Türkiye’nin yaş kayısı üretiminde halen dünya ölçeğinde lider ülke olmasına karşın, özellikle iklimsel sorunlardan kaynaklanan don, dolu gibi doğal afetler nedeniyle yaşanan ürün kaybına karşılık, son yıllarda hızlı ve düzenli üretim artışı sağlayan ülkelerin Türkiye’ye bu anlamda ciddi rakip olabileceği belirtiliyor. Kayısının gerek yaş gerekse kuru olarak ihracatı noktasında yeteri kadar organize olunamaması, kayısının geleceğine yönelik stratejik bir planlamanın şu ana kadar yapılmamış olması nedeniyle Türkiye’nin bu ülkelerin gerisinde kalmasının sürpriz olmayacağı ifade ediliyor.
En önemli rakip Özbekistan
Dünya Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre, Türkiye’nin yaş kayısı üretimi ve ihracatı alanında rekabet ettiği ve gelecekte üstünlüğünü kaybetme riski ile karşı karşıya kalabileceği en önemli rakibi Özbekistan. Diğer muhtemel rakipler ise İran, Cezayir, İtalya ve Pakistan. Yaş kayısı üretiminde Türkiye’nin en önemli rakibi olan Özbekistan, yaş kayısı ihracatında da önemli bir oyuncu olarak kendini gösteriyor. FAO verilerine göre, Özbekistan 2012 yılında 14 bin ton yaş kayısı ihracatı yaparken, bir sonraki yıl, ihracatını % 400 arttırdı ve dünyaya 58 bin ton yaş kayısı ihraç etti.
FAO ‘nun verileri önemli bir uyarı
Dünya Tarım Örgütü (FAO) verileri, Türkiye’nin yaş kayısı üretimi alanında liderliğini sürdürebilmesi ve yaş kayısı ihracatında zorlu rekabette başarılı olabilmesi konusunda, özellikle de Malatya’daki ilgili kurumların ders çıkarmasını gerektiren rakamlardan oluşuyor.
Özbekistan, yaş kayısı üretimini istikrarlı biçimde ve hızla yükselterek, 2013 yılında 426 bin tona, 2013 yılında 488 bin tona ulaştırdı. Özbekistan’ın 2014 yılındaki kayısı üretimi ise 547 bin ton olarak gerçekleşti. Özbekistan’ın bu rekoltesi, Türkiye’nin 2014 yılı üretiminin yaklaşık 2 katı anlamına geliyor. Bilindiği üzere Türkiye, zirai don nedeniyle 2014 yılında sadece 278 bin ton yaş kayısı üretimi gerçekleştirebilmişti.
Özbekistan’dan sonra, Türkiye’yi yaş kayısı üretimi alanında yakından takip eden diğer ülkeler ise, Cezayir, İran, İtalya, Fransa ve Pakistan. FAO verilerine göre, Cezayir son yıllarda yaş kayısı üretiminde yükselen bir trende sahip olup 2012 yılında 269 bin ton, 2013 yılında ise 320 bin ton yaş kayısı rekoltesi elde etti.
FAO istatistiklerine göre, İran 2012 yılında 210 bin ton, 2013 yılında 222 bin ton, 2014 yılında ise, Türkiye’nin üretimine yakın bir rekolte ile 253 bin ton yaş kayısı üretimi gerçekleştirdi.
Yunanistan ve Japonya da, yaş kayısı üretimini 100 bin tonun üzerine çıkaran ülkeler arasında yer alıyor.
AB ülkeleri de söz sahibi
Türkiye’nin yaş kayısı üretimindeki rakipleri sadece Türkiye’nin doğusundaki ülkelerden ibaret değil. Avrupa Birliği’nin bazı ülkeleri de, örneğin İtalya, Fransa ve İspanya da yaş kayısı üretiminde söz sahibi olan ülkeler arasında yer alıyor.
Avrupa daha az üretiyor Türkiye’nin iki katı fiyata satıyor
FAO’nun verileri bir başka önemli unsuru daha ortaya koyuyor. Türkiye 1 kg. yaş kayısıyı ortalama 1 dolar ya da 1 dolardan daha düşük bir fiyatla ihraç ederken, bu ülkeler ortalama 2 dolara ihraç ediyor. Örneğin, Örneğin, Türkiye, 2012 yılında 56 bin ton yaş kayısı ihraç ederek 42 milyon dolar gelir elde ederken, Fransa aynı dönemde 59 bin ton yaş kayısı ihraç ederek 108 milyon dolar elde etti. Yaş kayısı ihracatının önde gelen ülkelerinden biri olan İspanya, 2013 yılında 62 bin ton ihracat karşılığında 123 milyon dolar gelir elde ederken, Türkiye aynı dönemde 42 bin ton ihracatla sadece 41 milyon dolar gelir elde edebildi. Bu rakamlar, dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde dünya lideri olan Türkiye’nin ihracatta belirleyici aktör olamadığını ortaya koyuyor.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
