İşçilerin, günlük çalışma süresinin 8 saate düşürülmesi için verdiği mücadeleden doğan 1 Mayıs, bir asırdan fazladır dünyanın dört bir yanında emek ve işçi bayramı olarak kutlanıyor.
İlk kez 1856'da Avustralya'nın Melbourne kentinde taş duvar ustaları ve inşaat işçileri yoğun çalışma saatlerinin günlük 8 saate düşürülmesi talebinde bulunarak, iş bıraktı. İşçiler, taleplerini dile getirmek için 21 Nisan'da 1856'da Melbourne Üniversitesi'nden Parlamento Evi'ne kadar yürüdü.
Avustralya'nın ardından ABD'deki işçiler de işverenlerden 1884'te çalışma saatlerinin azaltılması talebinde bulundu. ABD'de günlük çalışma süresinin 12 saatten 8 saate indirilmesi için başlatılan mücadele, 1886'da kitlesel grevlerle yaygınlaşıp küresel bir nitelik kazandı.
Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatının 1889'daki Paris Kongresi'nde, yılın bir gününün dayanışma amacıyla işçilerin ortak bayramı ilan edilmesi kararlaştırıldı.
ABD'li sendikacıların önerisi üzerine o gün "1 Mayıs" olarak belirlendi. O tarihten itibaren 1 Mayıs, dünyanın dört bir yanında "Emek Bayramı", "İşçi Bayramı" ve "1 Mayıs Bayramı" gibi adlarla kutlanmaya başlandı.
İlk resmi kutlama 1923'te oldu
Osmanlı'da 1 Mayıs ilk kez 1911'de Selanik'teki tütün, pamuk ve liman işçilerince kutlandı. İstanbul'daki ilk kutlama ise 1912 yılında yapıldı.
Osmanlı'nın ardından, Cumhuriyet döneminde Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkisi çerçevesinde 1 Mayıs 1922'de Ankara'da İşçi Bayramı olarak kutlandı. Resmi olarak kutlanması ise ilk kez 1 Mayıs 1923 yılında oldu.
Taksim Meydanı'nda 1977'de düzenlenen 1 Mayıs programında, üzücü olaylar yaşandı. DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler'in konuşması sırasında meydandakilere ateş açılması sonucu 37 kişi yaşamını yitirirdi, yüzlerce kişi yaralandı. Bu olay da gerekçe gösterilerek 12 Eylül askeri darbesinin ardından 1 Mayıs, bayram olmaktan çıkarıldı ve kutlanması yasaklandı.
Darbecilerin resmi tatil olmaktan çıkardığı 1 Mayıs, yıllar sonra 2009'da "Emek ve Dayanışma Günü" adıyla tekrar resmi tatil ilan edilerek, coşkuyla kutlanmaya başlandı.
Türk-İş yönetimi Taksim Anıtı'na çelenk bırakacak
Üzerine marşlar bestelenen, kitaplar yazılan, sinema filmleri çekilen 1 Mayıs, çalışanların sorun ve taleplerinin gündeme getirildiği en özel bir gün olma niteliği de taşıyor.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021 yıllarında alanlarda kitlesel olarak kutlanamayan 1 Mayıs'ı Türk-iş ve Hak-İş bu yıl da hem salgının tam olarak bitmemesi hem de Ramazan Bayramı arifesine denk gelmesi sebebiyle meydanlarda geniş katılımla kutlamayacak.
Türk-İş, kutlamalar programı kapsamında 1 Mayıs bildirisini il temsilciliklerinde basın toplantısı ile açıklayacak. Konfederasyon ve bağlı sendikaların genel merkezlerine "Sendikasızlaştırmaya, güvencesiz çalıştırmaya, geçici işçiliğe, kamuda taşeron işçiliğine son. Emeklilikte yaşa takılmaya, hayat pahalılığına hayır. İnsanca yaşamak istiyoruz." pankartları asan Türk-İş, #turkissessizkalmaz etiketiyle sosyal medyadan işçilerin sorun ve taleplerini gündeme getirecek. Ergün Atalay başkanlığındaki Türk-İş yönetimi, 1 Mayıs günü Taksim Anıtı'na çelenk bırakacak.
Hak-İş, 1 Mayıs programını geçen yıl olduğu gibi bu yılda bir haftaya yaydı. 25 Nisan-1 Mayıs arasını "1 Mayıs Haftası" olarak kutlayan Hak-İş, bu kapsamda dijital platformlarda, meydanlarda ve iş yerlerinde çalışanların taleplerini dile getirdi.
DİSK ve KESK ise 1 Mayıs'ı birlikte kutlama geleneğini sürdürecek. 1 Mayıs 1977'de hayatını kaybedenleri Kazancı Yokuşu'na karanfil bırakarak anacak iki konfederasyon, 1 Mayıs'ı İstanbul Maltepe'de düzenleyecekleri mitingle kutlayacak.
100 işçiden 14'ü sendikalı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının iş kollarındaki işçi ve sendikaların üye sayılarına ilişkin Ocak 2022 istatistiğine göre, Türkiye'de 15 milyon 294 bin 362 işçiden 2 milyon 189 bin 645'i sendika üyesi. Bu rakamlara göre işçilerde sendikalaşma oranı yüzde 14,32 düzeyinde.
Türk-İş, 1 milyon 213 bin 439 ile en fazla üyeye sahip konfederasyon unvanını korurken, Türk-İş'i 727 bin 187 üyeyle Hak-İş, 212 bin 593 üyeyle DİSK izliyor.
En fazla üyeye sahip işçi sendikaları ise 243 bin 643 üyeyle Hizmet-İş, 224 bin 823 üyeyle Türk Metal, 184 bin 845 üyeyle Öz Sağlık-İş, 120 bin 479 üyeyle Genel-İş, 116 bin 154 işçiyle Belediye-İş, 114 bin 233 üyeyle Koop-İş ve 114 bin 233 üyeyle Tez Koop-İş olarak sıralanıyor.
Ankara, AA
