Kayısının, başta iklimsel olumsuzluklardan kaynaklanan sorunlara çözüm üretmeyi, verimliliği yükseltmeyi ve farklı tüketici kitlelerinin taleplerini yerine getirmeyi amaçlayan kayısı ıslah çalışmalarında lider ülke konumunda bulunması gereken Türkiye’nin bu alanda, yarısı çöl olan İsrail’in bile gerisinde kaldığı ortaya çıktı.
Ekonomisi büyük ölçüde kayısı üretimine ve pazarlamasına dayanan Malatya’da hemen her yıl yaşanan zirai dona karşı dayanıklı kayısı çeşitlerinin geliştirilmesi bakımından büyük önem taşıyan kayısı ıslah çalışmalarına teşvik ve destek anlamında hem Malatya’da hem de Türkiye çapında gereken önemin verilmemesi bu alandaki çalışmaların bir hayli yavaş ilerlemesine neden oluyor.
Kayısı Vakfı’nın kayısı diye bir derdi yok
Görevi kayısıyı ve kayısı üreticisinin sorunlarına ilişkin araştırmalar yapıp, bu sorunlara çözüm önerileri üretmek olan Malatya Valiliği bünyesindeki Kayısı Araştırma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı başta olmak üzere, kayısı ile ilgili diğer kurum ve kuruluşların alakasız birçok faaliyete bütçeler ayırırken, kayısının sorunlarına duyarsız kalmaya devam etmeleri, yaşanan bu sorunların temel nedenlerinden biri olduğu değerlendiriliyor. Malatya’da yürütülen Kayısı Islah Projesi’ne Kayısı Araştırma Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’nın vermiş olduğu desteğin, projenin toplam tutarı içerisindeki payının yalnızca yüzde 3 olması ve Malatya’daki kayısı ile ilgili diğer kuruluşlardan başka hiçbir katkı sunulmaması, ıslah çalışmalarının kaplumbağa hızıyla ilerlemesini açıklayan küçük bir örnek niteliğinde.
İsrail bile 30 çeşit kayısı geliştirdi
BM Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) istatistiksel verilere göre, Kayısı Islah Programları sonucunda yılda 50 bin ton kayısı üreten ABD 74, 150 bin ton kayısı üreten Fransa 70, İtalya 62, Çin 47, İspanya 26, 15 bin ton kayısı üreten Çek Cumhuriyeti 29 çeşit kayısı çeşidi Milli Çeşitler Listesi tarafından tescil edildi.
Kayısı Islah Programları istatistik verilerinin en çarpıcı rakamları, yarısı çöl olan ülkede tarımsal mucizeler yaratan İsrail’e ait. Ülkenin yarısı çöllerle kaplı olan İsrail’in, kayısı ıslah çalışmalarında da hızla ilerleme sağladığı görülüyor.
Bu rakamlara göre, dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 20’sini, dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık % 80’ini üreten Türkiye sadece 7 çeşit kayısı ıslahı geliştirirken, sadece 10 bin ton yaş kayısı üreten İsrail, son 20 yılda 30 çeşit kayısı ıslah çeşidi geliştirdiği görülüyor.
Bu tablo kendini ‘Kayısının başkenti’ şeklinde tanımlayan Malatya’nın, kayısı ile doğrudan ilişkili kurumlarının ve dünya kuru kayısı üretiminin % 80’ini gerçekleştiren Türkiye’nin kayısıya ve kayısı üreticisinin sorunlarına verdiği önemi gösteriyor.
Kayısıcılık çalışmalarına hız verdi
Dünya Tarım ve Gıda Örgütü’nün (FAO) verilerine göre İsrail, kayısıcılık alanındaki bilimsel çalışmalarına hız verdi. İsrail, 2011 yılında yaklaşık 8 bin ton yaş kayısı üretti. İsrail Tarım Bakanlığı’na bağlı ve 1921 yılında kurulan Volcani Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde diğer meyve türlerine ilave olarak kayısı konusunda da ıslah çalışmaları yapılıyor. Ülkede meyvecilik sektöründe faaliyet gösteren özel sektöre ait bazı firmalar şeftali, kayısı, Japon eriği ve kiraz üzerinde ıslah çalışmalar yapıyor. Firmalar arasında bir adım öne çıkan Bendor Meyvecilik ve Fidancılık Şirketi oldukça eski geçmişe sahip, şirket 1880’den beri sektörde faaliyet gösteriyor.
Kayısı ıslah çalışmalarında erkenci, meyve kalitesi yüksek, kendine uyuşur, verimli yeni sofralık kayısı çeşitlerinin geliştirilmesi temel ıslah amaçları arasında yer alıyor. Sıcak ve kurak çöl ikliminin sağladığı avantajla Nisan ayının birinci ve ikinci haftalarında meyve hasadı hayal değil. Son yirmi yılda ülkede otuzun üzerinde yeni çeşidi ıslah edilmiş. Bu çeşitlerin başlıcaları; Daniel, Shinecot, Ginger, Fina, Giza, Juicy, Blackcot, Tiger Violet, Emesh-Peachcot, DM 1-100, DM, 22-97, DM 13-147 vs. (Bazılarının fotoğrafları aşağıda)
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
