Malatya son günlerde “Şire Pazarı’nda cami yıkılması” veya “cami yapılması için yeni belediye binası yanında meydandan 'bedelsiz' arsa tahsisi” tartışmaları yaşarken, aynı tartışmanın yıkılan belediye binasının yeri konusunda da 1937 yılında yaşandığı ortaya çıktı. 1937 yılında yıkılan Malaya Belediyesi eski binasının bulunduğu alanın Fatih Sinan Vakfı’nın cami arsası olduğu, belediyenin burayı o dönem parasız olarak talep etmesine karşın, o dönemin yönetimince vakıf malının bedava verilemeyeceği kararına varıldığı görüldü.
Resmi Gazete’nin 26 Ekim 1937 tarihli sayısında o dönem Şura-yı Devlet olarak faaliyet gösteren günümüzün Danıştay Genel Kurulu’nun Malatya ile ilgili bir kararı dikkat çekiyor. Karar da Şura-yı Devlet (Danıştay) Tanzimat Dairesi’nin mazbatası ile Şura-yı Devlet (Danıştay) Genel Kurul kararı görünüyor.
Bugünkü tartışmalara da ışık tutacak olan 26 Ekim 1937 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan karar, yayımlandığı hali ile şu şekilde;
"ŞURAYI DEVLET KARARI
Tanzimat Dairesi Mazbatası
ÖZÜ: No: 50/35 Hazine, Evkaf ve İdarei Hususiyeye aid olup müstakbel şehir haritasına göre parasız olarak Malatya Belediyesine terki istenilen binalı ve binasız yerlerden Evkafa aid olan kısım hakkında.
Hazine, Evkaf ve İdarei Hususiyeye aid olup müstakbel şehir haritasına göre parasız olarak Malatya Belediyesine terki istenilen binalı ve binasız yerlerden Evkafa aid olan kısım hakkında Dahiliye Vekilliği ile Evkaf Umum Müdürlüğünden yazılan tezkere suretlerinin gönderildiği beyanile işin incelenerek bu iki daire arasında meydana gelen görüş farkı hakkında mütaleanın bildirilmesine dair yüksek Başvekâlet makamından Şûrayı Devlet Reisliğine yazılan 23/6/1937 tarihli ve 6/2345 sayılı tezkere dairemize havale olunduğundan ilişiklerile birlikte okundu.
Dahiliye Vekilliğinin tezkeresinde, Hazine Evkaf ve İdarei Hususiyeye aid olup Malatya Belediyesine parasız olarak terki istenilen yerlerin mukaddema tanzim ve tasdik edilmiş olan müstakbel şehir haritasında umumun menfaatine mahsus olarak gösterildiği ve bu vaziyet belediye encümeninin kararı ve vilâyetin tasdiki ile de tesbit edilmiş olduğu Malatya Valiliğinden bildirildiği ve 2290 sayılı Yapı ve Yollar Kanununun 8 inci maddesindeki sarahate göre muamelesi tamamen tekemmül etmiş olan mevzuubahis yerler hakkında Evkaf Umum Müdürlüğünün serdettiği mütalea varid görülemediği beyanile mucib sebeplerin takdiri ve hu babda bir karar ittihazı İcra Vekilleri Heyetinin salâhiyeti dahilinde olduğundan keyfiyetin Vekiller Heyetinin yüksek takdirine arzı istenilmiş ve ilişik Malatya Valiliğinin yazısında ise parasız belediyeye terki istenilen yerler şehir haritasında umumun menfaatine mahsus olarak gösterildiği ve bu vaziyet belediye encümenlerinin karan ve vilâyetin tasdikile de tesbit edilmiş olduğu bildirilmiştir.
İlişik kâğıtlar arasında bulunan Evkaf Umum Müdürlüğünün tezkeresinde Malatyada müstakbel şehir haritasında umumun istifadesine tahsis edildiği beyanile belediyeye terki istenilen dokuz parça binalı ve binasız yerlerden Evkafı alâkadar eden Hükümet Caddesindeki arsanın ı mazbuten idare olunan Saray, diğer adı Fatih Sinan vakfına aid cami arsası olduğu ve ancak bu arsanın istimlâk muamelesi henüz tekemmül etmeden üzerine belediye binası yapılmak üzere belediyece müdahale edildiğinden alâkadarlar hakkında kanunî takibat yapılması için mahallî Vakıflar Müdürlüğünce vilâyete müracaat edildiği ve ayrıca takdir edilen bedele itiraz edildiğinden bu cihetten de muamelesinin yürütülmekte olduğu ve Dahiliye Vekâletinin istinad ettiği Yapı ve Yollar Kanununun; 8 inci maddesi müstakbel şehir haritasında yol ve yeşillik gibi umumun menfaatine mahsus olarak gösterilmiş olan yerler tesis veya bu gibi yerlerin genişletilmesi idarei hususiye ve Maliye ve evkafı mezbureye aid arazi ve arsaların istimlâkini icab ederse o zaman Vekiller Heyetinin ; kararile belediyeye parasız terkedileceğini âmir olup halbuki belediyenin bu yeri kanunun gösterdiği şekilden başka bir suretle kullanacağına göre adı geçen kanunun 8 inci maddesine istinaden bu arsanın belediyeye parasız terkine imkân görülemediği dermeyan kılınmıştır.
10 haziran 1933 tarihli ve 2290 sayılı Belediye Yapı ve YollarKanununun 8 inci maddesinde (müstakbel şehir haritalarında yol ve yeşillik gibi umumun menfaatine mahsus olarak gösterilmiş bulunan '
yerler tesis veya bu gibi yerlerin genişletilmesi idarei Hususiye ve Maliyeye ve evkafı mazbutaya aid arazi ve arsaların istimlâkini icab ettirirse belediyenin teklifi ve icra Vekilleri Heyetinin kararı ile bu yerler belediyeye parasız terkedilir. Ancak bu yerler üzerinde müsakkafat bulunduğu takdirde hali hazır kıymeti takdir edilerek bedeli Belediye ta rafından tesviye olunur.) diye yazılıdır.
icabı düşünüldü: Kanunda açıkça yazılı olduğu üzere idarei hususiye ve Maliyeye ve evkafı mazbutaya aid arazi ve arsalardan belediyeyi parasız terki vazıı kanunca mültezem olanlar müstakbel şehir haritalarında yol ve yeşillik gibi umumun menfaatine mahsus olarak gösteril miş bulunan yerlerin tesis veya bu gibi yerlerin genişletilmesi için icaleden mahallerdir.
Kanun vazıı bu yerleri umumun menfaatine mahsus kaydile takyir ederken yol ve yeşillik misallerini bilhassa zikretmiş olup bunlara benzemiyen yerleri parasız terk mecburiyetinin haricinde bırakmak istediği vazıhan anlaşılmaktadır. Malatya da Evkaftan parasız istenilen mahal ise Evkaf Umum Müdürlüğünün tezkeresinde yazıldığı veçhile üzerine beIediye binası yapılmak üzere istimlâkine teşebbüs olunan bir cami arsasıdır ki kanunun sarih nassı karşısında belediyeye parasız terkini kanun vazıının istilzam ettiği yerler arasına giremiyeceği şüphesizdir. Hususile burasının istimlâkine teşebbüs edilmiş ve takdir olunan bedele Evkaf tarafından itiraz edilmiş olup bu vaziyette istimlâk muamelesi tekemmül etmeksizin müdahale olunduğu gibi istimlâk muamelesinden sarfmazarla bu yola gidilmesi kanun hükmüne uygun görülmemektedir.
İktizasının bir kerre de Genkurulca müzakere edilmek üzere Yüksek Başkanlığa sunulmasına 28/6/1937 tarihinde oybirliğile karar verildi.
“GENEL KURUL KARARI
No: 135/132
Hazine, Evkaf ve idarei Hususiyeye aid olup şehir haritasına göre parasız olarak Malatya Belediyesine terki istenilen binalı ve binasız yerlerden Evkafa aid olan kısım hakkında tahaddüs eden ihtilâfın halline mütedair Yüksek Başvekâletten Şûrayı Devlet Reisliğine yazılıp Tanzimat Dairesine tevdi kılınan 23/6/1937 tarih ve 6/2345 sayılı tezkeıe üzerine idarei hususiye ve Maliye ve Evkafı mazbutaya aid aıazi ve arsalardan belediyeye parasız olarak terki lâzım gelen yerlerin kanundaki sarahate göre müstakbel şehir haritalarında yol ve yeşillik gibi umumun menfaatine mahsus olan yerlerin tesis veya bu gibi yerlerin genişletilmesi için icab eden mahaller olduğuna ve Malatya Belediyesinin Evkaftan parasız olarak istediği mahal ise üzerine belediye binası yapılmak üzere bir cami arsasından ibaret bulunduğuna nazaran umumun menfaatine mahsus olmak kaydile takyid edilen sarahati kanuniyeye uymayan belediye binasının parasız olarak yapılması ve hususile burasının istimlâkine teşebbüs edilmiş ve takdir olunan bedele Evkaf tarafından itiraz edilmiş olup ve vaziyet de istimlâk muamelesi tekemmül etmeksizin müdahale olunduğu gibi istimlâk muamelesinden sarfmazarla bu yola gidilmesi kanun hükmüne uygun görülmediğine dair Tanzimat Dairesinin 28/6/1937 tarihli ve 50 esas 35 karar sayılı mazbatası Heyeti Umumiyede okundu.
Daire Reisi tarafından verilen izahat ve mazbatada gösterilen mucip sebebler muvafık ve kanuna mutabık görülmüş ve belediye binası yapılmak için cami arsasının parasız olarak alınması münasip görülmemiş olduğundan daire mazbatasının ittifakla kabulüne 26/7/1937 tarihinde karar verildi.”
FOTOĞRAF: Arsasının "bedava" alınması ile ilgili girişimler yargıdan dönen eski belediye binası, 2009 yerel seçimlerinden kısa bir süre önce, dönemin belediye başkanı Cemal Akın tarafından, bir gece yarısı iş makineleri sokularak yıkılmış, ertesi sabah da yerle bir edilmişti. Fotoğraf, Malatya yakın tarihinin önemli yapılarından birinin yokedildiği "Kültür Katliamı"ndan..
HABER: Burhan KARADUMAN- Yeni Malatya Gazetesi ÖZEL
