onarılmaya çalışıldığı ancak doğru teknikle onarım yapılamadığından özgün durumunun bozulduğu, köprünün ağır tonajlı vasıtalar tarafından kullanılması nedeniyle stabilitesinin etkilendiği, köprü tempan duvarlarındaki bitki örtüsünden dolayı floral bozulmalar meydana geldiği,
Tarihi UZUNOK Köprüsünde; Köprü döşemesinin kazılarak memba taraf tabiiye altındaki kenar gövdesinden içme suyu borusu geçirilmek suretiyle esere zarar verildiği ve görüntü kirliliğine sebep olunduğu, köprünün üzerine dökülen beton tabakasının ayaklara ek yük getirmesi nedeniyle stabilitesinin etkilendiği, tempan duvarlarındaki bitki örtüsünden dolayı floral bozulmalar meydana geldiği, köprünün hemen membasında dere yatağında birikerek adacıklar meydana getiren teressubatın Tohma Çayının yatağını daraltarak gelen suyun orta ayağa basınç uygulamasına neden olduğu tespit edilmiştir.
Söz konusu tarihi köprüler, geçmişte sadece YAYA'ların ve ATLI'ların Tohma Çayından geçişlerine hizmet vermek için tasarlanmış yapılar olmasına rağmen, günümüz kullanımında araç trafiğinin yanı sıra ağır iş makinelerini de geçirmek zorunda bırakıldığından dikkatsiz ve duyarsız sürücülerin verdiği hasarlar ile çeşitli kurum, kuruluş ya da kişilerce köprü gövdesinden veya kenarından askıya alınmak suretiyle geçirilen su, gaz, elektrik, PTT vb. hatlardan dolayı zarar görerek maalesef günden güne tahrip olmakta ve stabilitesinden çok şey kaybetmektedir.
Karayolları Genel Müdürlüğü kuruluşundan itibaren, hem teknoloji tarihi hem de kültür tarihi açısından büyük değer taşıyan tarihi köprülerin onarımlarına büyük önem vermekte, her sene ayrılan belli ödeneklerle ve belli programlar dahilinde bu nadide kültür varlıklarını ayakta tutmak için büyük gayret göstermektedir.
Ancak; yukarıda anılan kanun gereği her ne kadar tarihi köprülerin bakım ve onarımı Genel Müdürlüğümüz görevleri arasında sayılsa da sadece bir kurumun çabası buna yeterli olamamaktadır. Bu nedenle ülkemizde bulunan ve taşınmaz kültür ve tabiat varlığı sayılan tarihi köprülerin korunması amacıyla başta Belediyeler ve Basın olmak üzere diğer bütün Kamu Kurum ve Kuruluşlarının da konuya duyarlı davranarak bu nadide eserlerin korunmasına yardımcı olması gerekmektedir.
Bu nedenle; ağır vasıtaların söz konusu köprülerin üzerinden geçişlerinin engellenerek aynı dere üzerindeki başka bir köprüye yönlendirilmesi, Malatya Valiliği İl Trafik Komisyonu Başkanlığınca alınacak kararla küçük taşıtlar dışındaki geçişlere izin verilmemesi ve köprü gövdesinden veya kenarından askıda geçirilen su, elektrik, PTT vb. hatların köprü üzerinden hemen kaldırılması gerekmektedir. (Bu tip uygulamalar artık ülkemizde sıklıkla kullanılmaya başlanmış olup, dere tabanı altından geçirilen ana boru içinde su, gaz, elektrik, PTT vb. hatları birlikte döşenebilmektedir.)
Sonuç olarak; Tarihi NADİR ve UZUNOK Köprüleri Genel Müdürlüğümüz 2005 yılı çalışma programında olup, proje yapım çalışmaları halen devam etmektedir. Söz konusu köprülere ait uygulama projelerinin tamamlanarak Koruma Bölge Kurulunda onaylanmasından sonra onarım çalışmalarına başlanacaktır."
