14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimleriyle ilgili takvim işlemeye devam ederken, geçtiğimiz günlerde Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından açıklanan geçici aday listesine göre; 6 milletvekilliği bulunan Malatya'da 19 siyasi partinin adayları ile 4 bağımsız aday bu 6 milletvekilliği için yarışacak.
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Cumhur İttifakı, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun Millet İttifakı, Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce ile eski milletvekili Sinan Oğan'ın Ata İttifakı adayı olarak yarışacakları Cumhurbaşkanlığı seçimiyle birlikte yapılacak olan milletvekili seçiminde, özellikle milletvekili çıkarma şansı olan partilerin parti genel merkezlerince belirlenerek ilan edilen aday listelerindeki bazı isimler tartışmaların odağında yer aldı.
Özellikle, AKP, CHP ve İyi Parti'nin aday listeleri, bunlardan AKP ve İyi Parti'nin listelerinin belirlenmesinde, Malatya dışındaki bir takım siyaseten güçlü isimlerin etkili olmalarıyla ortaya çıkan sürpriz isim ve sıralamalar, bu partilerin içerisinde ve ilde siyasi kulislerin baş konusu.
2019 seçimlerinde seçmen sayısı 562 bin olan, çok büyük can kaybı ve yıkıma yol açan 6 Şubat'taki Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen illerin başında gelen Malatya'da, depremin ardından il dışına yaşanan göçler nedeniyle sayının yaklaşık 40 bin seçmenin 'seçmen kaydı nakli' ile azalmasının yanı sıra kaydını aldırmayıp da oy kullanamayacağı değerlendirilenleri de kapsayan bir tahminle oy kullanacak seçmen sayısının 360 bin civarında olacağı tahminleri yapılıyor.
Listelerin yanı sıra, deprem sonrası yaşanan büyük göç nedeniyle, 6 milletvekilliğinden halen 4'ü AKP'de, 1'i CHP'de, 1'i de MHP'de olan Malatya'da çıkacak sonuçlarla ilgili tahmin zorluğuna karşın, diğer partilerle ittifaka giren ancak Malatya'da kendi listelerini çıkaran AKP, CHP ve İyi Parti listeleriyle ilgili eleştiriler, ön planda yer alıyor. Bu partilerden AKP ile CHP'nin sürpriz listelerinin, en çok da MHP'ye yaradığı, bu partinin en az 1 milletvekili çıkarmasını neredeyse garantilediği öne sürülüyor.
Yazının başlığını, "Malatya Listelerinde 'Dış Güç' Etkisi" koyduk; şimdi bunu kulis bilgileri ışığında ele alacağımız partilere göre açalım:
Adalet ve Kalkınma Partisi
Açıklanan aday listeleri içerisinde en büyük sürpriz iktidar partisinden geldi. Bu partinin mevcut 4 milletvekilinden; Bülent Tüfenkci yeniden aday olurken, başvurusunda tercih ettiği seçim bölgelerinden birincisi Malatya, ikincisi Ankara idi, Malatya'dan ilk sırada aday gösterildi. Öznur Çalık daha önce 5 kez aday gösterilerek seçilmesine ve 28. dönem için de İstanbul'dan listeye girme isteğine rağmen, partisinin '3 dönem kuralı'na takıldığı için aday olamadı. Bir diğer milletvekili Hakan Kahtalı, daha önce '1 dönem' için görev yapacağına ilişkin sözlerinin gereğini yaparak yeniden aday olmadı. Malatya'nın eski belediye başkanı olan Ahmet Çakır ise ikinci dönem için de hayli istekliydi ve aday adayı oldu, ancak liste dışı bırakıldı. Çakır için, depremde Malatya'da meydana gelen yıkımların, özellikle imara uygun olmayan yerlere yüksek katlı imar verilmesinden kaynaklandığı, bunun kendisinin belediye başkanlığı dönemindeki imar uygulamalarıyla bunun baş sorumlularından biri olduğu yolundaki eleştirilerin de, liste oluşturulurken parti genel merkezince dikkate alındığı, bu nedenle listenin dışında bırakıldığı yorumları yapılıyor.
AKP: (Soldan sağa) 2. sıra adayı İhsan Koca, 3. sıra adayı İnanç Siraç Kara Ölmeztoprak, 1. sıra adayı Bülent Tüfenkci, İl Başkan Yardımcısı Ekrem Dağ, 4. sıra adayı Abdurrahman Babacan, 5. sıra adayı Vahit Atalan, 6. sıra adayı Ramazan Özcan
AKP'nin geçtiğimiz dönemle ilgili en çok eleştirilen, bakanlık döneminde de Malatya'ya beklenen katkıyı sağlamadığı ve 'pasif' kaldığı yolundaki tepkiler son dönemde yüksek sesle ifade edilen Bülent Tüfenkci'nin ilk sıradaki yerini, geçmişteki bakanlık kariyerinin sağladığı ifade ediliyor.
AKP'de en büyük sürpriz ve şaşkınlık, seçim süreci başlamadan önce, tüm parti toplantılarında, partili milletvekilleri ile belediye başkanları dahil birçok kişinin bulunduğu ortamlarda, milletvekili adayı olmayı düşünmediğini ifade eden İl Başkanı ve eski milletvekili İhsan Koca'nın listenin ikinci sırasında yer almasıyla yaşandı. Aday adayı olmadığı için yasal süresinde İl Başkanlığı görevinden istifa etmeyen, adı adaylık için hiç gündeme gelmeyen İhsan Koca, iddialara göre, listelerin Yüksek Seçim Kurulu'na verileceği 9 Nisan'dan 1 gün önce, Teşkilatlardan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Erkan Kandemir tarafından arandı. Bu aramada, Kandemir, milletvekili adayı yapılacağını belirterek, Koca'dan il başkanlığından istifa etmesini ve adaylık evraklarını süratle Ankara'ya ulaştırmasını istedi. Böylece, milletvekilliğini düşünmediğini söyleyen Koca, Kandemir'in bu aramasının ardından hemen istifa etti ve evraklarını da özel bir araçla Ankara'ya göndererek, YSK'ya verilen listede Malatya Adayı olarak adının yer almasını sağladı. Malatya listesine Kandemir'in aracı olduğu bir dış müdahaleyle böylece ikinci sıra, Koca'nın oldu. Koca'nın, adı hiç konuşulmazken aday yapılması şaşkınlığı ve eleştirileri hala gündemdeki yerini koruyor.
Bir diğer dış müdahale etkili sıralama, bu partinin 3. ve 4. sırası için oldu. Listelerin verileceği gün kamuoyuna yansıyan bazı bilgilerde, Ankara'dan başvuran akademisyen Abdurrahman Babacan'ın üçüncü, AKP'nin 22. ve 23. dönem milletvekili Fuat Ölmeztoprak'ın kızı, Malatya Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcılığı görevinden istifa ederek aday adayı olan Avukat İnanç Siraç Kara Ölmeztoprak'ın ise dördüncü sırada oldukları yer alıyordu. İddialara göre; babası Kadiri Tarikatı şeyhlerinden merhum Osman Nuri Ölmeztoprak'ın torunu, annesi de Ölmeztoprak'ın halefi Akçadağ- Örüşkülü merhum şeyh Ali Kara'nın kızı olan İnanç Siraç Kara Ölmeztoprak, baba dedesinin türbesinin bulunduğu ve ciddi taraftarının yaşadığı il Yozgat kökenli olan, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın da desteğiyle zaten listenin 'seçilebilir' yerinde olacaktı. Ancak, iddialara göre, deprem sonrası yerelde oluşan tepkiler vs. nedeniyle 4. sıra seçilebilmek için garantili görülmeyince, bir kez daha Oktay desteğiyle 3. sıraya çekilmesi sağlandı. Tabi bu sıralama için, yeniden aday olamayan Milletvekili Öznur Çalık'ın da önemli katkısı olduğunu belirtmek gerekir. Çalık'ın, kendisinin olmadığı listeye girecek bir kadın aday için, çok daha yüksek profilli bir ismin gelmemesi için yoğun çaba gösterdiği, kendi tercihini ve etkisini Ölmeztoprak'tan yana koyduğu ifade ediliyor.
Malatya'nın pek tanımadığı, ancak listede yer alan, 3. sıradaki yerini Ölmeztoprak'a devretmek durumunda kalan Doç.Dr. Abdurrahman Babacan da, Malatya dışında kendisine destek sağlayan bir isim. Kamuoyuna, yaptıkları bir çalışmayla eski Başbakanlardan Ahmet Davutoğlu'nun bu görevi bırakmasını sağlayan, kamuoyunda 'Pelikan Grubu' olarak da bilinen SETA adlı strateji kurumunda bir ara yöneticilik yapmış, Babacan. Medipol Üniversitesi'nde öğretim üyesi iken aday adayı olmuş. Kardeşi de, AKP Genel Başkan Vekili Numan Kurtulmuş'un danışmanı. Bu kariyer ve desteklerle, listede kendine yer bulduğu ifade ediliyor. Ancak, tarafsız çevreler, AKP listesindeki en donanımlı ismin Babacan olduğu yolunda değerlendirme yapıyorlar.
Listenin 5. sırasındaki İnşaat Mühendisi Vahit Atalan'ın, uzun yıllar AKP İstanbul Gençlik Kolları'nda görev yaptığı, bu dönemde Bilal Erdoğan'a yakın çalışmanın avantajıyla, listede kendisine yer bulduğu ifade ediliyor.
Listede 6. sırada yer alan Malatya Ticaret Borsası eski başkanı Ramazan Özcan'ın da, partiye kuruluşundan bu yana emek veren bir isim olduğu gerekçesiyle kendisi ve taraftarlarının hiç de iyi karşılamadığı, seçilme şansı olmayan sıralamasına rağmen, önümüzdeki yıl yapılacak yerel seçimleri de düşündüğü için, sıkıntı yaratmaksızın çalışmalarını sürdürdüğü bildiriliyor.
Cumhuriyet Halk Partisi
Millet İttifakı'nın en büyük ortağı olan ve seçimlere Malatya'da kendi listesiyle girecek olan CHP'nin, listelerin verildiği 9 Nisan'dan kısa süre öncesine kadar ittifakın diğer ortağı İyi Parti ile ortak bir liste yapacağı konuşulurken ve 'fermuar' denilen bir yöntemle liste oluşturulacağı konuşulurken, son anda anlaşmaya varılamamasıyla çıkardığı listeye, 'özensiz' yapıldığı ve bazı hassasiyetlerin göz önünde bulundurulmadığı gerekçesiyle ciddi eleştiriler var. İttifakın İyi Parti dışındaki diğer ortaklarının Malatya listesi için talepkar olmadıkları biliniyordu.
İyi Parti'nin de kendi listesini çıkaracağının kesinleşmesinden sonra, CHP'nin Malatya listesinde,ilk ikinin ve son sıranın dışında tamamı CHP'den aday adayı olan, ancak siyasal eğilimleri sağ olan isimlere de yer verildi. Bunun ilk iki sıradaki isimlerle ilgili bir denge oluşturulmak istenmesinden kaynaklandığı öne sürülüyor.
CHP: (Soldan sağa) 5. sıra adayı Yusuf Kurşun, 3. sıra adayı Battal Kanbay, 1. sıra adayı Veli Ağbaba, İl Başkanı Barış Yıldız, 2. sıra adayı Enver Kiraz ve 4. sıra adayı Ali İmran Marasalı
İyi Parti'nin, ortak liste için Malatya'da özellikle ve mutlaka 2. sırayı istemesi nedeniyle anlaşılamaması üzerine, sıralama; 1.Veli Ağbaba, 2.Enver Kiraz, 3.Battal Kanbay, 4.Ali İmran Marasalı, 5.Yusuf Kurşun ve 6.Okan Demirhan olarak gerçekleşti. Veli Ağbaba'nın dışında, ikinci sıra için Sünni kökenli bir adaya yer verilmemesinin ve Alevi kökenli 2 ismin ilk iki sırada yer almasının, bu partinin daha fazla oy almasının önünde engel olacağı öne sürülürken bu durum CHP listesine yönelik eleştirilerin ilk sırasında yer aldı. İyi Parti ile anlaşma olmamasının yanı sıra, bu partinin Malatya listesinin ilk sırasına Malatya'da bilinmeyen bir ismi koyma ısrarı nedeniyle ilk iki sıranın, YSK'ya verilen listedeki gibi oluştuğu iddiaları konuşuluyor. İyi Parti ile ortak liste ve bu listede, İyi Parti'nin aday adaylarından Prof.Dr. Hasan Pekdemir'in ikinci sırada yer alması düşünülürken, ittifakın ikinci büyük ortağının başka bir isme angaje olmasıyla bu durumun gerçekleşmediği iddiaları var.
CHP'nin ikinci sırasındaki Enver Kiraz, İl Başkanlığı'nın ardından milletvekili seçilen Veli Ağbaba'dan sonra bu görevi üstlenen ve 12 yıl il başkanlığı yapan bir isim.
Üçüncü sırada yer alan Battal Kanbay, Malatya İl Milli Eğitim Müdürlüğü görevine vekaleten getirilmiş, ancak Malatya'daki radikal dinci çevrelere yakın olmaması nedeniyle bu grupların talebiyle görevden alındığı öne sürülmüştü. Sağ görüşlü olan Kanbay, CHP listesindeki ilk sağcı isim.
Dördüncü sıradaki Ali İmran Marasalı, eski Milli Selamet Partisi ile eski Refah Partisi'nin Malatya İl Başkanlarından merhum Talat Marasalı'nın oğlu ve Saadet Partisi'nin eski il başkanlarından Osman Marasalı'nın kardeşi. Aday adaylığı başvurusunu CHP'ye yapmıştı.
CHP'nin beşinci sırasındaki isim, ülkücü kökeniyle bilinen, Fen Lisesi eski müdürlerinden Yusuf Kurşun.
Altıncı sıradaki Okan Demirhan, CHP kökenli bir isim ve daha önce Belediye Meclisi'nde görev almıştı.
İyi Parti
İyi Parti, Malatya listesinin ilk sırasına Malatya'da bilinmeyen, tanınmayan bir ismi koyarak sürpriz yaptı.
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyelerinden Prof.Dr. Hasan Pekdemir ile Malatyaspor eski başkanlarından İşadamı Hikmet Tanrıverdi'nin de adaylık başvurusu yaptığı İyi Parti'de, bu isimlerden birinin ilk sıraya konulacağı ya da ittifak listesi olması halinde bu isimlerden birinin 'iyi bir yere' konulacağı beklentisi var iken, sürpriz bir şekilde, aslen Malatyalı olmasına rağmen, yaşamını Şanlıurfa'da sürdüren Eğitimci- İşadamı Şeyhmus Göçmez'in listenin ilk sırasına yerleştirildiği, listelerin açıklanmasıyla ortaya çıktı.
İYİ PARTİ: 1. sıra adayı Şeyhmus Göçmez, genel başkan Meral Akşener'le
Malatya'da, Şeyhmus Göçmez'in kim olduğu ve nasıl Malatya listesinin ilk sırasına yerleştiği tartışma konusu olurken, Malatya'daki üniversite eğitiminin ardından, eşinin memleketi olan Şanlıurfa'ya yerleştiği, burada bir şubesi de Malatya'da olan Doğa Koleji okullarının kurucularından olduğu, Şanlıurfaspor'da bir dönem başkan yardımcılığı yaptığı belirtilen Şeyhmus Göçmez'in, Şanlıurfa'nın eski belediye başkanlarından olan, bağımsız seçildikten sonra AKP'ye geçen, kısa bir süre önce de AKP'den istifa ederek İyi Parti'ye katılan Ahmet Eşref Fakıbaba'nın ısrarı ve bastırmasıyla ilk sırada kendine yer bulduğu ifade ediliyor.
İyi Parti'de koordinatör görevi de bulunan Şeyhmus Göçmez'in aldığı 'dış destek'le listenin ilk sırasına konulmasıyla, daha önce listenin ilk sırası olmaması halinde kendilerine listede yer verilmemesi talebinde bulunan Prof.Dr. Hasan Pekdemir ile Hikmet Tanrıverdi'nin, listede yer almadıkları bildiriliyor.
Bir milletvekilliği için iddialı olduğu ifade edilen İyi Parti'de, diğer adaylar sırasıyla Mülkiye Müfettişi Atilla Şahin, Prof.Dr. Elif Apohan, Mimar Selçuk Han, Öğretim Görevlisi Metin Kapıdere ve Avukat Menije Nur Özcan.
Milliyetçi Hareket Partisi
MHP'nin listesi, beklenen bir sıralama ile çıktı. İlk sırada, geçen dönem genel başkan Devlet Bahçeli'nin, amcası merhum Hamit Fendoğlu (Hamido)'nun anısına ahde vefa olarak listeye konularak milletvekili seçilen Mehmet Celal Fendoğlu, bu listede de ilk sırada yer aldı. İkinci sırada eski il başkanlarından ve MYK Üyesi Ömer Ekici, üçüncü sırada bir önceki il başkanı Mesut Samanlı yer aldılar. Diğer sıralamalardaki isimler de, partinin ve hareketin emektar isimleri.
Ancak, milletvekili çıkarma şansı olan diğer bazı partilerin birçok yönüyle eleştirilen listeleri nedeniyle MHP'nin şansının arttığı, bu partinin, AKP ve İyi Parti listelerinin yanı sıra CHP listesi nedeniyle buralara gitmeyecek oyların adresi olacağı tahminleri yapılıyor.
Diğer partilerden Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'nin, HDP'nin bir önceki seçimde 30 bini aşan oyları nedeniyle yine önemli bir oy potansiyelinin olduğu değerlendirilirken, belli bir oy tabanı bulunan bir diğer parti de Yeniden Refah Partisi olarak değerlendiriliyor.
İsmet YALVAÇ
