Türkiye Ekonomik Sosyal Etüdler Vakfı'nın (TESEV) 'Vatandaşın Bilgi Edinme Hakkı' projesi kapsamında 9 ilde yaptığı araştırmada çarpıcı sonuçlar ortaya çıktı. Kurumlar arasında Milli Eğitim Bakanlığı 'Bilgi Edinme Hakkı' konusunda en başarılı kurum olurken, en başarısız kurumlar ise belediyeler oldu.
TESEV, Ankara Dedeman Otel'de düzenlediği 'Bilgi Edinme Hakkı Uluslararası Konferansı' ile Bilgi Hakkı Kanunu ile ilgili yaptığı araştırmayı kamuoyuyla paylaştı. AKPBursa Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır, Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sadi Güven'in de katıldığı konferansın açılış konuşmasını yapan TESEV Yönetim Kurulu Başkanı Can Paker, günümüzde 70'e yakın ülkede bilgi edinme hakkı yasasının olduğunu söyledi. Türkiye'nin ise 2004 yılında bilgi edinme hakkı yasasını yürürlüğe koyduğunu hatırlatan Paker, Türkiye'nin bu yasayla Avrupa Birliği uyum çerçevesinde iyi yönetişim ilkelerinin hayata geçirilmesinde önemli bir adım attığını kaydetti.
Konferansta bir konuşma yapan AKP Milletvekili Ertuğrul Yalçınbayır ise 10 Aralık'ta Dünya İnsan Hakları Günü'nün kutlandığını hatırlatarak, düşünce özgürlüğünün en önemli unsurunun bilgi edinme hakkı olduğunu söyledi.
Bir önceki dönemi eleştiren Yalçınbayır, 21. dönemde milletvekillerine bankaların içinin boşaltılmasıyla ilgili 10 bin sorunun sorulduğunu ancak ticari sır denilerek bu soruların hiçbirine cevap verilmediğini ifade etti.
Yasanın 2004 yılında yürürlüğe girmesinin ardından 8 aylık dönemde 385 bin başvuru yapıldığını belirten Yalçırbayır, bu rakamın 2005 yılında 626 bin, 2006 yılında ise 700 bine ulaştığını söyledi. Yapılan iyi şeylerin olduğunu ancak eksiklikler olduğunu belirten Yalçınbayır, eksikliklerin giderilmesi için Ombusmanlık Kanunu, Ticari Sırlar Yasası ve Devlet Sırları Yasası'nda düzenleme yapılması gerektiğini savundu.
Yalçınbayır, Maliye Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve üniversitelerde bu kanunun uygulanmasında zaafiyat olduğunu öne sürdü. Yalçınbayır'ın bu sözlerine sempozyumda bir konuşma yapan Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sadi Güven'den cevap geldi. Bakanlığın üzerine düşen görevi çok hassas bir şekilde yerine getirdiğini belirten Güven, "Burada bulunmamızın sebebi bu konuya verdiğimiz önemdendir" dedi.
Araştırma hakkında ise bilgiyi TESEV üyesi ve proje sorumlusu Başak Er verdi. Er, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Konya Malatya, Samsun, Şanlıurfa, Van'da yapılan araştırmada, eğitim, sağlık güvenlik, sosyal hizmetler, çevre ve yerel yönetimlere saha araştırmacıları tarafından kimlikleri gizlenerek sıradan bir vatandaş gibi suya sabuna dokunmayan her kurumda olması gereken sorular yöneltildiğini söyledi.
Toplam soru sayısının 216, il başına düşen soru sayısının 24, kurum başına düşen soru sayısının ise 4 olduğunu belirten Er, kurumların vatandaşın sorusuna zamanında ve tatminkar verme başarısı olarak yüzde 91.7 ile İzmir'in birinci sırada, yüzde 38.9 ile Adana'nın sonuncu sırada yer aldığı kaydetti.
Vatandaşın sorusuna zamanında ve tatminkar cevap verme oranında Şanlıurfa Belediyesi yüzde 100 ile birinci sırada yer alırken, yüzde 91.7 ile İzmir ikinci sırada yer aldı, yüzde 25'er ile Ankara ve Adana sonuncu sırayı paylaştı.
Emniyet Müdürlükleri arasında yapılan araştırmada ise İzmir, Van, Malatya soruların tamamına cevap verirken, Adana Emniyet Müdürlüğü'nün hiçbir soruya cevap vermemesi dikkat çekti.
Bilgi edinme hakkı konusunda Milli Eğitim Bakanlığı yüzde 82.4 ile birinci olurken, belediyeler ise yüzde 51.9 ile son sırada yer aldı. Cevapların içeriklerine göre soruların yüzde 61.7'sine tam cevap verilirken, yüzde 26.4 oranında ise cevap verilmedi. Soruların yüzde 3.7'sine ise anlamsız cevaplar verildi. Merkez teşkilatlarına göre yapılan değerlendirmede ise yüzde 100'lük oranla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu birinci sırada yer alırken, yüzde 41.7 ile Sağlık Bakanlığı sonuncu sırada yer aldı. Başvuruların yüzde 46'sının elektronik ortamda, yüzde 22'sinin posta, yüzde 29.6'sının bizzat, yüzde 2.3 faks ile yapılan araştırmada cevapların yüzde 76.6'sının bizzat, yüzde 67.4'ünün posta, yüzde 48.7'sinin ise elektronik ortamdan cevaplandırıldığı belirtildi.
Uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerilerini anlatan Er, kanun konusunda yetersiz bilgi ve sır kültürünün olduğunu, yetkililerin sorunun neden sorulduğuna ilişkin bilgi talebi nedeniyle sorulara cevap verilmediğini belirtti. Aynı soruya farklı illerdeki müdürlüklerin farklı yaklaşımı olduğunu belirten Er, aynı soruya bir ildeki il müdürlüğü cevap verirken, bir diğerinin gizli bilgi olduğu gerekçesiyle cevap vermediğine dikkat çekti. Er, elektronik postayla verilen cevapların niteliksel olarak zayıf olduğunu, cevap veren bazı yetkililerin isimlerini yazmadığını, bazılarının ise kendi mail adreslerinden cevabı yolladığını söyledi.
