UZMANDAN KAYISI İÇİN 'DÜNYADA BİR İLK!' TEPKİSİ.. Malatya Kayısısının Avrupa Birliği nezdinde Coğrafi Tesci İşareti alması sürecinde önemli katkılarda bulunan “Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı” (YÜciTA) Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Malatya Kayısısının AB’den tescil alan 3 üründen biri olduğunu, ancak Malatya’nın bu ayrıcalığı ve kazanımı değerlendiremediğini vurgulayarak, “Yetkililer coğrafi işaretleri hala tescilden ibaretmiş gibi algılamaktan ve tescil sayılarını arttırmaktan kurtulabilmiş değil” dedi.
YÜciTA Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu ‘Her şey Türkiye İçin’ sloganı ile kayısı için bir video hazırladı. 2020 yılının kayısı hasat mevsiminin sonuna doğru ortaya çıkan genel görünüme ilişkin düşüncelerini de paylaşan Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, devletin kayısı üreticisini korumak konusundaki uygulamalarının yetersiz olmakla birlikte, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)’nin kayısı alımına başlayacağının açıklamasının üreticileri sevindirdiğini belirterek, “Devletin eli nedense yok Malatya’da. Üreticilerin emeği yetkisiz güçlere terkedilmiş. Bu nedenle, TMO’nun ilk defa gerçekleştireceği bu uygulama çok geç kalsa da olumlu. Ancak sorunu çözmede çok yetersizdir” dedi.
Coğrafi tescilden sonraki sürecin en önemli boyutunun kayısı sektöründeki tüm aktörlerin içinde yer alması gereken “yönetişim” aşaması olduğunu, ancak tescilin alınmasının üzerinden 3 yıl geçmesine rağmen bu aşamaya henüz geçilmediğini ifade eden Prof. Dr. Tekelioğlu, yönetişimin olmamasından dolayı, dünyada bir ilk olarak, AB nezdinde tescil edilen bir ürünün fiyatının düştüğünü gözlemekten üzüntü duyduklarını söyledi.
“Tescil sonrası ürünün fiyatı düşüyor. Bu, coğrafi işaretler tarihinde dünyada bir ilk…”
Prof. Dr. Yavuz Tekeloğlu şunları ifade etti: “Malatya kayısısı bir coğrafi işaret. Tescilini de Malatya Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) almış. Oda 7 Temmuz 2017 tarihinde de AB tescilini almayı başarmış. Ancak konu ile ilgisi, ülkemizdeki uygulamaların çoğunda olduğu gibi tescil aldıktan sonra bitmiş. Oysa coğrafi işaretin yönetişiminden o sorumlu. Malatya kayısısında yaşanan bütün sorunlar da yönetişimin olmamasından kaynaklanıyor. Örneğin, bu nedenle fiyatı, hem de AB tescilinden sonra düşüyor. Bu coğrafi işaretler tarihinde dünyada bir ilk”.
“Tescillenmiş ürünlerimizin tamamında coğrafi işaret yönetişimi yapılamıyor”
Tescillenmiş ürünlerin hemen tamamında coğrafi işaret yönetişimi yapılamadığına ve temel sorunun “tepeden” kaynaklandığına vurgu yapan Prof. Dr. YUciTA Başkanı Prof. Dr. Tekelioğlu. Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tescil sahibinin hakları belirtildiği halde sorumlulukları ile ilgili hiçbir hüküm olmadığına dikkat çekerek, “Oysa “Coğrafi İşaret Yönetişimi“ ile ilgili bu hüküm AB tüzüklerinde yer alıyor. Araştırma ağımız YÜciTA, bu konuda yıllardır yoğun çaba harcıyor ama ne yazık ki coğrafi işaret yönetişiminden sorumlu yetkililer coğrafi işaretleri hala tescilden ibaretmiş gibi algılamaktan ve tescil sayılarını arttırmaktan kurtulabilmiş değil. Bu nedenle tescillenmiş ürünlerimizin hemen hemen tamamında coğrafi işaret yönetişimi yapılamıyor ve sistem 25 yıldır çalışmıyor. Sistemin üçüncü ayağını oluşturan denetimlerde de önemli sorunlar yaşanıyor” dedi.
Şire Pazarı Malatya’ya ve kayısıya yakışmıyor
Malatya’nın geleceği olan kayısının pazara çıktığı Şire Pazarı’nın mevcut haliyle Malatya’ya ve kayısıya yakışmadığını söyleyen Tekelioğlu, “Kayısı borsasının merkezi kabul edilen “Şire Pazarı” çok ilkel, hijyen sorunlarının yanı sıra, güvenlik konularında da zaafları bulunuyor, hakkında da çok olumsuz söylentiler var. Bu pazar, her yıl Malatya ekonomisine milyarlarca lira katkı sağlayan bu güzide ürüne ve de Malatya’ya doğrusu hiç yakışmıyor” dedi.
YUciTA Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu’nun Malatya Büyükşehir Belediyesi, Malatya Ticaret Borsası ve Malatya Ticaret ve Sanayi Odası sosyal medya hesaplarını etiketlediği ve paylaştığı Malatya Kayısısı ve AB Coğrafi İşaret Tescili hakkındaki düşüncelerinin tamamı şöyle:
“O, ‘Anadolu altını’, Kalite ve rengiyle tanınmış ünlü Malatya kayısısı. Türkiye’nin ve Dünyanın en önemli Coğrafi İşaretlerinden birisi. Yarattığı katma değer ve istihdamla Malatya’nın ekonomik motoru, 50 000 ailenin geçim kaynağı, o ekmek, o su, o çocukların ve Malatya’nın geleceği…
Malatya, uluslararası kayısı ticaretinde dünyanın merkezi.
Tek başına dünya kuru kayısı ticaretinin %80-85’ini karşılıyor.
Olağan dışı aroması, yüksek şeker oranı, dolgun yapısı ile çok tatlı ve leziz bir özvarlığımız Malatya kayısısı. Üstelik Avrupa Birliği (AB) tesciline de sahip. Ancak üretimi çok meşakkatli; maliyetler işgücü harcamaları nedeniyle yüksek, üretimde kadın istihdamı çok yoğun, milyonlarca kayısı tek tek elden geçiyor, su ve elektrik giderleri de sürekli artıyor. Bu çok zahmetli süreçlerden sonra çiftçilerin eline geçen fiyatlar üretim maliyetlerini bile karşılamıyor.
Üreticiler örgütsüz. Tüccar, ihracatçı ve kapkaççılar karşısında biçareler. Turgut Özal’dan bu yana sahipsiz olduklarını söylüyorlar.
Kayısı borsasının merkezi kabul edilen “Şire Pazarı” çok ilkel, hijyen sorunlarının yanı sıra, güvenlik konularında da zaafları bulunuyor, hakkında da çok olumsuz söylentiler var. Bu pazar her yıl Malatya ekonomisine milyarlarca lira katkı sağlayan bu güzide ürüne ve de Malatya’ya doğrusu hiç yakışmıyor..
Devletin eli nedense yok Malatya’da. Üreticilerin emeği yetkisiz güçlere terkedilmiş. Bu nedenle Temmuz ayında Toprak Mahsulleri Ofisinin kayısı alımına başlayacağını açıklaması üreticileri sevindiriyor. İlk defa gerçekleştirilecek bu uygulama çok geç kalsa da olumlu. Ancak sorunu çözmede çok yetersiz.
Malatya kayısısı bir coğrafi işaret. Tescilini de Malatya Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) almış. Oda 7 Temmuz 2017 tarihinde de AB tescilini almayı başarmış. Ancak konu ile ilgisi, ülkemizdeki uygulamaların çoğunda olduğu gibi tescil aldıktan sonra bitmiş. Oysa coğrafi işaretin yönetişiminden o sorumlu. Malatya kayısısında yaşanan bütün sorunlar da yönetişimin olmamasından kaynaklanıyor. Örneğin, bu nedenle fiyatı, hem de AB tescilinden sonra düşüyor. Bu coğrafi işaretler tarihinde dünyada bir ilk.
Temel sorun ise tepeden kaynaklanıyor. Sınai Mülkiyet Kanunu’nda tescil sahibinin hakları belirtildiği halde sorumlulukları ile ilgili hiçbir hüküm yok. Oysa “Coğrafi İşaret Yönetişimi“ ile ilgili bu hüküm AB tüzüklerinde yer alıyor. Araştırma ağımız YÜciTA, bu konuda yıllardır yoğun çaba harcıyor ama ne yazık ki coğrafi işaret yönetişiminden sorumlu yetkililer coğrafi işaretleri hala tescilden ibaretmiş gibi algılamaktan ve tescil sayılarını arttırmaktan kurtulabilmiş değil. Bu nedenle tescillenmiş ürünlerimizin hemen hemen tamamında coğrafi işaret yönetişimi yapılamıyor ve sistem 25 yıldır çalışmıyor.
Sistemin üçüncü ayağını oluşturan denetimlerde de önemli sorunlar yaşanıyor.
İşte, “Anadolu altını” Malatya kayısısının niçin “Sahipsiz” olduğu... Temel sorun Cİ yönetişiminin olmayışı. Bu da Ankara’dan kaynaklanıyor..Yani balık baştan kokuyor”.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
[video width="480" height="480" mp4="http://malatyahaber.com/wp-content/uploads/2020/08/VID-20200814-WA0013-1.mp4"][/video]
