Afganistanda bugün yapılan parlamento seçimlerinde, 2 bin 500 aday, 249 sandalyeden birini kapmak için mücadele ediyor. Bu durum, adayların, parlamentoda sandalye 'satın almak' için birbiriyle yarıştığı bir piyasa yaratmış durumda.
Seçmenlerin oylarını satın almak oldukça düşük maliyetli bir iş. Öyle ki her bir Afgan seçmenin oyu yaklaşık 15 dolara mal oluyor. Gazni eyaletinde bu fiyat 18 dolara çıkarken, Kandaharda oy hakkını sadece bir dolara satan seçmenler bulunabiliyor. Helmand ve Host eyaletinde ise oy fiyatları beş ile altı dolar arasında değişiyor.
Dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olmasına rağmen, Afganistanda seçmenlerin oylarını neden bu kadar ucuza sattıklarını anlamak kolay. Nüfusunun yarısından fazlasının günlük bir dolardan az bir parayla geçinmeye çalıştığı Afganistanda beş dolar çok büyük bir para.
Afganistanın özellikle kırsal bölgelerinde yasal bir ekonomik düzen adına hiçbir şey yok. Bu bölgelerde yaşayan halkın bulabildiği en yüksek ücretli iş, 10 dolar karşılığında Taliban için yol kenarına bomba yerleştirmek.
Analistler, geçtiğimiz yıla kıyasla bu yıl "oy satışının" çok daha fazla olacağına inanıyor. Sebebi ise, parlamentoda yer kapmak isteyen çok sayıda aday olması. Bu kişiler istedikleri sandalyeyi kapmaları halinde aylık 2 bin 200 dolarlık bir maaş alacakları gibi, sonu gelmez bir yolsuzluk piyasasına girmiş olacaklar.
EN YÜKSEK TEKLİFİ VEREN ALIYOR
Adayların bulundukları bölgeler ele alındığında, parlamentoya girmeleri için 2 bin 500 oy veya fazlası yeterli olacak. Nangarhar eyaletinde köy muhtarı olan 60 yaşındaki Osman Şenwari, şimdiden parlamentoda yerini garantilemek için 10 bin kişinin oyunu satın almış bir adayı tanıdığını belirtti.
Şenwari, Adaylar köylere, mahallelere temsilcilerini yolluyor ve seçmen kartını satmak isteyen insanlar arıyor. Seçmen başına yaklaşık 11 dolar veriyorlar dedi. Birçok bölgede ise sözde "oy arabulucuları" var. Bu insanlar bir topluluk içinde toplayabildikleri kadar seçmen kartını topluyor ve ardından en yüksek teklifi veren adaya satıyor.
Seçimlerde yaşanan bu yolsuzluğa karşı çıkan Afgan seçmenler yok değil. Şenwari, seçimlerde hile yaşanmasına tekrar izin vermeleri halinde Talibanın kesinlikle geri geleceğine inanıyor. Gazni eyaletinin Andar Mahallesinde yaşayan 45 yaşındaki kabile lideri Fazal Rahman Celal, Gaznide insanların sadece kendilerine para teklif eden kişiler için oy vereceklerini zannetmiyorum. Oyunu satan insan vicdanını da satar dedi.
Ancak Gaznide vicdan bazılarının umurunda değilmiş gibi görünüyor. Kapı kapı dolaşarak seçmenlere beş dolar teklif eden bir adaya, Paştun dilinde konuşan bir tercüman aracılığıyla 200 seçmen kartı teklif edildi. Aday, her bir seçmen kartı için hemen 15 dolar ödemeyi kabul etti.
KADINLARIN KARTI DAHA DEĞERLİ
Aynı kişi, 200 kartın arasında kaç tanesinin kadın seçmenlere ait olduğunu sordu. Çünkü kadın seçmenlerin kartları fotoğraf bulundurmuyor ve onları herkes kullanabiliyor. Birçok eyalette, kadınların evlerinden çıkmalarına izin verilmediği için, oylarını da kocaları kullanıyor.
Aday, pazarlıkta oldukça temkinli davrandı. Kart başına teklifini 18 dolara indirdikten sonra, tercümandan oylarını satın aldığı kişilerin sandık başına gitmeleri garantisi istedi.
Sahte seçmen kartları, Afganistan parlamento seçimlerinin oluşturduğu bir başka piyasa. Pakistan sınırındaki Peşavarda bulunan baskı evlerinde tanesi 23 sente (0.53 kuruş) basılan bu kartların milyonlarcasının ülkeye sokulduğu belirtiliyor. Bu kartlar, gerçek seçmen kartlarının değerinin artmasını sağlıyor.
Talibanın, oy kullanan seçmenlerin parmaklarını kesme tehdidini bu yıl da geçerli. Bu durum, güvenliğin giderek bozulduğu Afganistanda geçtiğimiz yıla kıyasla çok daha büyük bir risk oluşturuyor. Kısaca, Afgan seçmenlerin işi bu yıl çok daha zor gibi görünüyor.
