"Kuru Kayısı Üretimi ve Pazarlanmasında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri" konulu, Malatya Valiliği ve Malatya Turgut Özal Üniversitesi Rektörlüğü işbirliği ile düzenlenen toplantı gerçekleşti.
Toplantıya Malatya Valisi Aydın Baruş, AKP Malatya Milletvekilleri Bülent Tüfenkçi, Öznur Çalık, Ahmet Çakır ve Hakan Kahtalı, Malatya Turgut Özal Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut, kayısı ile ilgili çalışma ve projesi olan öğretim üyeleri, kayısı ile ilgili resmi ve mesleki kurum ve kuruluş yöneticileri, AKP İl Başkanı İhsan Koca, Yeşilyurt Belediye Başkanı Mehmet Çınar, Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, Büyükşehir Belediye Genel Sekreteri Cemal Nogay, kayısı ile ilgili STK’lar, TSO Genel Sekreteri Remzi Yaşar, TSO ve Ticaret Borsası Meclislerindeki kayısıcıların sektör temsilcileri, Tarım ve Orman Bakanlığından toplu heyet olarak gelen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar (TAGEM) Genel Müdür Yardımcısı İhsan Emiralioğlu, Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Harun Seçkin, TAGEM Bahçe Bitkileri Daire Başkanı Gökhan Kızılcı, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Laboratuar Daire Başkanı Ali Torun, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) Uzmanı Şakir Berktaş, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Pazarlama Daire Başkanlığı Coğrafi İşaretler İç ve Dış Pazar Araştırmaları Çalışma Grup Sorumlusu Nazlı Şimşek, Mühendisler Fatih Serdaroğlu ve İlhami Şahin katıldılar.
Toplantının açılışında konuşan Malatya Turgut Özal Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut, Malatya Turgut Özal Üniversitesi’nin Malatya’nın ikinci üniversitesi olması ve bünyesinde Ziraat Fakültesini barındırması nedeniyle kayısı ve sorunlarıyla da yakından ilgilenmeleri gerektiği gibi bir sorumluluğu da yüklendiklerini ifade etti.
Rektör Prof. Dr. Karabulut, “Özellikle kayısıdan katma değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesinde ve pazarlanmasında ciddi sorunları vardır. Türkiye’den yurt dışına 12.5 kilogram büyük kutularla ihraç edilen kuru kayısıların küçük paketlere veya işlenmiş kayısı ürünlerine dönüştürülmesine yönelik projemiz olacak. “ dedi.
Bilimsel anlamda kayısı ile ilgili projelerin takip edilmekte olduğunu belirten Rektör Prof. Dr. Karabulut, acı kayısı çekirdeğinin kanser hastalığı için antioksidan sistemi destekleyerek telomeraz enzimi etkinliğini azalttığının belirlendiğini kaydederek, kayısının radyoterapinin etkinliğini güçlendirdiğini ve kanser gelişimi yavaşlatan genleri aktive ettiğinin gözlendiğini de ifade etti.
Rektör Prof. Dr. Karabulut, kayısı çekirdeği yağı ile ilgili yapılan çalışma sonucunda ağır egzersiz sonrasında kayısı çekirdeği yağı ile yapılan masajın oksidatif stresi azalttığının belirlendiğini, ayrıca acı kayısı çekirdeğinin karaciğer hasarını gerilecek etkilere sahip olduğunu kaydetti.
Rektör Prof. Karabulut, kayısı ile ilgili Malatya Turgut Özal Üniversitesi’nde yürütülmekte olan veya başlatılacak projeler hakkında da bilgi vererek, “Gün kurusu kayısı üretiminde çeşitli ve farklı kurutma şekillerinin kalite parametreleri ve muhafaza performanslarına etkilerinin araştırması, Kayısıda soğuk stresi zararının don zararından ayrıştırılması ve zararın azaltılması için alınacak önlemler, Kayısıda zararlı erik koşnili için biyolojik mücadele etmeni kitle üretiminin geliştirilmesi, Kayısı bahçelerinde kullanılan tarım ilaçlarının ekosistemde bulunan faydalılara karşı yan etkilerinin araştırılması, Kayısı sürgün ve dallarında görülen ani kurumalar üzerine araştırmalar, Ulusal kayısı anaç ıslah programı” şeklinde bilgi verdi.
Rektör Prof. Dr. Karabulut, kükürt sorunu hakkında da bilgi vererek, “Kayısının doğal sarı renginin korunması ve depoda fumigant özelliği göstererek fermantasyon ve böcek zararının önlenmesi için yaş kayısılar kurutulmadan önce kükürtlenmektedir. Kuru kayısı ithal eden ülkelerin ithalatına izin verdikleri kükürt miktarı AB ülkelerinde 2000 ppm, ABD, Avustralya 3000 ppm, Kanada 2500 ppm'dir. Resmi Gazetede 16.11.1997 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksine göre kuru kayısıda maksimum kalıntı kükürt miktarı 2000 ppm olarak belirlenmiştir. Kayısı Üreticisi rekoltenin fazla olduğu yıllarda ürünü daha uzun süre depolamak ve fiyat dalgalanmalarından faydalanmak amacıyla fazla kükürt kullanma eğilimindedir. Ancak son yıllarda kuru kayısı ithal eden ülkelerin aşırı kükürde olan hassasiyetleri artmıştır. Düşük kükürtlü kuru kayısıların uzun süre muhafazası için soğuk hava depolarına ihtiyaç vardır. Ayrıca kayısı ticaretiyle uğraşanların düşük kükürtlü kayısıları satın alma konusundaki tavırlarını netleştirmesi, bunu açıkça ilan etmeleri ve sözleşmeli üretime geçmeleri kükürt sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır” ifadelerini kaydetti.
Rektör Prof. Dr. Karabulut, Kaysının tanıtılması ve beslenme alışkanlığının kazandırılması, Yeni pazar arayışlarının yapılması, kayısıda alternatif ürünlerle katma değerin attırılmasının gerektiğini, kayısının bilimsel araştırmalarla değerinin attırılması, yaş kayısı ihracatının attırılması gibi konularda ortak çalışma ve projelerin geliştirilmesi gerektiğini kaydetti.
AKP Malatya Milletvekili Öznur Çalık, “Öncelikle Malatya'nın ekonomisinin omurgasının tarım olduğunu, tarımın omurgasının da kayısısı olduğunu hepimiz biliyoruz Turgut Özal Üniversitemiz 3 aylık bir üniversite ve yapmış olduğu çalışmalarla çok hızlı bir giriş yaptı. Ziraat Fakültesi'nin Turgut Özal Üniversitesi'nin bünyesinde olması ve kayısı ile alakalı akademik çalışma denilince akla ilk gelen isimlerden olan hocamız Bayram Murat Asma'nın burada rektör yardımcısı olması çok önemli diye düşünüyorum. Rektörümüzün de biyokimyacı olması kayısıya katkı sunacaktır diye düşünüyorum. Bugün en büyük problem olarak görünen kükürdün, aslında 1997 yılında 2000 ppm olmasını belirleyen Malatya’nın o dönemdeki sivil inisiyatifimiz. Maalesef Malatya’daki aktörlerimiz o rakamı belirlemiş. Bizim mutlaka pazarlama yapacağımız alanları çok iyi tespit etmemiz, sorunları çözmemiz ve Pazar payımızı büyüterek, Malatya ekonomisine, dolayısıyla Türkiye ekonomisine katkıda bulunmamız gerekiyor. Dünya kuru kayısı ihtiyacının yüzde 90'nını Malatya karşılıyor. Bu vesileyle bizim artık daha sağlıklı bir süreci yönetmemiz, eğitimimizi hep birlikte almamız gerekiyor. Bütün Malatya'nın bu konuda eğitimi kendisine öncelemesi gerekiyor. Mevsimlik işçilerinde kendi içinde çok ciddi sorunları olduğunu biliyoruz. Sizlerin bize sunacağı bu çalıştayın raporu, bizler içinde yol haritası olacak" dedi.
Malatya Valisi Aydın Baruş, “İlk geldiğimi günden beri Malatya'da konuşulan konuların başında kayısı geliyor. Bunun sebebi Malatya hem tarım, hem de sanayi kenti. Nüfusun çok büyük kısmı tarımla ilgileniyor. Hatta kamu ve başka kurumlarda çalışanların kayısıyla ilgisi var. Bu durum kayısı üzerinden geçinmelerine katkıda bulunmaya çalışıyorlar. Kayısı Malatya için vazgeçilmezdir. Bu önemli konunun her daim Malatya’nın gündeminde olması kadar önemli bir şey yok. Tabi ki kayısıda karşılaşılan sorun üreticimizi etkilemekte, onun için hep birlikte el ele çözüm arayışına girmemiz gerekiyor. Bu toplantının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bizim amacımız kamu kuruluşları, STK’lar üniversiteler olarak vatandaşların sorunlarına çareler üretmek. Kayısının son kırk yıldaki durumunda bilgi vermek istiyorum. Kırk yılda Malatya'daki kayısı ağacı sayısı yaklaşık sekiz buçuk kat artış göstermiş. Yaş kayısı üretimi yaklaşık on kat artmış. Kuru kayısı artışı da yaklaşık on kat artmış. Kayısı için atacağımız adımlar dünyadaki gelişmelere göre takip etmeliyiz. Malatya şuanda Türkiye'nin kuru kayısının yüzde 90’ını karşılamakta, dünya kuru kayısının yüzde 67’sini karşılamaktadır. Son Kırk yılda Malatya’daki kuru kayısı ihracatı on dört kat artmıştır. Son kırk yılda kayısı meyveciliği Malatya için hem vazgeçilmez hem de ekonomik gelir olarak çok önemli rol oynamış. İhracatımız açısından çok önemli bir ürünümüz. Sorunun çözümü için sorunun nereden kaynaklı olduğunu bilmek gerekir. Teşhisini yapmak tek başına yeterli değildir. Sorunların üstesinden gelmek için sağlıklı çözüm yolları önermek gerekir. Bu önermeleri konuyla ilgisi ve bilgisi olanların görüşüne başvurmak en sağlıklı yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır" ifadelerine yer verdi.
AKP Milletvekili Bülent Tüfenkci, “Malatya’da kayısıya dair ne varsa Malatya’da konuşulduğunu biliyorum. Gerçekten kayısının bütün sorunlarını defalarca konuştuk. Ama özellikle bünyesinde Ziraat Fakültesi de bulunan ve ilimizde yeni kurulan Malatya Turgut Özal Üniversitemizin, ilk önceliğini kayısıya vermesini ve bu anlamıyla hem hafızalarımızı tazeleme, hem de yeni söylenecek veya yeni yapılacak bir şey var mı, bunun ortaya çıkartılması adına bu toplantıyı düzenlemesinden dolayı başta rektörümüze ve emeği geçen herkese çok teşekkür ediyoruz. Kayısı Malatya için önemli. Malatya hem sanayi kenti, hem tarım kenti. Kayısının Malatya’ya sağlamış olduğu girdi itibariyle de önemli. Ama zaman zaman hep ifade ettiğimiz bir konu var; ben birazda kışkırtıcı olsun diye hep şunu söylüyorum; Malatya’da kayısının muhatabı, sahibi yok, diye. Esasında bütün dünyaya ve Malatya’ya baktığımızda kayısının muhatabı başta üreticilerin olması lazım. Bütün dünyada çitçiler pazarlamayı kooperatifleşmekle çözüyor. Bu anlamda üreticilerin bir araya gelerek kooperatifler kurarak ürünlerini pazarladıklarını görüyoruz. Malatya’da kayısı üreticilerinin bu anlamda kötü bir tecrübesi olduğundan buna çok sıcak bakmadığını da biliyorum. Malatya’da kayısının üretim problemleri var. Hastalıklarla ilgili il tarım müdürlüğünün, belki kayısı araştırma enstitümüzün bununla ilgili söyleyeceği sözler var. Yine çok değerli bilimsel çalışmalarıyla, üniversitemizin katkı sunacağı alanlar var. Ama bütün bu alanların içerisinde üretici nerede, üreticiye bunu nasıl ulaştırabiliriz bunu ortaya koymamız lazım. Bu işi sadece siyasetçilere havale ederek çözemeyiz. Siyasetçi mevzuat konusunda bir sıkıntı varsa veya bakanlıklar nezdinde tıkanan bir husus varsa orada devreye girebilir. Ama esas bu işe sahip çıkması gerekenler üreticilerimiz, ihracatçıklarımız ve bu işin ticaretini yapan arkadaşlarımız. Bizlerde onların önünü açma noktasında her zaman görev alabiliriz.” diye konuştu.
Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, kayısı ile ilgili tüm tarafları bir araya getirerek olaya bilimsel olarak ele alan Malatya Turgut Özal Üniversitesi Rektörlüğüne teşekkür ettiğini ifade etti.
Toplantının ilk bölümüne Vali Aydın Baruş başkanlık ederken, ikinci bölüme ise Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bayram Murat Asma başkanlık etti.
Toplantıda katılımcılar sorunlara ilişkin bulundukları çözüm önerileri Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından not alınırken, toplantı süresince gündeme getirilen sorunlar ve çözüm önerileri ise raporlanarak kamuoyuna açıklanacak. Malatya Turgut Özal Üniversitesi, bilimsel ve akademik olarak yürütmesi gereken çalışmaları ise Ziraat Fakültesi bünyesinde başlatacak.
Bülten- malatyahaber.com- Yeni Malatya Gazetesi
