23 Nisan 1920'de faaliyetine başlayan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM), 104 yılda Malatya'yı milletvekili olarak 93 isim temsil etti. İnönü üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Işıl Arpacı’nın “Malatya’nın Milletvekilleri” adlı çalışmasında bazı eksik ve yanlışlar olmasına rağmen, ilginç istatistiklere yer verildi.
104 YILDA 93 İSİM, TOPLAM 202 KEZ VEKİL OLDU..
Doç. Dr. Işıl Arpacı çalışması hakkında, “Seçim çevrelerinin nüfus esasına düzenlenmeleri dolayısıyla vekil sayısında artış ve azalışlar olan Malatya, 1. Dönemden 28. Döneme kadar toplam 202 vekil ile seçmiştir. Ancak bazı vekillerin birden çok kere seçilmiş olmaları, bir başka ifadeyle farklı seçim dönemlerinde yeniden seçilmiş olmaları dolayısıyla Malatya’dan seçilmiş vekil sayısı toplam 93’tür.” dedi.
Doç. Dr. Arpacı, “Osmanlı döneminde kurulan 1. Meclisi Mebusan’a 3, 2.ve 3. Meclisi Mebusan’a 2 milletvekili gönderen Malatya, 23 Nisan 1920’de toplanan Millet Meclisi’ne 11 temsilci göndermiştir” bilgisini de paylaştı.
TBMM’nin 28. Döneminde en fazla milletvekilini 1. Dönemde 11, 5. Dönemde 9, 6. Dönemde 10, 7. Dönemde 11 , 8. Dönemde 12, 9. Dönemde 11, 10. Dönemde 12 ve 11. Dönemde 9 milletvekili gönderdiği belirtilen Malatya’nın diğer dönemlerde 6 ve 7 Milletvekili gönderdiği kaydedildi.
EN FAZLA MİLLETVEKİLİ SEÇİLENLER VE İNÖNÜ'NÜN DURUMU..
Arpacı'nın araştırmasına göre; Malatya’da en fazla seçilen milletvekili 7 dönem ile Mahmut Nedim Bey, (Mahmut Nedim Zapcı) olurken, onu sırasıyla Abdülmuttalip Bey (Abdülmuttalip Oker) 5 dönem, Hilmi Bey (Dr. Mehmet Hilmi Oytaç) 5 dönem, İsmet İnönü (Mustafa İsmet İnönü) 5 dönem (?), Öznur Çalık 5 dönem, Veli Ağbaba 5 dönem, Bülent Tüfenkci 4 dönem, Metin Emiroğlu 4 dönem, Ahmet Fırat 3 dönem, Ahmet Karasalan 3 dönem, Emrullah Barkan 3 dönem, Esat Doğan 3 dönem, M. Recai Kutan 3 dönem, Mehmet Delikaya 3 dönem, Mehmet Sadık Eti 3 dönem, Mihri Pektaş 3 dönem, Miraç Akdoğan 3 dönem, Mustafa Şahin 3 dönem, Oğuzhan Asiltürk 3 dönem ve Mehmet Kartal 3 dönemle izledi.
Ancak, Türkiye Cumhuriyeti'nin 2'nci Cumhurbaşkanı, eski başbakanlardan İsmet İnönü, TBMM'de 10 dönem Malatya milletvekili olarak görev yapmasına rağmen, Arpacı'nın araştırmasında 5 dönem olarak belirtilmesi dikkat çekti.
Yine araştırmanın, ‘seçilme tekrarı’ bölümünde 2 kez milletvekili olmasına rağmen Fuat Ölmeztoprak'ın adına da yer verilmediği görüldü.
Doç. Dr. Işıl Arpacı, “Malatya’dan bir milletvekilinin seçilme tekrarı bakımından ortalaması 1,8’dir. Milletvekillerinin 40’ı yani %44’ü ortalamanın üzerine çıkarken, %56’sı ortalamanın altında kalarak tek dönem milletvekilliği yapmıştır. Bunun dışında milletvekillerinin %22’si 2, %13’ü 3, %6’sı 5, %2’si 4, %1’i 7 dönem parlamentoda görev yapmıştır.” bilgilerine de yer verdi.
AÇIK ARA CHP ÖNDE..
Malatya’yı TBMM’de temsil eden milletvekillerinin partilere göre dağılımı ise şu şekilde aktarıldı; CHP 48, AK Parti 16, Milli Görüş 5, ANAP 9, AP 2, Bağımsız 1, TİP 1, MHP 3, HP 2, SHP 2 ve YTP 1.
Doç. Dr. Işıl Arpacı, “Malatya milletvekillerinin ağırlıklı olarak CHP’den seçildiği, CHP’yi Ak Parti ve ANAP’in takip ettiği görülmektedir. CHP ve ANAP’ın Malatya’daki başarısı, İsmet İnönü ve Turgut Özal’ın Malatyalı olması ile ilişkilendirilebilir. Benzer biçimde Milli Görüş Partileri (MSP, RP, FP) yöneticilerinden Oğuzhan Asiltürk ve Recai Kutan’ın da Malatyalı olması, Milli Görüş partilerini öne çıkarmıştır.” İfadelerini kaydetti.
TBMM'DE EN AKTİF OLAN ASLANOĞLU..
Malatya Milletvekillerinin Parlamento Faaliyetlerine aktif katılımlarındaki ilk 20 ise şu şekilde oluştu:
1- Ferit Mevlüt Aslanoğlu (2 dönem): 598
2- Veli Ağbaba (5 dönem): 510
3- İsmet İnönü (5 dönem): 233
4- Mehmet Fendoğlu (2 dönem): 203
5- Ahmet Fırat (3 dönem): 177
6- Hasan Reşit Bey (Reşit Ağar): 164
7- Süleyman Sarıbaş (1 Dönem): 158
8- Öznur Çalık (5 dönem): 117
9- Oğuzhan Asiltürk (3 dönem): 110
10- Nüvit Yetkin (2 dönem): 106
11- Lütfi Evliyaoğlu : 96
12 -Yusuf Bozkurt Özal: 84
13 -Ömer Faruk Öz (2 dönem): 65
14 -Nuri Ocakcıoğlu (2 dönem): 62
15- Metin Emiroğlu (3 dönem): 60
16- Fevzi Efendi (Mustafa Feyzi Bilgili) (1 dönem): 50
17- Hikmet Fırat (2 dönem): 46
18- Recai Kutan (3 dönem): 44
19- Ahmet Karaaslan (3 dönem): 36
20- Mustafa Kaftan (1 dönem): 36
Doç. Dr. Arpacı, “Malatya milletvekilleri faaliyetleri bakımından değerlendirildiğinde, en çok katılım gösterilen faaliyetin söz alma, gündem dışı konuşma ve açıklama olduğu ortaya çıkmaktadır. En aktif olarak parlamento faaliyetlerine katılmış olan ilk olan 10 milletvekilinin; Mevlüt Aslanoğlu, Veli Ağbaba, İsmet İnönü, M. Celal Fendoğlu, Ayhan Fırat, Reşit Ağar, Süleyman Sarıbaş, Muharrem Kılıç, Öznur Çalık ve Oğuzhan Asiltürk olduğu görülmektedir. Tekrar seçilme ile faaliyetlere katılma açısından anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Örneğin 1 dönem milletvekilliği yapmış olan Süleyman Sarıbaş, 5 dönem milletvekili olan Öznur Çalık’dan daha fazla parlamento faaliyetine katılmıştır. Ya da Malatya adına 2, toplamda 3 dönem milletvekilliği yapan Mevlüt Aslanoğlu, 5 dönemdir milletvekilli olan Veli Ağbaba’dan daha aktiftir. Burada dikkat çekici olan nokta, milletvekillerinin partileri bakımından değerlendirildiğinde ortaya çıkmaktadır. İlk 3 sırada CHP vekilleri bulunmakta, ilk 10 içinde ise toplam 5 CHP’li vekil yer almaktadır. CHP’li vekilleri 2 milletvekili ile Ak Partili vekiller izlemektedir. Ancak bireysel faaliyetleri bakımından her iki Ak Parti milletvekili, MHP’li Celal Fendoğlu ve HP vekili Ayhan Fırat’ın gerisinde kalmaktadır. Tablonun en dikkat çekici tarafı ise tek bağımsız milletvekili olan Ahmet Özal’ın yasama dönemi boyunca sadece 1 meclis araştırması önergesine imza vermiş olması, bunun dışında hiçbir parlamento faaliyetine katılmamış olmasıdır. Özal gibi CHP vekilleri Hilmi Özbay ve Berki Tümtürk ile HP vekili İlhan Dinçel Görev süreleri boyunca kürsüde 1 kez konuşmuşlardır.” bilgilerine yer verdi.
HEMŞEHRİLİK ETKİSİ..
Doç. Dr. Arpacı'nın, Malatya'nın milletvekilliği tercihi ile ilgili de şu değerlendirmeyi yaptı:
“Malatya milletvekillerinin analiz edildiği bu çalışmada ilk olarak; milletvekillerinin %56 oranında yenilendiği görülmektedir. Bir başka ifadeyle milletvekillerinin %44’ü yeniden seçilebilmiştir. Bu durum hem milletvekili adaylarının belirlenmesinde hem de seçilmesinde konjonktürün ve değişen beklentilerin siyasal sisteme aktarılabildiğini göstermektedir. İkinci olarak sayısal bakımdan CHP’li vekillerin çoğunlukta olduğu görülür. İlk bakışta bu çoğunluk, Malatya’nın siyasal tercihinin CHP’den yana olduğunun bir göstergesi olarak düşünülebilirse de, çalışmanın ortaya koyduğu veriler, bu tespiti geçersiz kılmaktadır. Zira Malatya’da Ak Parti, ANAP ve Milli Görüş Partileri de hatırı sayılır sayıda milletvekili çıkarmıştır. İnönü döneminde CHP’nin, Özal döneminde ANAP’ın, Recai Kutan ve Oğuzhan Asiltürk döneminde Milli Görüş partilerinin Malatya’da yakaladığı başarı doğrudan hemşehrilik ilişkisi ile açıklanabilir. Ancak burada eklenmesi gereken bir diğer nokta aynı zamanda bu partilerin ya siyasal iktidarın eşiğinde ya da sahibi olmalarıdır. Kabaca bir genelleme ile Malatya seçmeninin milletvekili tercihi yaparken, ideoloji yerine hemşehrilik bağını ve iktidara yakınlığı öne çıkardığı kabul edilebilir.”
malatyahaber.com- malatyayenises.com
KAPAK FOTOĞRAF: TBMM'de 10 dönem Malatya milletvekili olarak görev yapan İsmet İnönü, 1964 yılında Pembe Köşk'te ziyaretine gelen Malatya Heyeti üyeleriyle birlikte görülüyor.
