Malatya Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Orhan Gündüz’ün, “Malatya Kuru Kayısı Üreticiliği Ekonomisi” adlı kitabı Nobel Yayınları arasında yayınlanarak, kitabevlerindeki raflarda yerini aldı.
Nobel Yayınları’nın ‘Bilimsel Eserler’ kategorisinde yayınladığı kitap, Malatya’daki kayısı ekonomisinin en önemli aktörü olan ve çoğunluğu ailelerden oluşan küçük ve orta ölçekli kayısı işletmelerinin sosyo-ekonomik, demografik, eğitim düzeyi, kültürel yapısı, arazi ve sermaye varlığı ile kuru kayısı üreticilerinin üretime yönelik davranış ve beklentilerini sahada yapılan çalışmalara dayanarak literatüre kazandıran bir özelliğe sahip bulunuyor.
Alanında bir ilk: Kayısı ekonomisinin insan boyutu ele alınıyor
Prof. Dr. Orhan Gündüz’ün başkanlığında, Prof. Dr. Vedat Ceyhan, Prof. Dr. Zeki Bayramoğlu ve Ahmet Aslan’dan oluşan bir ekibin sahada yapılan çalışmalarla yürüttüğü “Kuru Kayısı Yetiştiren İşletmelerin Etkinliklerinin Agroekolojik Bölgeler Düzeyinde Değişimi ve Bu Değişime Risk Faktörünün Etkisi” başlıklı TÜBİTAK Projesi’nin sonuçlarının analiz edilerek ve yorumlanmasıyla hazırlanan kitap, alanında bir ilk olma özelliği de taşıyor.
Kayısı ekonomisinin Malatya şehir ekonomisi içindeki yeri, Malatya kayısı ekonomisinin Türkiye ve dünya verileri ile karşılaştırılması, Türkiye’nin kuru kayısı ihracatında söz sahibi diğer ülkeler karşısındaki konumu, Malatya kayısı ekonomisi bağlamında gelecek perspektifinin yanı sıra, kayısı ekonomisinin insani boyutunun ilk defa, ele alındığı kitapta, kayısıcılıkla uğraşan ailelerin; sosyal, ekonomik, kültürel, eğitim, demografi durumunu, ortaya koyan çok sayıda istatistiksel veri analiz ediliyor.
Kayısıcılıkla uğraşan ve geçimini kayısı üretiminden kazanan ailelere ‘kayısı işletmesi’ bağlamında odaklanan kitapta, işletme sahibi ve aile bireylerinin yaş ve eğitim düzeyi, nüfusun cinsiyet itibariyle dağılımı, nüfusun yaş grupları dağılımı, cinsiyete göre nüfusun eğitim düzeyi inceleniyor ve bu kategorilerdeki verilerin kayısı işletmeciliği ekseninde etkileri analiz ediliyor.
Malatya kayısıcılığında emek gücünün profili ve arazi kullanım modellerinin çıktıları nelerdir?
Malatya’daki kayısı işletmelerinde iş gücü varlığı ve kullanımının incelendiği bölümde, kayısı işçiliğinin sorunları, kayısı işçiliği için Malatya’ya gelen emek gücünün geldikleri illere göre dağılımı, kayısı hasat ve sonrası işlemlerde çalışan işçilerin çalışma gün ve süreleri de mercek altına alınıyor.
Türkiye tarımının en önemli sorunlarından biri olarak gösterilen parçalı arazi yapısının Malatya kayısıcılığına ayrılan topraklardaki durumu, kitapta, ‘Arazi kullanımı’ başlığı altında inceleniyor. Türkiye ve Malatya ortalama tarımsal arazi büyüklüklerinin verildiği çalışmada, Malatya’da kayısı tarımı işletmelerinde arazi kullanım biçimleri ve sonuçları yorumlanıyor.
Prof. Dr. Orhan Gündüz, “Malatya ve kayısı birbirinin tamamlayıcı parçalarıdır”
“Malatya Kuru Kayısı Üreticiliği Ekonomisi” kitabının yazarı Prof. Dr. Orhan Gündüz, kitabın içeriğine ve amacına ilişkin bilgi verdiği Önsözde, Malatya ve kayısının birbirini tamamlayan iki önemli unsur olduğuna vurgu yaptı. Prof. Dr. Gündüz, “Kayısı, adı anıldığında Malatya’yı hatırlatan, Malatya ile özdeşleşmiş bir meyvedir. Biri anıldığında, diğerini anımsatan, birbirini tamamlayan, eski deyimle biri diğerinin mütemmim cüzü (tamamlayıcı unsuru) olan Kayısı ve Malatya, sadece birbirini tamamlamakla kalmaz aynı zamanda birbirlerine değer katar” ifadelerini kullandı.
“Masa başında hazırlanan bir çalışma değil”
Kayısının, Malatya için sadece bir tarımsal ürün ve ekonomik değer değil, aynı zamanda, toplumsal bir refah taşıyıcısı, kentin tarımsal faaliyetlerini domine eden, kenti dünya ölçeğinde tanıtan güçlü bir aktör olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Orhan Gündüz kitabın önsözünde şunları yazdı: Malatya Kayısısı ifadesi, kayısının bir çeşidine ait olmayıp, yöreye özgü ve adaptasyon yeteneği güçlü çeşitlerin genel adı olarak literatüre girmiştir. Bu çeşitlerin kendine has özellikleri nedeniyle kurtularak tüketilme olanağı sağlaması, Malatya kayısısı ifadesinin tam karşılığıdır. Malatya ve çevresinin oluşturduğu ve Kayısı Havzası olarak da nitelenebilecek olan Malatya kayısı coğrafyasının inşa ettiği kayısı ekonomisinin; sahada yürütülen, kayısı üreticisi ile birebir diyalogdan elde edilen güvenilir / doğru verilere yaslanan, kayısı üreticisi ve emekçisinin üretim süreçlerini yerinde analiz eden, bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinin kuşattığı bir disiplinle ortaya çıkarılan bu çalışma, alanında bir ilk olma özelliği de taşımaktadır. Zira bu çalışma, masa başında, ilgili kurumların yayınladığı verilerin ardı ardına sıralanıp eklektik bir yaklaşımla yapılan herhangi bir çalışma değil; tümüyle sahada / arazide, kayısı üretim süreçlerinin temel aktörleriyle uzun erimli zaman içinde ortaklaşılarak gerçekleştirilen, özgün ve derinlikli bir niteliğe sahip bulunmaktadır. Bu çalışma sadece, kayısının ekonomik göstergeleri ve üretim süreçlerine dair güncel ve doğru verilerin ortaya çıkarılmasını sağlamakla kalmamakta, aynı zamanda bir sosyal varlık olarak Malatya kayısı çiftçisinin işletmecilik becerileri, üretim süreçlerindeki davranış modelleri, sosyal refah göstergeleri, kayısı üreticisi işletmelerin demografik yapısını, üreticinin eğitim düzeyini, üretim araçları ile ilişkisini da ortaya koymaktadır”.
“Kayısıcılğa ilişkin bilimsel çalışmalarda insani boyut hep ihmal edildi”
Bugüne değin, kayısı ekonomisi ve kayısı üretim süreçleri alanındaki çalışmalarda insan odaklı yaklaşım hep ihmal edildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Orhan Gündüz, önsöz yazısında bu konuda şöyle yazdı: Bu çalışma, literatüre önemli bir katkı olarak, Malatya kayısı ekonomisinin insan boyutunu da tamamlayacak niteliktedir; kitabın önemli bir bölümü kayısı üreten çiftçilerin ekonomik, sosyal ve kültürel yapılarının analizine yönelik bulguları içermektedir. Kayısı üreticisi işletmelerin tarım sigortasına, devlet destek ve teşviklerine, kayısı tarımı ve üretim süreçleri ile hasat sonrası döneme ve genel anlamda kayısı üreticilerinin sorunlarına içerden bakışı yani kayısıcılığın asıl aktörünün düşünce, yaklaşım ve önerilerini kapsayan çalışma, bu yönüyle de kayısıcılık sektörüne yön veren kurumlar için yol gösterici bir özelliğe sahiptir”.
Malatya Turgut Özal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Orhan Gündüz, kitabın; kuru kayısı sektörünün paydaşlarının ihtiyacını hissettiği ve sektöre yönelik politika ve öneri geliştirmek amacına hizmet edecek nitelikte yeni ve özgün bilgileri ihtiva ettiğini vurgulayarak “Kitapta yer verilen bilgilerin mutlak surette kayısı yetiştiriciliği
yapan işletmelerden elde edildiğini ve sonuçların bu tip işletmeler için genelleştirildiğini dikkate alarak okumalarında yarar vardır” dedi.
Prof. Dr. Orhan Gündüz, projeye katkı sunanlara, projeyi destekleyen TÜBİTAK’a ve kitabın yayımlanması için destek sağlayanlara teşekkür etti.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
