2010'lu yıllara kadar dünya pazarının yüzde 90'ına sahip olan ve bu payın yüzde 90'ına yakınını Malatya'nın sağladığı kuru kayısıda, Türkiye'nin yerinin 2023'e gelindiğinde yarı yarıya düştüğü belirtilirken, bunun Malatya kayısıcılığı için de çok ciddi bir uyarı olduğu ifade ediliyor.
DÜNYA KAYISI PAZARINDA TEHLİKE ÇANLARI..
Aralık 2024'te açıklanan Dünya Gıda ve Tarım Örgütü tarafından 2023 yılı yaş ve kuru kayısı ihracat rakamlarına göre, yaş kayısıda İspanya dünya liderliğini alırken, Türkiye kuru kayısıda yüzde 90'lardan yüzde 45,8'e düşen oranla birinci sırada olmasına rağmen ciddi rakiplerle karşı karşıya kalmaya başladı.
Malatya'daki uzman çevreler, yaş ve kuru kayısı üretim ve ihracatına ilişkin Türkiye'nin yeni rakiplerinin olduğunu çok net bir şekilde ortaya koyduğunu belirterek, şu değerlendirmeyi yaptılar:
"Aralık ayının son haftasında Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 2023 yılı yaş ve kuru kayısı ihracat rakamları açıklandı. Son verilere göre 396.452 ton dünya yaş kayısı ihracatından 527 milyon ABD Doları gelir elde edildi. Bir kilo yaş kayısının ortalama ihracat fiyatı 1,3 $ olarak gerçekleşti. Bilindiği üzere 2022 yılı dünya yaş kayısı ihracatında ilk defa birinci sıraya yükselen Türkiye liderliği tekrar İspanya’ya kaptırdı. İspanya %19,6'lık pay ile 2023 yılının şampiyonu oldu. 2023 Yılında 71 bin ton yaş kayısı ihracatından yaklaşık 59 milyon dolar gelir elde etmesi ülkemiz yaş kayısı sektörü için önemli bir başarıdır. Ancak Türkiye’den ihraç edilen yaş kayısı fiyatının 0,8 $/Kg ile İspanya’nın çok gerisinde kalması yaş kayısı ihracatçılarımızı biraz üzdü.
Son yıllarda yaş ve kuru kayısı sektöründeki hamleleriyle büyük başarılar elde eden Özbekistan %17,3'lük pay ve çok küçük farkla üçüncü sırada yer alması dikkatlerden kaçmadı. Uzmanlar, önümüzdeki yıllarda dünya yaş kayısı ihracatında İspanya, Türkiye ve Özbekistan arasında ciddi bir yarışın olacağını bildirmektedir.
İlimizin en önemli tarımsal ürünü ve ihracat kalemini oluşturan kuru kayısıda 2023 yılı toplam ihracat 152 bin ton, toplam gelir 549 milyon $ ve 1 kg kuru kayısının ortalama fiyatı 3,6 $ olarak gerçekleşti. FAO’ya göre Türkiye 70 bin ton kuru kayısı ihracatından 395 milyon $ gelir elde etti. Türkiye’den ihraç edilen kuru kayısılar 5,6 $/Kg ile dünya ortalamasının çok üzerinde alıcı bulması Malatya Kayısısının diğer ülkelerdeki kayısılardan kalite standartları bakımından ne kadar üstün özelliklere sahip olduğunu ortaya koymuştur.
Özellikle son yıllarda nüfus artışı, tüketim alışkanlıklardaki değişiklik, küresel ısınma ve iklim değişikliği, kuraklık gibi sebeplerden dolayı gıda fiyatlarında ciddi artışlar yaşanmaktadır.
Diğer tarımsal ürünlerde olduğu gibi yaş ve kuru kayısı fiyatları da son 20 yılda yaklaşık 2 kat artış göstermiştir.
FAO verilerine göre, dünya ölçeğinde 2000 yılında 180 bin ton yaş kayısı ihracatından 151 milyon $ gelir elde edilmiş, yaş kayısının ihracat fiyatı 0,8 $/Kg’dan 2023 yılında 1,3 $'a yükselmiştir. Benzer şekilde kuru kayısının 2000 yılında 1,6 $/Kg olan fiyatı 2023 yılında 3,6 $'a yükselmiştir.
Yaş ve kuru kayısının pazar değerinin artması birçok Orta Asya ülkesinin dikkatinden kaçmamış, özellikle Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Afganistan'da sofralık ve kurutmalık üretime yönelik çok sayıda yeni bahçe kurulmuştur. Nitekim bu gelişmelerin bir sonucu olarak 2023 yılında Özbekistan’ın yaş kayısı ihracatı 69 bin tona, Tacikistan’ın kuru kayısı ihracatı 34 bin tona, Özbekistan ve Afganistan’ın ise 15 bin tona yükselmiştir.
1990-2010 döneminde dünya kuru kayısı pazarının %80-90'ını tekeline alan Türkiye’nin payının %45,8'e düşmesi ciddi bir uyarıdır ve yeni rakiplerin olduğunun çok net bir göstergesidir."
Savaş BARIŞ, malatyahaber.com
