İşte ''Beş Konaklar Projesi''

ÇEKÜL (Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı) Malatya Beş Konaklar Grubu tarafından hazırlanan, "Malatya Sinema Caddesi- Beş Konaklar Kentsel Koruma ve Yaşatma Projesi"nin bir süre önce ön proje sunumu yapılmıştı.. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) öğrencilerinden oluşan grubun Malatya'da sunumunu yaptığı bu projenin detayları neler?..

Başkanlığını hemşehrimiz Prof.Dr. Metin Sözen'in yaptığı vakfın oluşturduğu grubun hazırladığı, ancak uygulamaya ilişkin temel sorumluluğun Malatya Valiliği, Malatya Belediyesi ve İnönü Üniversitesi'nin işbirliğine bağlı olduğu proje..

...

"PROJENİN AMACI:
Malatya kent merkezinde, yakın yıllara kadar var olan yazlık Yeni Melek Sineması’ndan ötürü adı “Sinema Caddesi” olarak kalan ve cephe veren parsellerde ender bulunan eski Malatya evlerinden 13’ünün bulunduğu cadde ve çevresini kültürel değerleri korunarak yeniden kent yaşamına, özgün ve kimlikli bir bölge olarak katılmasını sağlamaktır.

PROJE ORTAKLARI:
• Malatya Belediyesi
• Malatya Valiliği
• İnönü Üniversitesi Rektörlüğü
• ÇEKÜL

PROJE ALANI:
Sinema Caddesi, bu cadde ile Kanalboyu Caddesini ve Fuzuli Caddesini doğrudan bağlayan bağlayan sokaklar, eski yazlık Yeni Melek Sineması alanı ve önündeki meydancıktır.

PROJE HEDEFLERİ:
• Yayalaştırma:
Sinema Caddesi ile Kanalboyu Caddesi arasındaki sokakların yayalaştırılması öngörülmektedir. Ancak kontrollü ve düşük yoğunluklu trafik akışı için Sinema Caddesi’nin bir bölümünde ve Fuzuli Caddesi’ne çıkış yapacak şekilde tek yönlü ve tek sıra araç geçişi için “iz” tasarlanmıştır. Kaldırımlar ise caddenin rekreasyon ağırlıklı yeni işlevine uygun olarak genişletilmektedir.

• Koruma – Restorasyon:
Sinema Caddesi üzerindeki Beş Konaklar olarak bilinen, bitişik beş eski Malatya evi, aynı sırada yer alan tek konak ve karşı sırada yer alan yedi bitişik eski malatya evinin restorasyonu projenin öncelikli hedefleri arasındadır. Caddenin güney kesiminde bulunan Cumhuriyet Dönemi “asri” (çağdaş) sivil mimariye örnek oluşturan tek evin de onarılarak proje konseptine uygun işlevlendirilmesi öngörülmektedir.

• Canlandırmalar:
Yazlık Yeni Melek Sineması’nın aynı yerde, ancak bu kez kışlık bir cep sineması – kültür merkezi ilavesi ile yeniden kente kazandırılması tasarlanmıştır. Caddenin sonundaki meydancıkta ise kahveler ve kafeteryalar planlanmıştır.

• Sokak düzenlemeleri:
Yayalaştırılan sokaklarla tüm yaya alanları (geniş kaldırımlar, meydancıklar) tek tip döşeme malzemesiyle kaplanacak, araç geçişi için ayrılan izler farklı bir malzemeyle düzenlenecek, kaldırımlarda kot farkı ve bordür olmayacak ancak araç parkını engellemek için uygun elemanlar kullanılacaktır. Sokak aydınlatması olarak da özel tasarlanmış/seçilmiş elemanlar kullanılacak; özellikle Kanalboyu Caddesi ile bağlantıyı sağlayan sokakaların aydınlatmasında, halkı Sinema Caddesi’ne yöneltecek aydınlatma sistemi kurulacaktır.
Cadde boyunca genişletilmiş yaya kaldırımlarının üzeri, kültür varlığı niteliğindeki yapıların algılanmasını engellemiyecek şekilde ve zemin kat ile birinci katların hizzasından özel tasarlanmış gölgeliklerle örtülecektir.

İŞLEVLENDİRMELER:
Proje direktörü Prof.Dr.Metin Sözen’le yapılan değerlendirmeler sonucunda:

• Beş Konaklar
Bu beş eski malatya evinin arka bahçeleriyle birlikte tek bir işletme bütünselliği içinde ve tek bir kurumun sorumluluğu altında kullanımı uygun görülmektedir. Buna dayalı işlev önerisi olarak ise; İnönü Üniversitesi tarafından değerlendirilmek üzere “İnönü Üniversitesi Kent ve Kültür Merkezi” olması öngörülmektedir. Restorasyonda da aynı işlev gözetilerek, evlerin iç mekanlarında birbirlerine geçişin sağlanması ve bahçelerinin bir bütün olarak kullanılması tasarlanmıştır. Söz konusu merkezde öğrenciler ve öğretim üyeleri için dinlence ve sosyal mekanlar, çalışma mekanları, kültür ve sanat etkinlikleri alanları ile kütüphane, galeri v.b. düzenlemeler düşünülmektedir. Bu konuda Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın düşünceleri alındıktan sonra işlev konusu kesinleştirilerek projelerin hazırlanmasında fayda vardır.

• Tek Konak
Konum ve büyüklük itibari ile Valilik’çe değerlendirilecek “Vilayet Evi (konuk evi&restoran) işlevi uygun görülmektedir.

• Yedi sıra ev
Biri (Arpacı Konağı) restore edilmiş olan bitişik yedi eski malatya evinin işlevlendirilmesinde, arka bahçeleri ile Yeni Melek Sineması alanının komşuluğuna uygun kullanımlar düşünülmektedir. Bu çerçevede projede gösterilen ve Sinema Caddesi’nden sinemaya geçişi sağlayacak bir fuaye düzenlemesi için konaklardan biri uygun düşmektedir. En güneydeki köşe evin ise önündeki meydancıkla birlikte işlev bütünselliği açısından kafeterya olarak kullanımı uygun görülmektedir.

• Cumhuriyet Dönemi Yapısı
Konumu ve mimarisiyle elli yıl önceki Malatya’dan izler taşıyan söz konusu yapının da korunarak caddenin yeni kimliğine uygun düşecek şekilde ve yöresel yemeklerin sunulacağı özgün bir lokanta işleviyle (Malatya Sofrası) yaşatılması tasarlanmıştır.

• Sinema Caddesi üzerindeki iş yerleri
Bu cadde üzerindeki iş yerlerini yeni kimliğe ve proje hedeflerine uygun olarak aşağıdaki işlevlerle kullanılmasının teşvik edilmesi ve sağlanması önerilmektedir:

o Cafeterya - pastane
o Butik - mağza
o Elektronik – bilgisayar
o Kitapçı – kırtasiye
o Müzik market – hediyelik eşya
o v.b...

PROJE ORTAKLARININ İŞ BÖLÜMÜ:
* ÇEKÜL
o Proje ve danışmanlık hizmetleri.

* Malatya BELEDİYESİ
o Projenin yasal alt yapısı - imar planı tadilatı
o Projenin koruma kurulunca onayı
o Altyapı imalatları (yayalaştırmalar, sokak düzenlemeleri, aydınlatma, gölgelikler v.b.)
o Kamulaştırmalar ve yıkımlar
o Yenimelek Sineması uygulaması ve işletmesi
o İşyerlerindeki yeni işlevlerin teşvik edilmesi ve sağlanması

* Malatya VALİLİĞİ
o Tek konağın kamulaştırılarak vilayet evi olarak restorasyonu ve işletilmesi
o Cumhuriyet dönemi binasının “Malatya Sofrası” olarak yenilenmesi ve işletilmesi (sahipleri ikna edilemezse kamulaştırılacak)

* İnönü ÜNİVERSİTESİ
o Beş Konaklar’ın “İnönü Üniversitesi kent ve kültür evi” olarak restorasyonu ve işletmesi

PROJE ALANI İLE İLİŞKİLİ DİĞER UYGULAMALAR:
Yukarda tanımlanan proje alanı dışında tanımlanan ancak nitelikleri ve yeni işlev önerileriyle birlikte projenin ve alanın kültürel tamamlayıcıları olan üç uygulama daha öngörülmektedir:

1. Sinema Caddesi’nin Atatürk Caddesi ile kesiştiği kavşağa yaklaşık elli metre mesafede bulunan ve şu an metruk durumda olan İstanbulluoğlu Konağı’nın da restore edilerek konaklama amaçlı işlevlendirilerek yaşatılması.

2. Müze amacıyla restore edilmiş olan Karakaş Konağı’nın arka tarafındaki benzer mimari kültürü yansıtan eski kerpiç yapının da kamulaştırılarak işlevlendirilmesi ve çevrelerinin uygunsuz yapılardan arındırılarak düzenlenmesi.

3. Karakaş Konağı’nın karşı tarafındaki Taş Horan Kilisesi’nin de onarılarak hemen yanındaki lise ile de kullanım ilişkisi içinde kültür sanat ve eğitim amacıyla değerlendirilmesi..."

DERLEYEN: Levent BARIŞ