BBC, PROF.DR. SEZAİ YILMAZ VE EKİBİNİN OPERASYONUNU ÖRNEK GÖSTERDİ.. İngiliz Yayın Kurumu (BBC), İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakli Enstitüsü’nde Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibi tarafından 2008 yılında, 19 yaşında ve umutsuz bir hastalığın pençesinde, ölümle yüz yüze gelen genç kızın hayata tutunmasından da öte, bir süre sonra dünyaya bir bebek getirmesini sağlayacak kadar sağlıklı bir hayata sahip olmasına giden yolu açan karaciğer naklini, çığır açıcı ve insan vücudundaki organlarda farklı yaşlanma düzeylerine yönelik yeni keşiflere zemin hazırlayıcı bir yenilik olarak tanıttı. Çok genel bir ifade ile yaşlı da olsa sağlıklı bir organın insan ömrünü uzattığına dair bilimsel araştırma ve örneklere yer verilen BBC’de yayınlanan makalede, Malatya Karaciğer Nakil Enstitüsü tarafından 93 yaşındaki bir kadavradan yapılan bir karaciğer nakline atıfta bulunuldu. BBC’nin makalesinde Malatya’daki karaciğer nakli için “Büyüleyici ve olağanüstü bir başarı” ifadelerine yer verildi.
Peki, 2008 yılına kadar zaten yüzlerce karaciğer nakli yapan ve nakil sonrası yaşam süresi açısından dünya ortalamasının çok üstünde bir istatistik başarısı tutturan Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibinin, gerçekleştirdiği bu naklin özelliği neydi ki, küresel ölçekteki BBC’nin makalelerinden birinde, bilim dünyası için ilham kaynağı olarak nitelendiriliyordu?
O güne kadar yapılan karaciğer nakillerinin hemen hepsinde, donör ve alıcı yaşları hemen hemen birbirine yakındı.
İşte BBC’nin Future (Gelecek) sayfasında yayınladığı ve bilim dünyası için fütüristik bir ilham kaynağı olarak gösterdiği, Tom Garmeson imzalı “Siz 100 Yaşına Ulaşamazken Organlarınız Nasıl Ulaşabiliyor?” başlıklı makalenin öne sürdüğü hipotezin sağlamasını yapan 2008 yılındaki karaciğer nakli bir çok ilkleri gündeme getiriyordu.
Tom Garmeson’un yazısına göre, 2008 yılında 19 yaşındaki genç kız, karaciğerindeki sorundan dolayı kritik aşamayı da geçmiş düzeyde İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geldiğinde Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibi, sorunun çözümü için tek şıkkın olağanüstü hızla karaciğer nakli olduğunu tespit etti.
Ancak, hastanın yakını olan ne canlı bir bağışçı ne de ölmeden önce bağışta bulunmuş bir kişiye ait kadavradan alınacak sağlıklı bir karaciğer vardı.
Genç kızın karaciğeri bir süre sonra iflas noktasına geldiğinde, BBC Future’a göre, “olağanüstü biçimde başarıya ulaşan” ama aynı zamanda ciddi riskler de barındıran bir karar vermek zorundaydı Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibi.
Gece yarısı toplantılar yapıldı, konsültasyonlar gerçekleştirildi, dar zamana sıkıştırılmak zorunda kalınan ama yoğun geçen tartışmalar yapıldı, sonuç öngörüleri, muhtemel riskler analiz edildi ve o karar verildi; çünkü o kararın verilmesi gerekiyordu; zira hayatının baharındaki genç kızın yaşama tutunmasına dair umudun yeşertilmesi için başka bir seçenek yoktu.
Bu seçenek, 93 yaşında vefat etmiş bir kadına ait ve nakil standartlarına sahip olmadığı için hiçbir hastane tarafından bağış olarak kabul edilmemiş olan, ancak Prof. Dr. Sezai Yılmaz’ın İzmir’den Malatya’ya getirttiği, kötü durumdaki bir karaciğerdi.
Alıcı 19 yaşında, donör ise 93 yaşında vefat etmiş bir kadındı; üstelik karaciğer, parazitik enfeksiyonun neden olduğu bir kist taşıyordu ve bu durum nakil için gereken standartlar bağlamında çıtayı bir hayli aşağı çekiyordu.
Organ nakli standartlarına göre organ yaşlıydı, bilhassa çok daha genç alıcısı için…
Ancak, küçücük de olsa umudun genç ve uzun bir hayata dönüşmesi sağlanabilir, koma durumundaki genç kız hayata döndürülebilirdi…
Ve günün sonunda; daha iyi durumda bir karaciğerin yokluğunu, başka bir tedavi seçeneğinin olmayışını göz önüne alan Prof. Dr. Sezai Yılmaz ekibi saatler süren bir operasyonla nakli yaptılar…
Tom Garmeson, o süreci ve verilen kararı şöyle anlatıyor:
“Çaresiz bir durumdu. Karaciğer hastalığından muzdarip 19 yaşındaki bir Türk kızının acilen nakle ihtiyacı vardı. Bekleme listesindeyken hepatik ensefalopati (koma) geçirmeye başladı. Bunun anlamı, hasta organının beyinde yaptığı hasar nedeniyle kan dolaşımında toksinlerin oluşmasıydı. Çok geçmeden karaciğerin çalışması tamamen durmaya başladı ve doktorlar acilen onu kurtarmanın çabasına giriştiler. Zaman acımasızca geçerken, tek seçenekleri başka hastanelerin nakil standartlarını taşımadığı için reddettiği bir karaciğerdi. Ne var ki bu karaciğer kötü durumdaydı. Parazitik enfeksiyonun neden olduğu bir kisti taşıdığı gibi, önceki sahibi yakınlarda vefat etmiş 93 yaşında bir kadındı. Bu organ, organ nakli standartlarına göre, hele böylesine genç bir alıcı için oldukça yaşlıydı. Elde başka organın olmaması ve bunun dışında bir organ bulma ihtimalinin de çok düşük olduğunu göz önüne alan doktorlar organ naklini yapmak için işe koyuldular”.
“Olağandışı biçimde başarıya ulaştı”
Tom Garmeson “olağandışı bir başarı öyküsü” olarak nitelediği genç kızın karaciğer naklini ve sonrasındaki mutlu tabloyu ise şöyle anlatıyor:
“Türkiye’nin Malatya ilindeki İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakli Enstitüsünde 2008 yılında yapılan bu nakil olağandışı biçimde başarıya ulaştı. Genç karaciğer alıcısı hayatta kaldı ve altı yıl sonra sağlıklı bir kız çocuğu dünyaya getirdi. Bu kadın, kızının ilk doğum gününde 26 yaşına ulaşırken, karaciğeri 100. yaşını kutluyordu”.
Bir karaciğer naklinden çok daha fazlası
Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibinin gerçekleştirdiği bu nakil, BBC’ye göre, bir karaciğer naklinden çok daha fazlası anlamını taşıyor.
Çünkü, 93 yaşındaki bir kadının kötü durumdaki karaciğeri, bir genç kızı sağlığına kavuştururken bir de bebek sahibi olmasının yolunu açıyor.
Kısacası, bu yayının yapıldığı 2016 yılında bebeğin, annenin ve nakledilen karaciğerin yaşları sırasıyla 1, 26 ve 100 yıldır. İlginç olarak anne şu anda 2. kız çocuğuna sahip, büyük kız 5 yaşında, küçük kız 2, anne 30 ve annedeki karaciğer 104 yaşındadır.
Yani, Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibi, 100 yaşındaki bir karaciğerle sağlıklı doğum yapılmasını sağlayan ve bilim dünyasına küresel ölçekte ilham kaynağı ve yol gösterici olan, BBC’nin deyimiyle “Olağandışı bir başarı”ya imza attı.
Tom Garmeson ‘ın 26 Haziran 2020 tarihinde yayınlanan yazısı “Siz O Yaşa Ulaşamazsanız da Organlarınız 100 Yaşına Kadar Yaşayabiliyor” diye çevrilebilecek başlıkla yayına girdi.
Yazının giriş cümleleri İnönü Üniversitesinde yapılan nakle ayrıldı.
Yazıda “Vücudun bazı organlarının diğerlerinden daha geç yaşlandığını, hatta sahiplerinden bile daha uzun yaşadığı” ifadeleri kullanılırken, buna kanıt olarak İnönü Üniversitesinde yapılan söz konusu nakil gösteriliyor. Bu olgunun insanların nasıl daha uzun yaşayabileceğini anlamamıza yardımcı olabileceği belirtilmekte.
Garmeson yazının bu bölümünde İnönü Üniversitesinde yapılan bu organ naklinin yayınlandığı bilimsel makalenin linkini de veriyor:
https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1526924816664088?journalCode=pitb linkine tıklandığında doktorlar Sezai Yılmaz, Kerem Tolan, Cüneyt Kayaalp, Mukadder İspir ve tarafından ortaklaşa kaleme alınan makaleye erişiliyor.
Kronolojik yaş ile biyolojik yaş ayrımını gösteren nakil
Yazı, insan ömrünün uzatılmasında, bazı organların ömrünün diğerlerine göre daha iyi durumda olabildiğinden hareketle, yapılan araştırma, inceleme ve yorumları içeriyor. İnsanın doğduğu tarihten itibaren hesaplanan bilindik bir kronolojik yaşının olduğunu ama insan bedeninin gerçek durumunun ne olduğunu gösteren biyolojik yaşının da olduğu belirtiliyor.
Yazıda, genetik özelliklerin yanı sıra yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin organları yaşlanma sürecinde eşitsiz biçimde etkilediği belirtilirken “38 yaşında birisinin böbreklerinin 61 yaşındaki birinin böbreği görünümünde olabileceğine” ilişkin bilimsel bir çalışmaya atıfta bulunuluyor. Aynı şekilde yaşı 40 olsa da bedenindeki kırışıklar ve saç kaybının 80 yaşındaki insanlarla aynı durumda olduğu insanların varlığından bahsediliyor. Stanford Üniversitesinden genetik bilimcisi Michael Synder bu durumu “Zaman içerisinde arabanızın işlerliği düşüş gösterir ama bazı parçaları diğerlerinden daha hızlı yıpranır” benzetmesiyle açıklıyor.
Germeson, yazıda, organ nakillerinden gelen verilerin, aynı yaşa sahip organların hangisinin daha iyi durumda olduğuna ilişkin ilginç ipuçlarına ulaşıldığını gösterdiğini, yaşlılardan alınan organların çok başarılı sonuçlar vermediği, ancak bazı durumlarda yaşlı organlarının iyi durumda olup olumlu sonuç verdiği aktarılıyor.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
FOTOĞRAF: Prof.Dr. Sezai Yılmaz, BBC'nin yayınına konu olan hastası ve ailesiyle..
