Malatya'nın gömüye kapalı olan mezarlıklarının bugüne kadar kısmen muhafaza edilebilmiş en eskisi olan, buradaki eski mezarların yapısı ve taşları açısından tarihi, sosyal ve kültürel önemi bulunan, aynı zamanda kültürel yapı tescili olan Kaynarca Mezarlığı'nın bakımsız ve perişan görüntüsü eleştiri konusu oluyor.
Bu mezarlıkla ilgili olarak Malatya Büyükşehir Belediyesi'nin resmi internet sitesinin "Malatya Kültür Envanteri" bölümünde şu bilgiler yeralıyor:
"Kategorisi: Dinsel ve Kültürel Yapılar, Tescil Durumu: 03.12.2010/2083, Koruma Derecesi: 2. Grup Yapı, Mimari Çağı: Osmanlı ve Cumhuriyet. Kaynarca Mahallesindeki Fadıl Baba Camisinin hemen bitişiğinde/güneyinde, yol kenarında, çevresi beton duvarla çevrili olup alana doğuya açılan girişten girilmektedir. Mezarların bir kısmı kesme taş kullanılarak, bir kısmı ise betondan yapılmıştır. Mezarların çoğunluğunun kapak ve yan bölümleri, baş taşlarının da bir bölümü dağınıktır. Sarık biçimli, düz ve ahşaptan baş taşları yoğundur. Bir bölümünde Arapça yazıtlar yer almaktadır. Arapça yazıldığı halde yazı ve tarihlerin bir kısmı ise Türkçe içeriklidir. Mezar taşlarındaki tarihlemeler incelendiğinde 1800’lü yılların ilk çeyreğinden, 1992 yılına kadar defin işlemi yapıldığı anlaşılmaktadır. Şimdi ise kullanılmamaktadır. 1718 m2 alan üzerindedir”
Kaynarca Mezarlığı'ndaki bu eski mezarların, yapılacak bir inceleme ile kentin tarihine ilişkin de önem taşıyan bilgiler içerdiği değerlendirilirken, çevresindeki yapılaşma nedeniyle giderek daralan mezarlığa, Yaka Mahallesi sınırlarındaki mevcut Şehir Mezarlığı'nın hizmete açılmasından bir süre sonra, 1992 yılından bu yana gömü yapılmadığı belirtiliyor.
Bazı mezarlardaki sarık, fes nakşedilmiş taşların o döneme göre statüleri yansıttığı da ifade edilirken, buradaki mezar taşlarının Büyükşehir Belediyesi ve İnönü Üniversitesi'nin ortak çalışmasıyla okutularak, bir envanterinin hazırlanması gerekiyor.
2009 yılında inşa edilen Fadıl Baba Camisi nedeniyle, eski mezarların bir bölümünün de tahrip olduğu, yıkıldığı ve göçtüğü gözlenirken, Büyükşehir Belediyesi'nin Osmanlı ve Cumhuriyet dönemini barındıran bu mezarlıkta özenli bir bakım onarım çalışması yaptırması isteniyor.
ARTIK OLMAYAN YA DA DEFİN YAPILMAYAN MEZARLIKLAR..
Malatya'da 1900'lü yıllardan sonra birbirine uzak olan mahallelerin, yerleşim yerleri yakınında mezarlıklarının bulunduğu, bunların şehrin büyümesi ve yapılaşma nedeniyle bazılarının yok olduğu biliniyor.
Malatya Lisesi'nin karşısından Cengiz Topel Caddesi ile bugün Mücelli Sağlık Ocağı ve okulun bulunduğu alanın 'Mücelli Mezarlığı' olduğu, Kurtuluş Savaşı sırasında İsmet Paşa'nın (İnönü) güvende olmaları için Malatya'daki akrabalarının yanına gönderdiği, Malatya'da ikamet ettikleri sırada vefat eden babası ile oğlunun mezarlarının da bu mezarlıkta bulunduğu, ancak şehrin genişlemeye başlamasıyla birlikte buradaki mezarlığın kaldırıldığı, İnönü'nün babası ile oğlunun mezarlarının da 1943 yılında Sancaktar Mezarlığı'na nakledildikleri biliniyor.
Yine, bugün Orduevi'nin bulunduğu eski Namazgah'ın karşısındaki alanın bir bölümünün, Atatürk Evi ve Ticaret Lisesi de dahil olmak üzere Sivas Caddesi'ne doğru bir bölümünün de şehrin, bugün artık olmayan mezarlıklarından biri olarak kullanılmış olduğu belirtiliyor.
Geçtiğimiz günlerde Battalgazi Belediyesi'ne devredildiği belirtilen, 2. Ordu Karargahı karşısındaki Karayolları Şube Müdürlüğü binasının bulunduğu alan ve çevresi ile, yine bugün Büyükşehir Belediyesi ile AVM ve çevresindeki yapıların yeraldığı alanın da mezarlık olduğu, 1930'lu yılların ortalarında Mensucat Fabrikası (Sümerbank) inşaasına karar verilmesiyle bu mezarlığın da kaldırıldığı ifade ediliyor.
Yaka Mahallesi sınırları içerisinde bulunan bugünkü Şehir Mezarlığı'nın 1989 Aralık ayında hizmete girmesiyle, o zamana kadar defin yapılan başta Sancaktar Mezarlığı, Kuyuönü (Aşağı Banazı) Mezarlığı, Tecde- Şentepe Mezarlıkları, Çöşnük Mezarlığı 'na bir süre sonra defin yasağı getirilmişti. Malatya'daki ilk resmi şehitlik de, bu mezarlıklardan Kuyuönü Mezarlığı'nın bünyesindeki bir bölümde yeralıyor.
Halk arasında, çingenelerin, yandaki alana çadır kurmaları ve bu bölgede barınmaları nedeniyle Malatya yerel ağzında 'Cingenlik Mezarlığı' olarak da adlandırılan Sancaktar Mezarlığı, Malatya'nın 1900'lü yılların başından itibaren yeni mezarlık açılıncaya kadar defin yapılan ve birçok asırlık mezarın bulunduğu, çeşitli semtlerdeki kaldırılan mezarlıklardan birçok cenazenin nakledildiği 'merkez ve en büyük mezarlık' olarak bilinirken, 1970'lerden sonra Çevre Yolu'nun açılmasının yanı sıra çevredeki yapılaşma nedeniyle de alanının önemli bir bölümünü kaybetmiş durumda.
Yine, Kuyuönü Mezarlığı'na da 1940'lardan Şehir Mezarlığı açılıncaya kadar defin yapılmış. Kuzey Kuşak yolunu açma çalışmaları nedeniyle, 2015'te bu mezarlıktaki yaklaşık 2600 cenaze, Şehir Mezarlığı'nda ayrılan bölüme nakledilirken, buradaki bazı cenazeler de yakınlarınca il dışına, ilçe ve köylerine taşınmıştı.
Eskimalatya'da türbelerin etrafında oluşmuş bulunan Ali Baba ve Kara Baba mezarlıkları, il merkezinden de cenazelerin defnedildiği iki eski ve önemli mezarlık.
Mezarlıkların da, bir kentin tarihi, kültürel, sosyal ve ekonomik yapısını belirlemeye yönelik önemli bilgi kaynaklarından olduğu belirtilirken, haberin başında belirtilen Kaynarca Mezarlığı'nın yanı sıra diğer mezarlıklarda da bir araştırma- inceleme çalışmasının, Büyükşehir Belediyesi'nin öncülüğünde, kentteki iki üniversitenin ilgili bölümlerinin ve Müftülüğün de katkısıyla yapılmasının önem taşıdığı kaydediliyor.
malatyahaber.com- Burhan KARADUMAN, SG- Ferdi DURDU, Yeni Malatya Gazetesi
FOTOĞRAFLAR: Kaynarca Mezarlığı'ndan görüntüler
