- "İsale hattı 25 yılda kevgire dönmüş… Bazı depolarda küreklerle çamur tahliye ettik.."
40 YILIN BİRİKEN SORUNLARINI ÇÖZECEĞİZ
MASKİ Genel Müdürü Dr. Özgür Özdemir ile yaptığımız söyleşinin ikinci bölümünde, altyapı şebekesinin mevcut durumu, kayıp-kaçak suyun sisteme kazandırılmasında gelinen aşama, Kaptaj’dan tüketiciye doğrudan ulaşan suyun neden pahalı olduğu, suyun ana kaynağı ve toplandığı Kaptaj’ın fiziksel korunması, Kaptaj’a yakın yerde faaliyet yürütmek isteyen taş ocağı ile hukuki mücadelede son durumu konuştuk.
Bu konuların yanısıra, MASKİ Genel Müdürü Özgür Özdemir ve bazı çalışma arkadaşlarının Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nden Malatya’ya gelmiş olmalarından dolayı, MASKİ’de bir Kayserili Grubu örgütlenmesi olduğu, bu grubun ihalelerde bazı Kayserili firmalar lehine usulsüzlük yaptığı ve çıkar sağladığı iddialarını da gündeme getirdik…
Ölçülebilir ve denetlenebilir altyapı sistemini kurduk, daha önce 78 litre su verdiğimiz bölgede su 2. Kata çıkmazken, bu sistemle 18 litre su verdiğimiz halde, su artık bütün katlara çıkıyor
2015 yılının başında sorunları doğru tespit edip projeler hazırladık ve uygulamaya geçtik. Bununla ilgili bir buçuk yıl süren bir çalışmamız oldu ve sürecin sonunda uygulamaya başladık. Çavuşoğlu Salköprü’de 2014 yılının Haziran ayında, Ölçülebilir Alt yapı sistemini kurduk. Bu sistemin hayati düzeydeki anlam ve önemini şu örnekle açıklarsam daha anlaşılır olacaktır: Daha önce bu bölgeye 78 litre su veriyorduk. Ama su ikinci katlara çıkmıyordu. Arıza var. Bunu ölçmek için yaklaşık 4 ay uğraştık. Bir tarafın vanasını kesiyorsunuz bir bakıyorsunuz ki Hatunsuyu’nun suyu kesilmiş. Bunu izole ettik, ayırdık. Her belediye ayrı bir hat döşemiş. Bizim Kaptajdaki suyumuz en kuvvetli yanımız ama onu teknik olarak planlamazsanız en zayıf yanımız oluyor. Ama şimdi 18 litre su veriyoruz bütün katlara çıkıyor. Basınç problemi bitti arıza da bitti. Ölçülebilir alt yapı sistemini tüm Malatya’ya uygulayacağız. 83 tane planladık. Çavuşoğlu’nu bitirdik. 4 tanesini de geçen yıl başlatmıştık, bu yılın Haziran ayında bitireceğiz. Bunların bir tanesinin maliyeti ortalama 3.5 milyondu. Ama şimdi kur artışı ile 4 veya 4.5 milyon TL’ye çıkıyor. Her birinin giriş çıkışını ölçeceğiz. Basınçlarını koyacağız. Kolay değil ama ömürlük bir sistem. 40 yıllık biriken sorunu çözeceğiz.
Eski belde belediyelerinin kurduğu küçük su depolarını yıkacağız, bütüncül bir yaklaşımla şehrin tümüne hitap edecek su depoları kuracağız
2015 yılının ortalamasını söylüyorum. Yıl bazında günlük ortalamam, 23 tane içme suyu, 9 kanal 32 tane arızam var. Bir tane arızanın maliyeti ortalama borum benim 1 veya 1.5 metre onu kazdınız, hafriyatının taşınması, borunun maliyeti işçiliği yıl bazında ortalama 10 milyonu buluyor. 32 tane kepçelik arıza Malatya için çok fazla bir arıza. Yıllık arızaya ayrılan para çok yüksek. Mesela arıza yarıya inmiş olsa yıllık 5 milyona ben örneğin Doğanyol ilçesinin hem içme suyu hem de kanalizasyon alt yapısını tamamlarım. Eğer arıza maliyetini düşürürsem hem para da kazanmış olacağız.
Malatya’da biraz önce bahsettiğimiz gibi il ve belde belediyesinin yönettiği her birinin kendi depoları ve o depoların beslediği alanlar var. Örneğin Yakınca ve Bostanbaşı kendilerine ayrı depo yapmışlar. O depoları kendilerine yetecek kadar yapmışlar. Biz ne yapıyoruz, bunu tek elde bütüncül bakış açısıyla yönetebilmek için 37 tane depom var benim. Küçük depolar var işlevsel değil, iki belediye de ayrı depo yapmış. Yan yana. İkisini de kullanamıyorsunuz. Onları yıkıp yerine 5 depo yapacağım ve daha büyük alanı besleyecek. 37 deponun hacmi 120 bin yerine 16 depo ama hacmi 205 binlik hacmi olacak. Şehri belki de bir günlük su ihtiyacını depolayacak. Basınç zonlarını ayarlayabilmek için basınç zonları oluşturduk ve Malatya’yı 13 bölgeye ayırdık. Bölge bölge 25 metre ile 80 metre arasında ayırdık ve bölge yaptık. O bölgeleri besleyebilecek yeni depoları oturtturduk. Depoların bir kısmını yıkacağız ve 5 tane yeni depo yapacağız. Ve o bölgenin her birini ölçebildiğimiz, kontrol edebildiğimiz gece debilerini izleyebildiğimiz bir sistem. Toplam 83 tane alt bölge belirledik. Bu alt bölgelerden bir tanesini bitirdik. Bunun tamamlanması 1.5 yıl sürdü. Bunu bir İtalyan firma yaptı. Yaklaşık 1 milyon TL’ye gitti, 4 milyon TL teklif veren Türk firması vardı. Bizim arkadaşlar gitti ve orada eğitim aldılar. Bundan sonra arkadaşlarımız bu ölçümleri kendileri yaptılar. Biraz da bu 83 bölgenin alt yapısı ekonomik durumlara bağlı. Bana kalsa hepsini birden başlatırım. Biraz da sosyal maliyeti var. 2016’da 4 tanesine başladım. Bunlar bu yıl Haziran’da bitecek. 7 tanesini de projelendirdik ihaleye çıktık, bunlardan bir kısmı 2018’e sari olacak. Bu süreçte bu planlananları bitirmiş olursak, 2018’de 20-25 tanesi bitmiş olacak.
KAYIP KAÇAĞA KESİN ÇÖZÜM ÜRETEN ÖLÇÜLEBİLİR ALTYAPI SİSTEMİNİ KURDUK, BU SİSTEMLE ARALIK AYINDAN BU YANA 130 L/Sn. SU KAZANDIK
Tamamlanan bu alt yapı sistemi ile kayıp kaçak oranında önemli bir azalmayı da hedefliyoruz. Tahmini 200-250 litre suyu sisteme kazandırmış olacağız. Kayıp kaçağı önlemenin en önemli yolu bu ölçülebilir alt yapı sistemini kurmak. Kayıp kaçağı önlemek için, nerede olduğunu bilmediğimiz arızalar ve kayıplar için ayrı bir ekibimiz var ve gece dinleme yöntemi ile bulmaya çalışıyoruz. Gece arkadaşlarımız dinleme yaparak su kayıplarını buluyorlar. Bu yöntemle geçtiğimiz Aralık ayından bu yana 130 litre/sn su bulduk. Su kayıpları için yaptığımız çalışmalar kapsamında sadece 3 binden fazla gece dinlemesi yapmışız.
Yeraltı haritamız yoktu, şimdi var ve nereye ne zaman müdahale edeceğimizi artık iyi biliyoruz
Bütün Malatya genelinde kış aylarında şehre vermemiz gereken su miktarı 2700 lt/sn. Bunun yaklaşık 1000 litresi fiziksel kayıp. En büyük sıkıntı bunların yerini tespit edebilmek. Bunu tespit edebilmem için hiçbir verim yok. Yer altı haritamız yoktu. Boru nerden geçiyor belli değil. Vana var mı belli değil, varsa nerden geçiyor belli değil. Dolayısıyla deponun nereyi beslediği belli değil. Geçmiş dönemin hatası demek istemiyorum. Böyle kurulmuş bir alt yapı var. Ölçülemeyen bir alt yapı sistemi. Ama zaten bu kanundan önce zaten bütüncül bir yapı kurmak mümkün değildi. Türkiye’de su oranında kayıp kaçak oranı yüzde 54. Şu andaki yapılan çalışmalarla Malatya ili onlara örnek olacak.
Doğanyol ve Pütürge’yi bitirdik
Şu anda MASKİ olarak devam eden ihaleli 71 işimiz var. Onun dışında 113 tane de ekibim var. Devam eden işlerin maliyeti Malatya merkez ve ilçeler dahil toplam tutarı 102 milyon TL. Yeri teslim edilip henüz kazma vurulmamış işler de var. İçmesuyu alt yapısını bitirdiğimiz ilçeler Doğanyol ve Pütürge.
Bize diyorlar ki ‘su kaptaj’dan çıkıyor, cazibeli bir şekilde şehre geliyor neden o kadar para alıyorsunuz?’
Bu böyle söylendiği gibi basit değil. Suyu bıraksak herkesin evine gelecek mi, hayır gelmeyecek. Bunu anlatabilmek için bir süreç kurguladık. Kaptaj’dan su geliyor ama önemli olan Kaptajdaki kaliteyi vatandaşın evinin musluğuna kadar koruyarak evdeki musluktan da akıtabilmek. Bu neden pahalı? Bunu 6 aşamada izah edeyim. Bu aşamanın 4’ü bizimle ilgili diğer 2’si vatandaşla ilgili.
Su kaynağının korunması, su kaynağının isale hattı ile getirilmesi, ana depoların durumu ve şebeke hatları. Burası bizi ilgilendiren kısmı. Bir de binalarda depolar var, bunun temizliği binalara ait. Apartmandaki depoların temizliği ile ilgili olursa ücreti karşılığında temizliyoruz.
SU KAYNAĞIMIZI KORUMA ALTINA ALMAK KONUSUNDA ASLA TAVİZ VERMEYİZ
Kaptaj’a yakın taş ocağının faaliyetini hukuki mücadelemiz ile durdurduk
Su kaynağını bir kere koruma altına alıyoruz. Bu konuda asla taviz vermeyiz. İlk geldik baktık ki su kaynağının hemen yanı başında taş ocağı var. Bunun için hemen üniversite ile bir çalışma yaptık, ben Ankara’ya gittim. Türkiye’de bu konuda önemli bir isim, önemli bir hoca var. Prof. Dr. Mehmet Ekmekçi. Kendisiyle bir çalışma yaptık, bir rapor aldık, o raporla mahkemeye gittik ve kazandık. Durdurduk. Hem hocamız ile hem DSİ ile ilgili bir çalışma yapıyoruz. TÜBİTAK’a bir proje hazırladık. FÖTÖ darbesinden dolayı süreç yavaşladı. İnşallah Şubat ayında belli olacak. Bu proje sonunda Kaptaj sahasının beslenme alanını ve dolayısıyla kirlenme alanının sınırlarını belirleyip Resmi Gazetede yayınlatmış olacağız. Resmi Gazete’de yayınlanınca, bu tehditlere karşı sınırlarını belirleyeceğiz. Gerekirse belli alanda tel çit çekeceğiz. Kaptajı koruma altına aldık.
İsale hattı 25 yılda kevgire dönmüş… Bazı depolarda küreklerle çamur tahliye ettik
Peki sonrasında ne olacak? İsale hattı ile şehre getireceğiz. Bu isale hattını yenileyeceğiz. 25 yıllık borular var ve tabiri caizse kevgire dönmüş. Bütünüyle yenileyeceğiz. DSİ ile yürütüyoruz bu projeyi. MASKİ olarak 1700’lük borular döşeyeceğiz. Depo bağlantıları ile birlikte toplamda 52 km’lik boru döşeyeceğiz ki bunlar Malatya için devasa yatırımlar. Tahmini rakam 60-70 milyon TL. Daha da üstüne çıkar. Masraf daha Kaptajdan çıkıp isale hattına kadar gelen sürecin masrafı. Sonrasında geliyoruz depolara. Suyu depolara getirdik.
Mevcut depolarda koruyabileceklerimi yenileyip, yeni yapacaklarımızı da planlıyoruz. Bazı depolardan kürekle çamur çıkardık. Bu kez depolardan evlere gidecek cadde ve sokaklardaki boruların durumu. Eski borular var. Hepsini yenileyeceğiz. Öyle borular var ki çok ciddi bu borulardan kayıp var. Borulardan su kaçıyor. Ömrünü doldurmuş çünkü. 83 bölge diye bahsettik ya her biri 4 veya 4.5 milyon TL’den yaklaşık 350 milyon TL’yi buluyor. Depoları da eklerseniz 500 milyon TL’yi buluyor. Öyle bilindiği veya söylendiği gibi bedava akmıyor, suyun Kaptaj’daki kalitesinin aynı şekilde musluktan akmasının bedelidir bu 500 milyon TL.
Malatya’da su yönetimini tek elde topluyoruz, PVC ve PİK boruları duktil borularla değiştireceğiz, arıza ve su kaybı çok alt düzeylere inecek
Yani ilçeler, beldeler, merkez dahili olmak üzere suyun yönetimin tek elden yönetecek ve su kullanımını ölçülebilir hale getiren bir sistem kuruyoruz. Bizim şu anda 1000 km su borumuz var ve bunların büyük bölümü PVC boru. 28 ayda 6758 tane arıza gelmiş. Bu rakam 2014, 2015 ve 2016’nın ilk 8 aylık verileri. Bunu 2015’e göre değerlendirdiğinizde bu PVC borularının her 300 metresinde bir arıza gelmiş. İşte bizim yeni döşediğimiz ve döşeyeceğimiz duktil boruların arızasına bakacak olursak ki şu ana kadar 40 km duktil boru döşedik. 7 km’den bir arıza geliyor. Bu 7 km’den bir arıza da dışarıdan bir müdahale olursa. PVC ve PİK boruların tamamını duktil borularla değiştireceğiz. Duktil ve polietilen boru miktarı artınca arıza da azalacak.
Aralık ayında yaşanan su kesintilerinin en önemli nedenlerden birisi depolardan depolara su aktarılmıyordu. Büyükşehir sürecinden önce her bir belediyenin kendi imkânları doğrultusunda yaptığı alt yapı çalışmalarından kaynaklanan bir durumdu. İşte bunu düzeltmeye çalışıyoruz. Örneğin bir depoda suya ihtiyaç var, bir başka depodan su vereceğiz ama su aktaramıyoruz. Buna verebilmek için bir başka depoya su dolduruyorum, diyelim ki şebekesinde 50 litre suya ihtiyaç var ama borulardaki kayıplardan dolayı 100 veya 110 litre su vermem gerekiyor. Sonra başka bir depoya gidene kadar aynı sorun. Bir başka depo, öteki depo derken burada 20 litrelik suya ihtiyacım var ama bu bölgeye 50 litre vermek gerekirken 200 litre veriyorum ama zaman olarak bir saatte vermek gerekirsen 8 saat gerekiyor. Bunun bir nedeni de sadece kayıp kaçak değil, depolar arası bağlantı yok. Alt yapıdaki bozukluktan kaynaklanıyor. Depolar arası bağlantı olmadığı için dolambaçlı yollardan su vermek zorunda kalıyoruz.
2071 MALATYASI İÇİN SU YÖNETİMİ KONUSUNDA MASTER PLAN HAZIRLADIK
2071 Yılı için yani 56 yıl sonra Malatya’nın genişleme alanı nasıl olacak? Neleri planladık. İşte bunun için de Master Planı hazırladık. Mevcut durumumuz ve 56 yıl sonraki durumumuz. Malatya’nın 56 yıl sonra nüfusu 1 milyon 260 bin kişi olarak öngörüyoruz. Ama biz bunu her 5 yılda bir revize edeceğiz. Nüfusu belirledik, alanı belirledik, vatandaşın kullanması gereken su ihtiyacı nedir onu belirledik. Yüzde 25 kayıp öngörüyoruz. Kişi başına 180 litre/sn su tüketileceğini öngördük. 4230 lt/sn su ihtiyacı olacak. Peki Kaptaj’ın debisi nedir? Ortalama 2400 lt/sn. Arada 2 bin lt/sn fark kalıyor. Bunu nerden nasıl temin edeceğiz?
Alternatif su kaynakları belirledik ve anlaşmalar yaptık
İlk olarak Çat Barajı acil durum suyu. Sayın Bakanımızın talimatı var. Süreçleri başlattık. Çat Barajı’nın mevcut durumu inceleniyor. Anlaşmaya vardık. Protokol aşamasındayız. Acil durumda 1000 lt/sn su almak için protokol yapacağız.
Şilan Çayı ile ilgili ölçümlerimiz başladı. Buraya baraj yapılacak. Bu kaynağı besleyecek yağış durumu inceleniyor. Ölçümler başladı. Yılların ölçümleri yapılacak. Eğer ölçümler bizim ihtiyacımızı görecek gibi olursak 4 metre küp su alacağız. Alternatif su kaynakları pdp dosyasından alınacak. Bu alternatif su kaynaklarından bir tanesi Malatya’ya getirilecek.
Malatya 1200 kottan aşağı doğru geliyor ve nüfusun çoğunluğu 900 ila 1000 kot arasında yaşıyor. Onları biz 25-80 metre kot seviyesine göre 13 bölgeye ayırdık. Bu bölgelerin beslenmesi gereken depoların yerlerini belirledik. Nüfus kalabalığına göre ne kadarlık depo besleyecek onun hesabını yaptık. Dolayısıyla 37 depo 120 bin metreküp hacmi var, 16 su deposu olacak 205 bin metreküp hacmi olacak.
KAYSERİLİLERE İHALE VERİLİYOR İDDİASI VE BAKAN BÜLENT TÜFENKÇİ’NİN DE HAZIR BULUNDUĞU İHALEDE YAŞANANLAR
Malatya’nın parasal kaynaklarını Kayserili gruplara peşkeş çektiğimiz iddiaları doğru değil, çünkü…
Bizim ihaleli iş sayımız bellidir. Kaç tane işimiz var, kaç tanesi Kayserili. İhalede iş alan bir tane bile Kayseri firması yok. Bu olayın canlı şahitleri var. Sayın Bakanımız Bülent Tüfenkci il başkanı iken Belediye Başkanımız da var. İçeride toplantı yapıyoruz. Bir grup geldi ve oturduk. Personel ve araç ihalesi yapıyoruz. Bir ihale yöntemi var o şekilde çıksam çok masraflı olacak. Kendimce gruplandırdım, ihaleye çıkacağız, o toplantıda birisi dedi ki, ‘Siz Kayseri’den firma getirip ihaleleri peşkeş çekiyorsunuz. Ve İhaleleri onlara yönelik yapıyorsunuz.’ Daha Malatya’ya yeni gelmişim ve Sayın Bakanımızın İl Başkanlığının ilk zamanları. Tepki versem bir türlü vermesem kabul etmiş olacağım. Ama tabi kabul edemezdim. Bunu ispatlamanız lazım dedim. İhaleyi doğrudan ben takip ediyorum. İhale sonunda Başkana şikâyet ettiler. Araçların çalıştığı fiyatlar incelendi, Hatta Başkan Bey (Ahmet Çakır) ‘Araçların çalıştığı fiyatlara sizin araçlarınız çalışacaksa, gelin siz yapın’ dedi. Bir Allah’ın kulu gelmedi. Zaten tek bir Kayseri firması gelmedi o ihaleye.
Bordür taşları için Malatya’da 45 TL, Kayseri’den 16 TL fiyat verildi ama biz yine de 22 TL ile Malatya’dan 
satın aldık
Kaldırım bordürlerini yapacağız. Buradaki bir kurumdan bördür taşı alacağız. Metrekaresine 45 TL istendi. Kayseri’den bir firmaya sorduk metrekaresi 16 TL. Siz olsanız ne yaparsınız? Ama yine de Kayseri’den getirtmedik. 22 TL’ye yine Malatya’dan aldık. İhalelerim kesinlikle kamera ortamında olur. Kayıt altındadır. Herkese açıktır. Kimin hangi ihale ile ilgili kuşkusu var ise talep halinde o ihaleyi internet ortamında yayınlarım.
Kimseyi kırmak istemiyorum ama… Burası belli bir kıvama geldi, kavga etmek isteyenlerin derdi menfaat sağlamak…
Kimseyi kırmak istemiyorum. Derdim gayem hizmet etmek. Ben Nevşehirliyim. İnanın burada gördüm o çekişmeleri. Malatyalı olan çalışanlarla asla bir çekişmem yok. Şu andaburası Malatya’nın en önemli kurumu. Burası belli bir kıvama geldi. Amaç hizmet etmek değil. Kavga görüntüsü veren insanların derdi başka. Kendilerine menfaat sağlamak.
Açıkladığımız hedeflere ulaşamazsak bize hesap sorun…
MASKİ olarak ölçülebilir ve yönetilebilir bir içmesuyu alt yapısı kurmaya çalışıyoruz. Çünkü ölçemezseniz yönetemezsiniz, ölçemezseniz hesap veremezsiniz. Bugün alt yapıya dair ölçülebilir projeler planladık. Siz bir yıl sonra bana sorarsanız o arada neyin nasıl yapıldığını tamamen rakamlarla sunabilirim. Böyle bir sistem kuruyoruz. Gerektiğinde bana hesabını soracaksınız. Hedef koyacağız. Hedefe ulaşamazsak hesap soracaksınız. Her yıl birbiriyle kıyaslama yapılarak gidilecek. (BİTTİ)
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi
İçme Suyu Dosyası- I'i okumak için aşağıdaki linki tıklayınız
