Mustafa Bahadır ALTAŞ
SM. Mali Müşavir
mba444@mynet.com
Yakın bir zamanda (7 Haziran) yapılacak milletvekilliği seçiminde kullanacağımız oylar ile gelecek beş yıl için Türkiye’yi yönetecek kadroları seçeceğiz. Bilinçli bir seçmen olarak isteklerimizin gerçekleşmesi adına bugünden itibaren bir kez daha ülkemiz ve milletimiz için, başarmak için hep birlikte her türlü kişisel ve siyasal düşünceden arınmış olarak, Türkiye için ne yapabiliriz? ortak noktası ile bizleri yönetecek milletvekillerini seçmeliyiz. Siyasi aklımız hiçbir zaman normal aklımızın önüne geçmemelidir.
Malatya adına karar verirken geçmiş doksan yıllık cumhuriyet tarihindeki TBMM’de görev alan Malatya milletvekilleri konusunu araştırdığımda çok farklı ve analiz edilmesi gereken bilgilere ulaştım. Malatya’nın siyasi kimliğinde farklı bir değişim meydana geldiği aidiyet duygusunu yitirmiş, sorgulayıcı ve muhalif seçmen kimliğinden uzaklaştığı görülmektedir. Geçmiş yıllarda Malatya’da normal aklımız hep siyasi aklımızın önündeydi. Şimdilerde bunun yerelde değiştirdiğini görüyoruz. Yani siyasi aklımızın normal aklımızın önüne geçtiğini karar verirken de normal aklımızla değil siyasi aklımızla, siyasi düşüncemizle, siyasi bakış açımızla, akıl gücü ve aklı bağımsızlığını kaybetmiş, kaderci ve teslimiyetçi, biat eden bir şekilde olayları değerlendirmekteyiz. Bu Malatya’nın son dönemdeki demografik nüfus yapısında meydana gelen değişiklerden kaynaklanmaktadır. Çünkü, geçmişteki Malatya nüfus yapısıyla bugün Malatya’da yaşayan nüfus yapısı arasında ciddi değişiklikler olduğu bilinmektedir. (Türkiye’deki göç değişiminden etkilenen iller arasında Malatya ilk 10 il arasında yer alıyor. Son 25 yılda nitelikli ve birikimli olarak 347 bin kişi Malatya’dan göç etmiş, buna karşın 275 bin kişi Malatya’ya gelmiştir.)
Dünden bugüne Malatya milletvekili seçimleri
1920 Yılında toplanan Meclis-i Mebusan da 11 temsilci belirlenen Malatya’yı 7 üye temsil etmiştir.
1923 Yılında yapılan ilk parlamento seçimlerinde itibaren 24 milletvekili seçimi yapılmıştır.
1923-2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen seçimlerde Malatya 13 değişik partiden ve bağımsız olarak seçilen 96 milletvekili tarafından TBMM temsil edilmiştir.
Cumhuriyet Halk Partisi 58 değişik milletvekili ile ilk sırada yer alırken, Adalet ve Kalkınma Partisi 11 milletvekili ile ikinci Anavatan Partisi 10 milletvekili ile üçüncü sırada yer almaktadır.
Bu dönemde 6 değişik partiden seçilen 7 Malatya milletvekili bakan olurken 1923-1965 yılları arasında Malatya milletvekili M.İsmet İnönü yaklaşık onaltı yıl süre ile on hükümette başbakan olarak görev yapmıştır. Bakanlık yapan vekiller ve partileri şöyle:
Cumhuriyet Halk Partisi Mustafa İsmet İnönü, Nivüt Yetkin, Lütfü Doğan,
Anavatan Partisi, Metin Emiroğlu,Yusuf Bozkurt Özal,
Fazilet ve Refah partilerinden M.Recai Kutan,
Adalet Partisi/Bağımsız Ahmet Karaaslan
Toplam 174 milletvekilin seçildiği dönemde,
Cumhuriyet Halk Partisi 116 milletvekili çıkararak ilk sırada yer alırken
Adalet ve Kalkınma Partisi 16 milletvekili, Anavatan Partisi 16 milletvekili ile ikinci sırayı paylaşıyor. Daha sonra sırası ile;
Adalet Partisi 5 milletvekili
Refah Partisi 5 milletvekili
Fazilet Partisi 3 milletvekili
Milli Selamet Partisi 2 milletvekili
Milliyetçi Hareket Partisi 2 milletvekili
Halkçı Parti 2 milletvekili
Sosyal Demokrat Halkçı Parti 2 milletvekili
Birlik Partisi 1 milletvekili
Türkiye İşçi Partisi 1 milletvekili
Yeni Türkiye Partisi 1 milletvekili
Bağımsız 2 milletvekili çıkarmıştır
Malatya milletvekilleri arasında en çok seçilen ve en uzun süre milletvekilliği yapan kişi Mustafa İsmet İnönü’dür. Mustafa İsmet İnönü 1923-1973 yılları arasında 10 dönem ve yaklaşık 40 yıl Malatya Milletvekili olarak TBMM’de görev yapmıştır.
1923-1946 tek partili dönem ve 1946-1957 çok partili dönemde Malatya da milletvekillerinin tamamı Cumhuriyet Halk Partisi listelerinde yer alan milletvekillerinden oluşmuştur.
1961-1977 tarihleri arasında yapılan seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi yaklaşık yüzde 65-70 bandında aldığı oyla her seçimde dört milletvekili çıkartırken, kalan milletvekilleri bu dönemde seçime giren Yeni Türkiye Partisi, Adalet Partisi, Birlik Partisi, İşçi Partisi ve Milli Selamet Partisi listelerinde yer alan isimlerden oluşmuştur. 1961 yılında yapılan seçimlerde Yeni Türkiye Partisi, 1965 yılında yapılan seçimlerde ise Adalet Partisi ve İşçi Partisi bir milletvekili, 1969 yılında yapılan seçimlerde ise Adalet Partisi ve Birlik Partisi bir milletvekili çıkartırken, 1969 Yılında yapılan seçimlerde Ahmet Karaaslan ilk Malatya bağımsız milletvekili olarak seçilmiştir. 1973 ve 1977 yılında yapılan seçimlerde ise Adalet Partisi ve Milli Selamet Partisi bir milletvekili çıkarmıştır.
1980 yılında göreve gelen askeri yönetim sonrasında yapılan ilk milletvekili seçimlerinde Turgut Özal’ın genel başkanlığını yaptığı Anavatan Partisi Malatya seçimlerinde etkin olmuş, bu etkinlik 1995 seçimlerine kadar devam etmiştir. 1995 yılında yapılan seçimlerde Refah Partisi Malatya da birinci parti olmuştur.1999 seçimleri de Refah Partisinin devamı olan Fazilet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisinin başarısı ile sonuçlanmıştır.1999 yılında yapılan seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi yüzde onluk genel seçim barajını aşamadığı için ilk defa Malatya da milletvekili çıkartamamıştır. Bu seçimlerde Ahmet Özal Malatya'dan seçilen ikinci bağımsız milletvekili olarak TBMM’ne girmiştir.
2002 yılında yapılan seçimlerde seçime giren mevcut partilerden Milliyetçi Hareket Partisi, Doğru Yol Partisi, Anavatan Partisi ve Saadet Partilerinin yüzde onluk seçim barajının altında oy almaları sonucu meclise ilk defa giren Adalet ve Kalkınma partisi beş milletvekili, Cumhuriyet Halk Partisi ise iki milletvekili çıkartmıştır. 2002-2011 tarihleri arasında yapılan tüm seçimlerde Adalet ve Kalkınma partisi yüzde 65-70 bandında aldığı oyla her seçim döneminde beş milletvekili çıkarmıştır.
Doksan yıllık cumhuriyet dönemi otuzar yıllık üç dönem halinde incelediğimizde, Malatya seçmenin iktidar mı, muhalefet m tercihinin belirli periyotlarda çok farklı bir değişime uğradığını, İsmet İnönü ve Turgut Özal’la üst düzeyde olan Malatyalılık ve aidiyet duygusunun son yıllarda giderek azaldığını görmekteyiz.
1.1923-1950 Cumhuriyet Halk Partisi – Tek partili dönem
2.1950-1980 Cumhuriyet Halk Partisi – Muhalefet partisi
3.1983-1995 Anavatan Partisi - İktidar partisi
1995-2002 Refah/Fazilet Partisi - İktidar partisi
2002-2015 Adalet ve Kalkınma Partisi - İktidar partisi
