HOCA MALATYA'NIN BECERİKSİZLİĞİNE TEPKİ GÖSTERDİ: "ÖYLEYSE NEDEN ALDINIZ?" Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA) Başkanı Prof.Dr.Yavuz Tekelioğlu, Avrupa Birliği (AB) coğrafi tescil işareti aldığı halde ihracat değeri düşen tek ürünün Malatya kayısısı olduğunu söyledi. “Bu durum dünya coğrafi işaret tarihinde bir ilktir’ diyen Prof. Dr. Tekelioğlu “ Avrupa Birliği nezdinde tescil öncesi Malatya kayısının 1 kg. ihraç değeri 2016’da 3,6 dolar iken, tescil sonrası yaklaşık 1 dolarlık negatif değişim yaşayarak 1 kg. fiyatı 2,8 dolara geriledi. Madem böylesine önemli bir kazanımı kullanamayacaktınız, kayısı tescil ile değer kazanmayacaktı neden tescil aldınız?” diye konuştu.
Geçtiğimiz günlerde Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) ile YÜciTA işbirliğinde düzenlenen ve Malatya’da uzun yıllar kayısıya dair çalışmalarıyla bilinen Turgut Özal Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Bayram Murat Asma’nın da katıldığı ‘Coğrafi İşaretlerde Afyonkarahisar Buluşması Uluslararası seminerinde AB Coğrafi İşaret Tescilinin önemi ile ilgili sunum yapan Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, başvuru sürecinden beri çok yakından takip ettiği Malatya kayısısının tesciline de değindi.
Sunumunun kayısıya dair detaylarını açıklayan Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Türkiye’nin kendine özgü ürünlerinin Avrupa Birliği statüsünde coğrafi işaret tescili almasının çok önemli olduğunu ancak asıl kazanımların bu tescilin ürünün katma değere dönüştürülmesi süreci ve küresel pazardaki fiyatına yapacağı olumlu katkı olduğuna dikkat çekti.
AB Coğrafi işaret tescili alan ürünlerin tüm dünyada ihracat fiyatlarının arttığını ancak bunun en başarısız örneğinin Malatya kayısısı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Tekelioğlu, bu durumu dünyada tescil alan diğer tarımsal ürünler ile kayısının tescil öncesi ve sonrası ihracat fiyatlarını karşılaştırarak açıkladı.
“Madem değer kazanmayacaktı neden tescil aldınız?”
“Dünya coğrafi işaret tarihinde tescil aldığı halde fiyatı artmayan aksine ihracat değeri düşen tek ürün Malatya kayısısı’ diyen Prof. Dr. Tekelioğlu, AB tescili almış Malatya kayısısı ile Çin’in Pinggu şeftalisinin tescil öncesi ve sonrası ihracat fiyatlarını açıklayarak şunları söyledi:
“Bakınız Çin'in Pinggu şeftalisi tescil almadan önce 1.5 Yuandı, tescilden sonra 4.5 Yuan oldu. Bizim kayısımızın ise tam tersine fiyatı düşüyor. AB tescili öncesi Malatya kayısının 1 kg. ihraç değeri 2016’da 3,6 dolar iken, tescil sonrası yaklaşık 1 dolarlık bir gerileme ile değeri 2,8 dolara düştü. Yani Malatya kayısısı onca mücadelenin ardından aldığı AB tescilinden sonra fiyat kaybına uğruyor. Dünyada ilk defa tescil almış bir ürün değerinin üstünde ihraç edilmesi gerekirken değerinin altında ihraç edildi. Madem değer kazanmayacaktı neden tescil aldınız?”
“Tescil sonrası coğrafi işaret yönetim süreci yok”
Başarının ve başarısızlığın coğrafi işaret sürecini yönetmekle ilişkili olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tekelioğlu, “Coğrafi İşaret yönetimi ciddi bir uğraştır. Malatya kayısısı örneği için konuşursak, dünya coğrafi işaretler tarihinde böyle bir durum yok. Avrupa Birliği coğrafi işaret tescili alıp da ihraç fiyatı düşen tek ürün kayısı.. Karşılaşılan sorunların çözümü yönetişim. Çünkü tescilin ardından coğrafi işaret yönetimi yok. Bunun bir yönetim süreci var. Bu sistem, coğrafi işaret yönetişimi olmazsa yürümez” diye konuştu.
Bir konferans için kısa bir süre önce Malatya'da bulunduğunu hatırlatan YÜciTA Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, kayısı satışı yapan bütün marketleri ve kayısı pazarını dolaştığını, ancak kayısı paketlerinin üzerinde ‘AB Tescil Logosu’ göremediğini vurgulayarak, “Hiç bir yerde kayısı ürünlerin üzerinde AB coğrafi işaret logosu yok. Halbuki 12 Ocak 2018 tarihinde Avrupa Birliği Coğrafi İşaret tescili alan ürünlere amblemli satış zorunluluğu getirildi” hatırlatmasını yaptı.
“Yıllardır yapılan bir kayısı festivali vardı, şimdi yapılmıyor”
Dünyada tescil alan ürünlerin yetiştiği coğrafi bölgelerde o ürünlerle özdeşleşmiş ve artık turizm potansiyeli barındıran uluslararası festivallerin yapıldığını söyleyen Prof. Dr. Tekelioğlu, “Malatya’nın da 3 yıl öncesine kadar Uluslararası Kayısı Festivali vardı ancak 3 yıldır yapılmıyor. Halbuki kayısı hem Türkiye’nin hem de Malatya’nın uluslararası arenada bilinirliğini sağlayan bir ürün. Ama festivali yapılmıyor. Kayısının festivali, aldığı Avrupa Birliği İşaret Tescili ile birlikte yeniden ve daha içerikli ve nitelikli bir şekilde yapılmalı” diye konuştu.
“Türkiye’nin yaptığı en iyi iş kayısı üretmek”
Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu’nun kayısının hem Türkiye’yi hem de Malatya’yı dünyada bilinir kılan bir ürün olduğu yönündeki söylemlerine paralel olarak thedoghousediaries.com adlı bir internet araştırma şirketinin 2016 yılında ‘Ülkelerin, en iyi hangi işi yaptığı ya da hangi ürünü ürettiği’ konusunda yaptığı araştırmada, ilginç sonuçlar ortaya çıkmış, araştırmaya göre Türkiye’nin yaptığı en iyi iş ‘apricot’, yani kayısı üretmek olarak belirtilmişti.
Yeni Malatya Gazetesi ve malatyahaber.com'un iki yıl önce gündeme getirdiği araştırma sonuçlarında, ülkelerin yaptığı en iyi iş ya da ürettiği en iyi ürünlere göre hazırladığı haritada, Türkiye haritasına ‘Apricot’ yazılmıştı. Araştırma sonuçlarına göre hazırlanan dünya haritasında, örneğin Amerika Birleşik Devletleri, çim biçme makinelerinden kaynaklanan ölümler ve ülkedeki bilim adamlarının aldığı Nobel Ödülleri ile öne çıkarken, Rusya nükleer başlıklı silahlar ve ahududu, Azerbaycan: Korsan yazılımcılık, Norveç: Demokrasi, Danimarka: Eğitim, İspanya: Organ bağışı, Fransa: Turizm, Yunanistan: Zeytinyağı tüketimi, Ukrayna: Doğum control, İtalya: UEFA karşılaşmaları, Japonya: Robotlar, İran: Beyin göçü, Singapur: Bilim, Güney Afrika: Devekuşu, Türkiye ise kayısı ile adlandırılmıştı.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
