Malatya Belediyesi’nin Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ı bile uluslararası arenada zor durumda bırakan geçtiğimiz yılki Ermeni Mezarlığı’ndaki Son Dua Yeri’nin yıkımı, işgüzarlık tarihindeki yerini alırken, yıkılan Son Dua Yeri, Başbakan Erdoğan’ın talimatıyla bu defa belediye tarafından yaptırıldı ve geçtiğimiz hafta sonu Ermeni Cemaati’nin geniş katılımıyla düzenlenen törenle açıldı.
Törene, davetli olmalarına ve Son Dua Yeri’nin yapımına katkıları nedeniyle ayrı ayrı teşekkür edilmesine karşın Malatya Valisi Vasip Şahin, Malatya Belediye Başkanı Ahmet Çakır ve belediyeyi temsilen hiçbir yetkilinin katılmayışı, Ermeni cemaati üyelerinin baştaki büyük mutluluğunu buruk mutluluğa dönüştürdü.
Bir kez daha devletin yetkili makamlarında oturan kişilerce ‘öteki’ muamelesi görmenin yarattığı buruk psikoloji, mezarlıktaki törenin her anına yansırken, töreni organize eden Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneği Başkanı Hosrof Köletavitoğlu’nun konuşma metninin başlangıç bölümündeki ‘Saygıdeğer Milletvekilleri, Yerel Yöneticilerimiz, Hükümet ve Belediye yetkilileri’ hitabı da CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, İl Genel Meclisi Başkanı Naci Şavata ve Malatya Müftüsü Hacı Yusuf Gül dışında karşılık bulamadı. Çünkü, siyaset kurumunu ve yerel kurumları bu isimler dışında temsil eden kimse gelmemişti törene.
Malatya Valisi Vasip Şahin ve Malatya Belediye Başkanı Ahmet Çakır’ı ziyaret edilerek bizzat törene davet edildiği öğrenilirken, töreni organize eden HAYDER’in diyalog içinde olduğu AKP Malatya Milletvekilleri Mustafa Şahin ve Mücahit Fındıklı da maille davet edilmişti.
Ancak, kebapçı, dönerci, mobilyacı, ayakkabıcı açılışında ve düğün, sünnet törenlerinde her an hazır ve nazır olan Malatya’nın atanan ve seçilen yöneticileri, milletvekilleri, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla yeniden Malatya Belediyesi tarafından inşa edilen, yani bir bakıma AKP hükümetinin azınlık politikalarını somutlaştıran, belediyenin de paydaş olduğu bir ibadet mekânının açılış törenine katılmaktan güçlü bir imtinayla kaçmayı tercih ettiler.
Oysa, Malatya’nın yerel yöneticileri o törene katılsalardı hem barış ve diyalog kültürüne anlamlı bir katkı yapacaklardı, hem de Son Dua Yeri’nin yapımına katkıları nedeniyle yapılan teşekkürü bizzat duyma fırsatını yakalayacaklardı.
Üstelik aç kalma tehlikeleri de yoktu. Çünkü, törenden sonra kebapçı, dönerci açılışındakinden çok daha nezih bir ortamda kendilerine ikram da yapılacaktı…
Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik’in “Geçmişte azınlıklara karşı yapılan bazı yanlışlıklar artık söz konusu değil. Türkiye, tüm kimlikleri, tarihsel mirası koruyan bir demokrasi haline gelmiştir” diyerek Türkiye’yi terk etmek zorunda kalan azınlıklara ‘dönün’ çağrısı yaptığı bir dönemde, kültürler arasında diyalog köprüleri kurma fırsatını ıskalamak ancak Malatya’nın gamsız yöneticilerine yakışırdı zaten!
…
Törene, Amerika, Kanada, Fransa, İngiltere başta olmak üzere, yurt dışından gelerek İstanbul’daki hemşehrileri ile buluştuktan sonra Malatya’ya gelen Ermeni Cemaati’nin Malatyalı çok sayıda üyesi katıldı. Halen yaşamını Malatya’da idame ettiren Ermeniler’in de katılımı ile Malatya Ermeni Mezarlığı tarihi günlerinden birini yaşadı.
Törene katılanlar önce Çavuşoğlu Mahallesi’ndeki Taşhoran Kilisesi’ni ziyaret etti. Burada dua ettiler, mum yaktılar.
Ardından Kiltepe Mahallesi’ndeki Ermeni Mezarlığı’na geçtiler.
90 yaşında olan da vardı, 18’inde olan da. Henüz 3 yaşında olan da yok değildi.
Ama özellikle gençlerin katılımı yüksek orandaydı.
Kiltepe Mahallesi’nde yerleşen Ermeni Mezarlığı’ndaki tören, akşam saatlerine doğru, kavurucu sıcaklığın etkisinin henüz kırılmadığı bir saatte başladı 29 Haziran 2013’de.
Tören Malatyalı Hayırsever Ermeniler Derneği (HAYDER) Başkanı Hosrof Köletavitoğlu’nun konuşması ile başladı.
Konuşmasının başında bir yılı aşkın süre içinde yaşananların ‘Geçmişlerine ait hatıraları yaşatma çabası olduğunu’ vurgulayan Hosrof Köletavitoğlu, Malatya Belediyesi’nin geçen yıl gerçekleştirdiği yıkıma hiç değinmeyerek, ‘Geçmişe takılı kalmıyoruz, geleceğe bakıyoruz’ mesajını verdi.
Konuşma metninde insanlığın mutluluk formülünün farklılıkların barış ve eşitlik duygusu içinde ve birlikte yaşatılmasında olduğuna vurgu yapan Köletavitoğlu, Türklerin, Kürtlerin ve Ermenilerin Anadolu’daki barış ve huzur içinde yaşanmış zamanlarına şu sözlerle gönderme yaptı: “Bugün burada Anadolu’da yüzyıllar boyu hayli yoğun yaşanan sıcacık duyguları yeniden yaşamaktayız. Geçmişimize göstermek istediğimiz saygı, aslında hem atalarımıza hem onların can yoldaşı dost ve kardeşlerine… Yani sizlerin, yani hepimizin atalarına saygı göstermek adınadır. Bu bizim için küçük ama geçmişten geleceğe atıldığına yürekten inandığımız büyük ve sembolik adım, kardeşliklerin ve dostlukların hatırlanması adınadır”.
Köletavitoğlu, ‘Bugün burada geçmişimize ağlıyoruz’ dedikten hemen sonra “Ağlıyoruz. Ancak yanlış anlaşılmasın, bu ağlayışta bir isyan veya bir kızgınlık yok” dedi ve törene katılan Malatyalı Müslümanların geçmişteki acılarını paylaşmasının kendilerinin ruhunda yarattığı huzura ve mutluluğa işaret etti: “Sadece hüzünlü ve sakin bir yas ağlayışı bu…. Ağlıyoruz ama mutluyuz da… Çünkü yanımızda acılarımızı ortak acı olarak gören ve paylaşarak acılarımızı seyrelten dostlarla beraberiz”.
Köletavitoğlu, Ermenilerin acılarını paylaşan Müslümanlara teşekkür etmekle kalmadı, Cumhuriyet’in kuruluşundan önce Malatya Belediye Başkanlığı yapan Azizlerin Mustafa Ağa’yı da hayırla yad etti: “Bu coğrafyanın insanları son yüz yılda çok şeyler yitirdi, çok şeylerin getirisinden mahrum kaldı… Birlikte yaşama kültürü ağır yaralar aldı. Sıcacık yaz günlerinde Anadolu’ya zemheri karları yağdı…İşte geçmişte tüm halkların kardeşten öte yakınlık içerisinde yaşadığı bu topraklar, zamanın Malatya Belediye Başkanı Azizlerin Mustafa Ağa, zamanın Kütahya Valisi Faik Ali Ozansoy ve benzeri birçok kahramanın engelleme çabalarına rağmen hiç de alışık olmadığı düşmanca ayrımcılık olaylarına ve hareketler yoğunluğunda dönemler geçirdi”.
HAYDER Başkanı Hosrof Köletavitoğlu’nun konuşmasından sonra, sırasıyla Hacı Bektaş-ı Veli Kültür Merkezi Başkanı Hasan Meşeli, Cem Vakfı Başkanı Eşref Doğan ve Malatya Müftüsü Hacı Yusuf Gül, Anadolu coğrafyasındaki halkların barış içinde kardeşçe yaşamasının önemine vurgu yapan kısa konuşmalar yaptı.
MALATYA MÜFTÜSÜ GÜL’E ÖZEL TEŞEKKÜR
Malatya Müftüsü Hacı Yusuf Gül’ün “Bin yıl nasıl bir arada yaşamış isek inşallah kıyametin kopacağı güne kadarda beraberce yaşayacağız” cümlesi büyük alkış aldı.
Konuşmalardan sonra, yıkılması ve yapılması Türkiye ve dünya gündemine oturan Ermeni Mezarlığı son Dua Yeri’nin açılışı yapıldı.
Son Dua Yeri’ne ilk giriş, ibadethanenin dış kapıdan sonra mekana açılan ikinci kapısı önünde İstanbul’dan gelen iki Ermeni din adamının yaklaşık 5 dakika süren dua merasiminden sonra yapıldı. Buradaki duada ortaklaşmak ve tarihi ana tanıklık yapmak isteyen Ermeniler ve basın mensuplarının görüntü almak için birbiriyle yarışması nedeniyle izdiham yaşandı.
Son Dua Yeri’ne geçişle birlikte, İstanbul’dan gelen din adamları burada ilk ayini başlattı.
Ayine, törene katılan tüm Ermeniler iştirak ederken, Malatya Müftüsü Hacı Yusuf Gül, CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, Cem Vakfı Başkanı Eşref Doğan, Hacı Bektaş-ı Veli Kültür Merkezi Başkanı Hasan Meşeli de ayini ön sıralarda izleyenler arasında yer aldı.
Ayine katılan özellikle yaşlı kadınlar zaman zaman göz yaşlarını tutamazken, gençler ve çocuklar okunan ilahilere eşlik etti.
Ayinin sonunda bir konuşma yapan Ermeni din adamı, açılış töreni için aralarında bulunan Malatya Müftüsü Hacı Yusuf Gül’e engin hoşgörüsü nedeniyle teşekkür etti.
…
Yarım saati aşkın süren ayinden sonra, dünyanın dört bir yanından gelen Malatyalı Ermeniler mezarlığın içinde dağılarak yakınlarının mezarları başında dua okudu, mezarların üstüne karanfil bıraktı.
Özellikle yaşlılar yakınlarının mezarları üzerinden toprak aldığı gözlendi. Kimisi anneannesinin mezarı üzerinden aldığı toprağı gelecekte kendisinin mezarının üzerine konulmasını planlarken, babaannesinin mezarı üzerinden avuçladığı toprağı hatıra olarak saklayacağını söyleyen gençler de vardı.
Malatya Hayırsever Ermeniler Derneği, mezarlık içindeki Son Dua Yeri, bekçi evi ve gasilhanenin yapımı konusundaki destekleri için, bekçi evi duvarına astığı büyük bir bez afiş ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Başbakanlık Müsteşarı, Malatya Valisi Vasip Şahin ve Malatya Belediye Başkanı Ahmet Çakır’a teşekkürlerini iletti. Ancak teşekkür edilenlerden hiçbiri törende yoktu.
Törene, yerel yönetimler alanında en yüksek derecede katılım, İl Genel Meclisi Başkanı Naci Şavata ile sağlandı. Naci Şavata’nın törene katılanlarla yakın diyalog içinde olduğu, uzun yıllardır Malatya’dan ayrı olan ya da ilk defa Malatya’ya gelenlere Malatya’yı anlattığı gözlendi.
PROTOKOL DEĞİL MALATYA HALKI SAHİPLENDİ
Malatya’daki devlet ricalinin ilgisizliğine karşın Malatya’nın Müslüman halkı, Malatya’da buluşan Ermeni Cemaati üyelerine yakın ilgi gösterdi, sıcak iletişim sağladı. Çok sayıda Malatyalı tören için kısa süreliğine kente gelen Malatyalı Ermeni’yi evlerine davet ederek ağırladı, hala hatırlarında yaşattıkları Malatya’nın geleneksel ev yemeklerini ikram etti. Ziraat Odası Eski Başkanı ve Çamurlu Muhtarı Bayram Polatbaş, tören için Malatya’ya gelenlere köyünde kahvaltı verdi.
"TÖRENE KATILDIĞIM İÇİN BENİ KINAYANLAR OLDU, AMA ALLAH ‘KINAYANLARIN KINAMASINDAN KORKMAYIN’ DİYOR"
Halkın yakın diyalogunu törene katılanlardan bir yerel yönetici ‘Ermeni misafirleri değil, ortak bir tarih geçmişimiz ve birlikteliğimiz olan insanları devletin protokolü değil ama, Malatya halkı sahiplendi. Bu, halkların kardeşliği ve barış içinde yaşama dair damarımızın hala güçlü ve canlı olduğunu gösteren çok güzel bir tablo olarak tarihe geçmiştir. Bir de şöyle bir garip durum var: Benim o törene katılışım bazı kesimler tarafından kınandı. Ama ben tüm kimliklerin kendilerini özgürce ifade etmeleri hakkını savunan bir Müslüman olarak Kur’an-ı Kerim'in Maide Suresi’ndeki ifade ettiği ruha uygun olarak, kınayanların kınamasından korkmam, sadece Allah’dan korkarım” şeklindeki sözleri ile törendeki ve tören sonrasındaki duygu ve düşüncelerini aktardı.
Malatya Medyası Ermeni Mezarlığı’ndaki açılış törenine büyük ilgi gösterdi. Televizyon, gazete ve internet sitesi temsilcileri töreni ve ayini yakından izleyerek okuyucularına ve seyircilerine aktardı.
Son Dua Yeri’nin açılış törenine Zirve Yayınevi katliamında eşi Tilmann Ekkehard Geske’yi kaybeden ve eşinin cenazesini Malatya Ermeni Mezarlığı’nda toprağa veren Suzanna Geske de katıldı.
Törende Malatya Emniyet Müdürlüğü ekipleri yoğun güvenlik önlemleri aldı.
