Arguvan Türkü Festivali

HABER: Hatice Tuncer- CUMHURİYET

Arguvan, Malatya’nın türküleriyle ünlü, küçük bir ilçesi ama 2003’ten bu yana binlerce türkü dostunu buluşturuyor. Arguvanlılar, bu yıl 24-25 Temmuz tarihlerinde 8.’sini gerçekleştirecekleri festivali uluslararası boyuta da taşımak istiyorlar. Artık “Arguvan Uluslararası Türkü Festivali” adını alan etkinliğe bu yıl çeşitli ülkelerden halk müziği ekipleri de katılacak.

Festivalin düzenlemesine emeği geçenlerin arasında yer alan Arguvanlı sanatçı Muharrem Temiz ile ilk günlerinden bugüne festivalin hikâyesini ve ünlü “Arguvan ağzı” türküler üzerine konuştuk.

Sanatçıların duyarlılığı

Arguvan’ın kaybolmaya yüz tutmuş değerlerine sahip çıkma anlayışıyla çalışmalar yapan dernek ve vakıflarda örgütlü Arguvanlılar, uzun süre ne yapabileceklerini tartışmışlar: “Bütün Arguvan örgütleri, belediye İstanbul’da büyük bir toplantı yaptı. ‘Arguvan’ın neyi var’ dedik. Arguvan’ın Türkiye’de tanınan özelliği türküleri, uzun havaları, kırık havaları, deyişleridir. Anadolu toprakları binlerce yıldır farklı kültürlere, farklı kimliklere, farklı inanç gruplarına beşik olmuş bir coğrafya. Arguvan da bu coğrafyanın küçük bir parçası. Buradan yola çıktık. Festivalimizin adını uzun uzun tartıştık. Arguvan türküleriyle Türkiye’ye, dünyaya açılmış. Birçok konservatuvarda ‘Arguvan ağzı’ üzerine tezler yazılıyor. ‘Türkiye’de ve dünyada ilk türkü festivali’ iddiasıyla yola çıktık. En büyük avantajımız sanatçıların Arguvan kültürüne duyarlılıkları oldu.”

Misafirlerini bağrına bastı

Arguvan Türkü Festivali’nin 2003 yılında düzenlenen ilkine katılım beklentilerin çok üzerinde gerçekleşir: “2 bin 700 merkez nüfuslu Arguvan’da iki gün boyunca 20-30 bin insanın sirkülasyonu sağlandı. Arguvan’ın altyapısı, konaklama olanakları yoktu ama bu kadar insanın ne yaptığını kimse fark etmedi. Festival alanımız bile dardı, insanlar nerede yemek yiyecek, nerede yatacak derken hepsi bizim dışımızda Anadolu’nun sıcak misafirperverliğiyle çözüldü. Damda, tarlalarda yatanlar, tulumlarını çadırlarını getirenlerin yanı sıra Arguvanlılar misafirlerini bağırlarına bastı. Sonunda herkes mutlu geldi, mutlu gitti.”

Festivalin konuklarına, konserlerin yanı sıra Arguvan’ın çevresi de gezdirilerek doğası ve yaşantısı hakkında bilgi veriliyor. Bu yılki programda Çayırlı ve Koyuncu köyleri var:

“Arguvan ve dışındaki dostlarımızın katkılarıyla her festival bir öncekinden çok daha kalabalık geçti. Festivalin merkezinde konserler var ama her yıl dışarıdan gelen konuklarımıza Arguvan’ın köylerini gezdiriyoruz, ekonomik sosyal yaşantılarının zorluklarını gösteriyoruz. Tarihi yerlerimiz de var. Özellikle devlet yetkililerinin, gözlemleyerek zorluklara şahit oldukları zaman biraz daha duyarlı olduklarını düşündük. Köylere, köprü, sağlık ocağı yapıldı. Kültürevi projemiz tamamlanmak üzere.”

Her yöreden türküler

Arguvan Türkü Festivali’ne bugüne kadar Arif Sağ, Sabahat Akkiraz, Erdal ve Mercan Erzincan, Belkıs Akkale, Erkan Oğur, İsmail Hakkı Demircioğlu, Tolga Çandar, Birol Topaloğlu, Emre Saltık sahne alarak destek verdi: “Tarihinde ilk kez belki de Arguvan’da kemençe, tulum, tar, garmon çalındı. İlkinden bu yıla kadar bütün sanatçı arkadaşlarımız, hocalarımız, hiçbir ücret talep etmeden geldiler. Arka arkaya yedi festival düzenleyince artık uluslararası boyuta taşımak istedik, Yunanistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Hindistan’dan halk müziği grupları da çağırdık. Arguvan’ın müzikal kimliğini icra eden sanatçılarımızın yanı sıra dışardan gelen misafirlerimizin de kültürlerini, inançlarını yansıtmalarıyla güzel bir tablo ortaya çıkıyor.”

Neden konservatuvar olmasın?

Temiz, festivali biraz da hayallerine ulaşmak için amaç olarak gördüğünü anlatıyor: “Konservatuvarlarda yerel ağızlar işlenirken Arguvan’a özel bir yer verilir. Halk kültürüyle uğraşıp da Arguvan ağzını bilmeyen yok. Hem Alevi Bektaşi müziğinde hem de inanç dışı müzikte güçlü bir gelenek var. Neden Arguvan’da bir müzik okulu yok hatta ütopya belki ama neden konservatuvar olmasın.”
Arguvan toplumu kendi ağız yapısıyla müziğini sahiplendi

Arguvan türkü ve deyişleri üzerine derleme çalışmaları yapan ve albümlerinde toplayan Temiz’e “Arguvan ağzı” türkülerin özelliklerini soruyoruz: “Her bölgenin bir ağzı vardır. Antep’in Barak ağzı, yöremizin yakınındaki Çamşıh ağzı gibi. Yörenin konuşma diliyle şekillenen şiirlerinin yöresel çalgı ve melodik yapısıyla sunumuna ağız diyoruz. Konuşma dilini icra etmesine Arguvan ağzı diyoruz. Yani yöredeki konuşma diliyle müziğinin icrası. ‘Arguvan neden yaygınlaştı’ derseniz... Arguvan toplumu kendi ağız yapısıyla müziğini sahiplendiği, yüzyıllardır aynı seviyede tuttuğu, sürekli de üretimi sağladığı için bir değer kazanmıştır, bir etki yaratmıştır. Arguvan sakin bir üslupla, konuşur gibi karşısındaki insanın anlayacağı kısa ve öz olarak mesajlar verilir. Arguvan’ın önemli bir özelliği de inanç dışı türküleri günlük konuşma diliyle icra edilirken, âşık müziği ki daha önemlidir, tamamen yazım diliyle icra edilir. Bir âşık sazı eline aldığında iki farklı dili de kullanır. ‘El ediyi el ediyi, kaşların gel gel ediyi/Senin o güzel duruşun beni burda deli ediyi’ diye kendi bölgesinin şivesiyle okur. İnanç müziği icra ettiğinde ‘İndim Koç Baba’yı tavaf eyledim/ Bugün yaylımından geliyor koçlar’ diye yazım dilini kullanır. Bu Doğu Anadolu’da gözüken bir yapıdır.”
Tanımak ve tanıtmak

Festival Komitesi Belediye Başkanı Hüseyin Taştan, Arguvan Köyleri Eğitim Kültür Vakfı Başkanı Mehmet Kızıldaş ve Yazıbaşı Köyü Dernek Başkanı Latif Adıgüzel’den oluşuyor. Köy derneklerinin destek verdiği festivalde alt komiteler de bütün ayrıntılar üzerinde duruyor ve festivali alınlarının akıyla tamamlamak için herkes vargücüyle çalışıyor: “Biz türkülerin kardeşliğinden, halkın birliğinden, barıştan, sevgiden, hoşgörüden, demokrasiden, paylaşımdan bahsediyoruz. Kendi kültürünü tanıtmanın, başka kültürleri tanımanın hedeflendiği türkü festivali aracılığıyla topluma birçok mesaj vermek isiyoruz. Bize bırakılan değerleri daha kuvvetli bir şekilde sahiplenerek geleceğe taşıyacağımıza inanıyoruz.”

Arif Sağ onur konuğu

Arguvanlılar festivalin onur konuğu olarak halk müziğinin ustası Arif Sağ’ı bekliyor. Festivalde Cengiz Özkan, Nurettin Rençber, Yeninur Ada, Haydar Ulaş, Seval Eroğlu, Ali Özel, Zeynep Karababa, Ayla Karacan, Zuhal, Grup Mavra, Semra Aslan, Ahmet Turan Ercan, Metin Erbek, Barış Cirit, Devrim Salman, Nimet Yıldız ve Karadeniz Rüzgârı türküleriyle Arguvanlılarla buluşacak. Sabahat Aslan’ın sunacağı festivalde Ali İhsan Gönül resim sergisi açacak. İzmir Yenikapı Tiyatrosu’nun sergileyeceği oyunların yanı sıra sinema filmleri gösterilecek. Toplumsal Barış konulu panelin konuşmacıları ise Miyase İlknur, Ertuğrul Kürkçü ve Burhan Sönmez.

FOTOĞRAF: (Soldan Sağa) Erdal Erzincan, Muharrem Temiz ve Tolga Sağ.