'Kayısıda Güçlü Rakipler Geliyor'

İnönü Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Kayısı Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Bayram Murat Asma, Türkiye’nin kuru kayısı üretiminde lider ülke konumunda olduğunu, ancak bazı ülkelerin son yıllarda bu alanda önemli gelişmeler kaydettiğini belirterek, ‘Türkiye olarak, Malatya olarak bu alandaki liderliğimizi sürdürmek için uluslar arası ölçekte daha iyi organize olmak zorundayız’ dedi.

‘Dünya Tarımı ve Malatya Kayısıcılığı’nda Son Gelişmeler’ konulu konferansın konuşmacısı İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Battalgazi MYO Müdürü Doç. Dr. Bayram Murat Asma’ydı. Konferansı Malatya ve çevre illerden gelen çok sayıda kişi takip etti.

İnönü Üniversitesi Kayısı Araştırma ve Uygulama Merkezi, Doç Dr. Bayram Murat Asma yönetiminde kayısıya yönelik teorik bilimsel çalışmaların yanı sıra, 3 ayrı bahçede 15 bin kayısı ağacı üzerinden ıslah çalışmaları, başta şarka olmak üzere kayısı ağacına yönelik hastalıkların önlenmesi, üreticinin en büyük sorunu olan dona dayanaklı kayısı ağacı yetiştirme ve yaş kayısı üretim periyodunu 5-6 aya yayacak türler geliştirme faaliyeti yürütüyor.

İnsanın yeryüzünde var oluş sürecinde en eski uğraşlardan birinin tarım olduğunu belirten Doç. Dr. Bayram Murat Asma, tarımın bugün her zamankinden daha büyük bir öneme sahip olduğunu, tarımsal zenginliğin stratejik bir araç olarak dünya dengelerine yön verebilme kabiliyetini içerdiğini söyledi. Dünya nüfusu ile dünya tarım üretiminin paralel bir şekilde arttığına dikkat çeken Do. Dr. Asma, ‘Bu paralelliğe karşılık dünya nüfusunun 5’de 1’i aç. Somut rakamlarla belirtmek gerekirse Bugün yaklaşık 1.3 milyar insan aç, 4 milyar insan ise gizli açlık çekiyor. Bu acı tablonun temel nedeni dünyadaki tarımsal üretimin yetersizliği değil, üretilen tarımsal zenginliğin adil biçimde bölüşülmemesinden kaynaklanmaktadır. Bugün Ortadoğu, Afrika ülkelerinde yaşanan kitlesel isyanların temel nedenlerinden biri de bu ülkelerdeki gıda fiyatlarındaki aşırı artışlardır’ şeklinde konuştu. Dünyadaki gıda fiyatlarında yaşanan artışın çeşitli nedenleri olduğunu belirten Asma, ‘Nüfus artışı, tüketimin artması, küresel iklim değişikliğinin yarattığı kuraklık, doğal afetler gıda fiyatlarında düşük ve orta düzey gelir kesimlerini tehdit etmektedir. Gıda fiyatlarındaki artışın bir başka çarpıcı nitelikteki nedeni ise, Çin halkının refah düzeyinin yükselmesi ile birlikte öğlen yemeği yeme alışkanlığını edinmiş olmasıdır’ dedi.

Dünya tarımının genel bir değerlendirmesinden sonra dünyadaki meyve ve sebze üretimine ilişkin güncel bilgiler aktaran ve bu alandaki sorunları anlatan Doç. Dr. Bayram Murat Asma, ‘Türkiye fırsatları iyi değerlendirdiği taktirde tarımsal üretim bakımından çok büyük potansiyele sahiptir. İklim, toprak, su kaynakları ve genç nüfus dikkate alındığında Türkiye dünya meyve ve sebze üretiminin % 5’ini karşılayacak düzeydedir. Üniversitelere, Tarım Bakanlığına ve üreticilere çok önemli görevler düşüyor. Türkiye tükettiğinden fazlasını üretmek zorundadır ve üretecektir’ diye konuştu.

Doç. Dr. Bayram Murat Asma konferansının 3. bölümünde ise uluslar arası verilerle kıyaslayarak Türkiye ve Malatya kayısıcılığını değerlendirdi ve Malatya’nın kayısıcılığına yönelik gelecek perspektifleri ortaya koydu. Doç. Dr. Asma, Türkiye’nin kuru kayısı üretiminde lider ülke konumunda olduğunu, ancak bazı ülkelerin son yıllarda bu alanda önemli gelişmeler kaydettiğini belirterek, ‘Türkiye olarak, Malatya olarak bu alandaki liderliğimizi sürdürmek için uluslar arası ölçekte daha iyi organize olmak zorundayız’ dedi.

Türkiye’nin 2000 yılında 579 bin ton olan yaş kayısı üretimini 2009 yılında 661 bin tona yükselttiğini, buna karşılık Özbekistan’ın 2000 yılında 68 bin ton olan yaş kayısı üretimini 9 yıl sonra 290 bin tona çıkardığını, Cezayir’in de Özbekistan gibi hızlı bir üretim artışı sağlayarak 2000 yılında 56 bin ton olan üretimini 9 yıl sonra 234 bin tona çıkardığına vurgu yapan Doç. Dr. Bayram Murat Asma, ‘İran düzenli bir artışla 2009 üretimini 450 bin tona çıkardı. Pakistan da yükselişte. Çin ise FAO’ya sağlıklı bilgi aktarımı yapmıyor. Ama biliyoruz ki kayısı alanında önemli gelişmeler sağladı. Özbekistan’ın dondurulmuş kayısı ihracatı yeni bir açılım olarak dünyada karşılık buldu. Bu rakamları ve somut gelişmeleri değerlendirdiğimizde Türkiye bugün yaş kayısı üretiminde lider ülkedir. Bu doğru ve bizi çok mutlu eden bir durum. Ancak, Türkiye’yi yakından takip eden ülkeler var. Öyleyse kayısı alanındaki uluslar arası ölçekteki liderliğimizi korumak, hatta takipçi ülkelerle aramızı açmak zorundayız. Bu da kayısının üretiminden tüketiciye ulaşmasına kadarki her aşamasında daha organize olmamızı ve yeni pazarlar geliştirmemizi sağlayacak tedbirlerle, bilimsel çalışmalarla, dünya ölçeğindeki tanıtım faaliyetleri ile gerçekleşecektir’ dedi.

Türkiye dünya kuru kayısısının % 62-81’ini ürettiğini ve Türkiye’nin kuru kayısı üretimindeki tahmini payının % 60-65 olduğunu, Türkiye’de 1934 yılında 1.500 ton kuru kayısı üretilirken 2011’de 125-200 bin ton kuru kayısı üretimi potansiyeline sahip olduğunu ifade eden Doç. Dr. Bayram Murat Asma, yeni bir bilgi de vererek, Malatya’nın Türkiye kuru kayısı üretimindeki payının azaldığına dikkat çekti. Bu azalmanın temel nedeninin kayısının yaş iken satışı ve tüketiminin artması olduğunu da belirten Asma, Malatya Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre Malatya’nın kuru kayısı pazarındaki payının 1990’da % 88, 2000’de % 92, 2005’de % 90, 2009’de % 78 ve 2010’da % 85 olduğunu söyledi.

Malatya’da yaş kayısı ihracatı arttığını ve kayısı bahçelerinin büyüdüğünü belirten Doç. Dr. Bayram Murat Asma, Malatya kayısıcılığı’ndaki son gelişmeleri ise şöyle açıkladı:

‘2007 yılında ağaç sayısı 300-400 olan bahçelerin oranı % 28. Kabaaşı kayısı çeşidinin payı artıyor. 1990’lı yıllarda Kabaaşı’nın payı % 10-12’un altında, 2007 yılında % 30-35. Kapama kayısı bahçelerinin oranı artıyor. 1980’li yıllarda % 55-60 olan kapama kayısı oranı bugün % 90’nın üzerindedir. 1980’li yıllarda toprak analizi çok az, yaprak analizi ise yok denecek düzeyde iken günümüzde toprak ve yaprak analizi yaptıran üreticilerin oranı % 20-30’lara ulaşmış durumda. 20 yıl önce damlama ve mini sprink sulama % 1’in altında iken bugün % 10-15’lere ulaştı. Kayısı ağaçlarında budama artış gösteriyor. Gün kurusu kayısı tüketimi artıyor. 20 yıl önce gün kurusu tüketimi % 5’in altında iken bugün % 13-15’lere ulaşmıştır.

İnönü Üniversitesi Kayısı Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Bayram Murat Asma konferansında Malatya Kayısıcılığı’na ilişkin gelecek perspektiflerini ise şöyle sıraladı: ‘Kabaaşı çeşidinin payı artacak. Klonal anaç kullanımı çoğalacak. Sofralık kayısı tüketimi artacak. Gün kurusu ve organik kayısıya olan talep artacak. Malatya minimal işlenmiş ve dondurulmuş kayısı ürünleri ile tanışacak. Hasat, patik ve kurutmada mekanizasyon artacak. Hasanbey ve Hacıhaliloğlu çeşitlerinde adaptasyon sorunları ortaya çıkacak. Kuru kayısıda Özbekistan, Tacikistan ve Çin gibi rakiplerimiz olacak. Kayısıda hasat dönemi 4-5 aya çıkacak. Farklı meyve ağırlığı, renk ve özelliklere sahip yeni kayısı çeşitleri geliştirilecek. Türler arası melezler ortaya çıkacak’.