Ermenistan, Türkiye ile ilişkilerin normalleştirilmesini öngören protokolleri tehlikeye sokacak bir adım attı. Türkiye ise Ermenistan'ı sert bir dille eleştirdi.
Ermenistan Anayasa Mahkemesi, geçen hafta içinde protokolleri onayladı. Ancak dün gece açıkladığı sekiz sayfalık gerekçeli karar adeta soğuk duş etkisi yarattı.
Çünkü Ermenistan Anayasa Mahkemesi, protokolün şartlarının ancak iki koşulun gerçekleşmesi durumunda geçerli olacağına hükmetti. Karar göre ancak "diplomatik ilişkilerin kurulması" ve "ortak sınırın açılması" durumunda protokoller geçerli olabilecek.
Ancak mahkemenin en önemli yorumu bu değil. Mahkeme, protokollere göre, "ilişkilerin tarihsel boyutunu" incelemek üzere kurulması öngörülen protokollerin kesinlikle 1915'te yaşananları ele almayacağını söyledi.
Mahkeme, bu komisyonun 1915 olaylarının "soykırım" olduğunun uluslararası arenada tanınmasını desteklemek amacıyla kurulacağı yorumunu yaptı.
Bu yorum Türkiye açısından kilit önem taşıyor. Çünkü, 1915 olaylarının araştırılması için bir tarih komisyonu kurulması Türkiye'nin önerisiydi.
Ermenistan, 1915 olaylarının tartışılmaz olduğu gerekçesiyle bu öneriye karşı çıkıyordu. Ancak protokollerde ilişkilerin "tarihsel boyutuna ilişkin" bir uluslararası komisyonun kurulması kararlaştırıldı.
Bir diğer önemli nokta da Mahkeme'nin karşılıklı sınıra saygı duyulması yönündeki protokol maddesiyle ilgili yorumu.
Türkiye, bunu Ermenistan'ın 1921 tarihli Kars Antlaşması'nı kabul ettiği biçiminde yorumluyordu. Ancak, Ermenistan Anayasa Mahkemesi, bu maddenin, yalnızca bağımsız Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmasından yani 1990'dan sonra yapılan anlaşmalar için geçerli olduğuna hükmetti.
TÜRKİYE'DEN SERT TEPKİ
Türkiye ise Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin bu kararını sert dille eleştirdi.
Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "Söz konusu kararda, Protokollerin lafzına ve ruhuna aykırı önkoşullar ve kısıtlayıcı hükümlerin zikredildiği tespit edilmiştir" denildi.
Kararın, protokollerle hedeflenen amacı "sakatladığı" ve bu durumun "kabul edilemez" olduğu da vurgulandı.
Açıklamada ayrıca, "Türkiye, uluslararası alandaki taahhütlerine olan her zamanki sadakati istikametinde sözkonusu Protokollerin asli hükümlerine bağlılığını muhafaza etmektedir. Aynı sadakati Ermenistan Hükümeti'nden de beklemekteyiz" denildi.
SÜREÇ ZORA GİRDİ
Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin adeta şok yaratan kararı, süreci daha da zora sokmuş olabilir.
Çünkü Erivan bir süredir protokollerin onay sürecindeki aksama nedeniyle Ankara'yı suçluyordu. Hatta Ermeni yetkililer, Mart ayına kadar Türkiye'nin parlamentoda onay sürecinin tamamlamaması durumunda imzasını geri çekeceği sinyallerini gönderiyordu.
Ancak mahkemenin bu kararı, oyunun ortasında kuralların değiştirilmesi anlamına geliyor. Türkiye'nin protokollerdeki en büyük kazanımı olarak görülen tarih komisyonu ve sınırla ilgili bu yorumları kabul etmesi zor.
İki ülke arasında bu gelişmeler yaşanırken, bundan sonra sürece dahil olan ABD, Rusya ve arabulucu İsviçre gibi diğer ülkelerin nasıl tepki vereceği de önemli.
ERMENİSTAN'DAN YANIT..
Ermenistan Dışişleri Bakanı Edward Nalbandyan, Ankaranın Türkiye-Ermenistan yakınlaşmasını Dağlık Karabağ sorununa bağlamaya devam etmesi halinde, süreci tersine çevirme karşı karşıya bulunduğunu söyledi.
Ermenistan Özgürlük Radyosunun sorularını yanıtlayan Nalbandyan, Ankara ile ilişkileri normalleştirmek üzere 2008de başlayan görüşmelerin hiçbir önkoşul olmadan sürdürüldüğünü belirterek, Eğer bir önkoşul bulunsaydı, bu sürece zaten başlamazdık ve protokol konusunda da bir anlaşma imzalamazdık dedi.
Ermenistanın Arşak Televizyonundan da yayınlanan söyleşide Türkiyeyi suni engeller yaratmakla suçlayan Ermenistan Dışişleri Bakanı, Eğer taraflardan biri suni engeller yaratır, ayak sürürse, bu sürecin başarısızlığa uğramasının sorumluluğunu da üstleniyor demektir. Türkiye geri atarsa, bu anlaşmanın ihlal edildiği anlamına gelir. Bunu yapan taraf sadece uluslararası topluluk nezdindeki saygınlığını yitirmekle kalmaz, aynı zamanda çıkan sonuçlara da katlanır diye konuştu.
