İllerin hızlı tren hizmetini almak için yarıştığı ya da hükümetin en büyük projelerinden birisi olarak sunduğu hızlı tren projesinde Malatya'nın yeralmaması tartışılırken, yurdun demirağlarla örüldüğü 1930'lu yıllar Türkiye'sinde, Malatya 1931'de açılan güney ve doğu hattı, 1937'de açılan kuzey ve batı hatlarının buluştuğu kavşak olmakla çok önemli bir merkezdi. 1931 ve 1937 yıllarında açılışı yapılan hatların ilk Malatya yolcularından biri de, Cumhurreisi Atatürk'tü.
SİVAS- MALATYA HATTI..
Resmi Gazete’de 1937 tarihli ilanda; “Sivas, Malatya arasında her gün yolcu trenleri işletilecek ve Ankara, Diyarbekir yolculuğu Kayseri, Sivas, Malatya yolu üzerinden temin olunacaktır. Sayın halka ilân olunur.” deniliyor.
Ankara’dan Malatya üzerine demiryolu ile yolculuğun geçiş noktası Sivas. Sivas’ın Çetinkaya Tren İstasyonu Ankara’dan gelen trenlerin iki istikameti için geçiş noktası. Buradaki güzergahın birisi Erzurum’a, diğeri ise Malatya istikametine yöneliyor.
Malatya’ya Ankara üzerinden ilk trenin geliş tarihi 16 Ağustos 1937 olarak resmi kayıtlarda yer alıyor. Resmi Gazete’de yayımlanan 26 Ekim 1937 tarihli Maliye (Vekâletinin) Bakanlığı’nın ilanında, “16 Ağustos 1937 gününden itibaren işletmeye açıldığı ve aynı günden itibaren Sivas - Malatya arasında her gün yolcu trenleri işletildiği” ifade ediliyor.
“HER GÜN YOLCU TRENİ VAR”
Maliye (Vekâletinin) Bakanlığı’nın “Özü; Ankara - Diyarbekir yolculuğunun Sivas - Malatya yolu ile temin edildiği hakkında:” başlıklı duyurusu şu şekilde: “Malatya - Sivas hattının inşaatı biten Çetinkaya - Hekimhan kısmındaki Kayapınar, Akgedik, Ulugüney ve Hasançelebi istasyonlarının 16/8/1937 gününden itibaren işletmeye açıldığı ve aynı günden itibaren Sivas - Malatya arasında her gün yolcu trenleri işletilerek Ankara Diyarbekir yolculuğunun Sivas - Malatya yolu ile temin olunduğu Nafıa (Bayındırlık) Vekâletinden bildirilmektedir. Harcırah tahakkukatında bu yolun nazarı itibara alınmasının teminini ve işbu tahriratı umumiyenin ilişik olarak yollanan nüshalarının merkez ve mülhakat mal memurlarına tevdiini rica eylerim.”
“SAYIN HALKA İLAN OLUNUR”
Resmi Gazete’de yayımlanan duyuruda ise şu ifadeler yer alıyor; “Sivas, Malatya hattının bu kere inşaatı biten Çetinkaya-Hekimhan kısmındaki Kayapınar, Akgedik, Ulugüney ve Hasançelebi istasyonları 16/8/1937 gününden itibaren işletmeye açılacaktır. Bu tarihten itibaren Sivas, Malatya arasında her gün yolcu trenleri işletilecek ve Ankara, Diyarbekir yolculuğu Kayseri, Sivas, Malatya yolu üzerinden temin olunacaktır. Sayın halka ilan olunur.”
ATATÜRK MECLİS’DE ANLATTI
Resmi Gazete’nin 2 Kasım 1937 tarihli “Reisicumhur K. Atatürk’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci intihab devresinin üçüncü toplanma yılını açarken Heyeti Umumiyede ırad buyurdukları nutuk” başlığıyla yayınlanan yazıda Atatürk’ün konuşması şu şekilde yeralıyor: “Sayın Millet Vekilleri, Demir yolları bir ülkeyi medeniyet ve refah nurları ile aydınlatan kutsal bir meşaledir. Cumhuriyetin ilk senelerinden beri, dikkatle, ısrarla üzerinde durduğumuz demiryolları inşaatı siyaseti, hedeflerine ulaşmak için, durmadan başarı ile tatbik olunmaktadır. Şark ve cenupta Sivas, Diyarbekir gibi, büyük menzillere varan hatlar, geçen yıl içinde, Sivas - Malatya iltisakile birbirine bağlanmıştır. Zonguldağa varmış olan hat dahi, bu zengin kömür havzasını, iç vatana bağlamış bulunuyor. Sivastan sonra, şarka doğru uzayıp gitmekte olan hat da, ilk menzili, Divrike varmıştır. Bu kol, önümüzdeki yıl, Erzincana ulaşmış bulunacaktır. Diyarbekirden şarka uzanacak hattın da inşasına başlanmıştır. “
Üsteki fotoğrafta, Atatürk'ün Sivas üzerinden trenle Malatya'ya yaptığı ve 14 Kasım 1937'de Malatya'da karşılandığı ziyarette çekilmiş. Fotoğrafta
SİVAS-MALATYA ARASINDA AZAMİ HIZ 40 KİLOMETRE
Bu arada, Resmi Gazete’de yayımlanan 7 Ekim 1937 tarihli trenlerin hızlarını belirleyen “Sürat Çetveli” ile ilgili duyuruda Sivas-Malatya arasında trenlerin 40 kilometre hızla gidebileceği aktarılıyor. Listede en hızlı sürat Konya ile Ereğli arasına 70 kilometre olarak verilmiş. 40 kilometre ise çetveldeki en düşük seviye olarak görülüyor.
Aynı duyuruda şu bilgilerde yer alıyor: “ 706/1606/1006 ve 1005/1605/705 ve 905/906 katarlar yolcu, bagaj, seyri seri eşya, köpek, gazete paketleri nakliyatına tahsis edilmişlerdir. Bu katarların yükü Ankara, Irmak Yerköy Kayseri, Sivas, Çetinkaya, Malatya, Diyarbekir, Zile, Samsun ve daha ilerisi için her cins eşyayı muhtevi tam hamuleli ve hava frenli yük vagonları ile ikmal edilir.
Perakende mesajeri ve parça nakliyatını teshil ve tesri etmek için Haydarpaşa Ankara arasında her gün Ankara Samsun, Sivas Malatya Diyarbekir, Eskişehir, Konya , Adana ve Afyon Alaşehir İzmir arasında mütekabilen haftada üç gün muntazam yük katarları işletilecek ve bu kısımlarda mesajeri ve parça nakliyatı bu katarlarla temin olunacaktır. Diğer kısımlarda her türlü nakliyat muhtelit katarlarla yapılacak ve ihtiyaca göre yük katarları da tamim olunacaktır. “
Bu arada, Malatya-Sivas arasındaki demiryolunun 1937 tarihinde açılmasına karşın, Malatya-Adana arasındaki demiryolu 1931 yılında açılmıştı. Bu yoldan 26 Ocak 1931 - 2 Mart 1931 tarihleri arasında gerçekleştirilen gezi programı Atatürk ve beraberindekilerin Malatya'ya gelişi, takip edilen ulaşım politikası ve dolayısıyla Fevzipaşa-Malatya demiryolu hattının hizmete açılışı ile ilgilidir.
FOTOĞRAFLAR: Sivas- Malatya demiryolunun açılışından kısa bir süre sonra, 14 Kasım 1937'de Atatürk trenle Malatya'ya ikinci ziyaretini yapmıştı. Kupür fotoğraflar ise, Sivas Malatya Demiryolu'nun açılışı ile ilgili düzenlemelerin yanı sıra "tren hız cetveli"ni yansıtıyor.
HABER: Burhan KARADUMAN- Yeni Malatya Gazetesi ÖZEL
