Malatya Turgut Özal Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bayram Murat Asma, son 15 yılda yaş kayısı ihracatının % 125, buna karşılık kuru kayısı ihracatının % 53 oranında artış gösterdiğine dikkat çekerek, “Şimdi gündemde yeni bir soru var: Yaş kayısı ihracatının artması, kuru kayısı sektörü için bir tehdit midir? Bize göre, sofralık kayısı üretimi kuru kayısı üretimi için tehdit değildir. Aksine kuru kayısı sektörünün uzun süre rantabl bir şekilde varlığını sürdürebilmesi için bir fırsattır” dedi.
Elazığ’ın Baskil ilçesinde düzenlenmesi planlanan ve kayısı sektörünün güncel durumuna ilişkin bildirilerin de sunulacağı açıklanan “Uluslararası Baskil Sempozyumu”, koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında alınan tedbirler nedeniyle, internet üzerinden telekonferans yöntemiyle yapıldı.
Sempozyumda Malatyalı bilim insanları da çeşitli bildiriler sundu.
Bu çerçevede, Malatya Turgut Özal Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bayram Murat Asma ve Ziraat Mühendisleri Çiğdem Çuhacı, Mehmet Çalışkan, Yasemin Levent, sempozyuma, Malatya kayısıcılığında yaş kayısı ihracatının büyümesinin olası sonuçlarını ve sektörde yaratabileceği değişimleri tartışan “Sofralık Kayısı Yetiştiriciliği: Kuru Kayısı Sektörü İçin Bir Fırsat mıdır? Yoksa Tehdit mi?” başlıklı bir bildiri ile katıldı.
Telekonferans yöntemiyle yapılan sempozyumda söz konusu bildiriyi sunan Prof. Dr. Bayram Murat Asma, kayısıcılığın tarihsel gelişimini ve tarih boyunca yayıldığı coğrafyaya ilişkin bilgi verdikten sonra, bildirinin ortaya çıkardığı yeni duruma yönelik tespitleri paylaştı.
“Yaş kayısı ihracatı % 125 büyüdü, kuru kayısı ihracat artışı % 53’de kaldı”
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, yaş kayısı ihracatının % 125 artış gösterdiğini, buna karşılık kuru kayısı ihracatındaki artışın % 53.8 oranında kaldığını belirterek, Türkiye’nin yaş kayısı ihracatı alanında son yıllarda ciddi gelişmelere imza attığını söyledi.
Malatya Turgut Özal Üniversitesi Kayısı ve Kayısı Ürünleri Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Bayram Murat Asma Türkiye’nin yaş kayısı ihracatındaki büyümesini, kuru kayısı ihracatı büyüklüğü ve her iki kategoride elde edilen gelir rakamlarını karşılaştırarak açıkladı: “Dünya yaş ve kuru kayısı ihracatı verilerine bakıldığında, 2000 yılında, dünyanın 180 bin ton olan yaş kayısı ihracatı % 125 artarak 2017 yılında 406 bin tona yükselmiştir. Aynı dönemde kuru kayısı ihracatı 91 bin tondan 140 bin tona yükselmiş artış oranı % 53.8’dir. 2017 yılında yaş kayısı ihracatından yaklaşık 461 milyon $, kuru kayısı ihracatından 366 milyon $ gelir elde edilmiş, bir kg yaş kayısının ortalama ihraç fiyatı 1.13 $, bir kg kuru kayısının ortalama ihraç fiyatı 2.62 $ olarak gerçekleşmişti”.
“Türkiye’nin kuru kayısı ihracatındaki payı azalış eğilimine giriyor”
Dünya yaş kayısı ihracatında İspanya (% 20-25) ve Fransa’nın (% 15-20) ardından Türkiye’nin % 13-15 oranıyla üçüncü sırada bulunduğunu ifade eden Prof. Dr. Bayram Murat Asma, yeni trendde Türkiye’nin yaş kayısı ihracatında büyüme gösterirken, kuru kayısı ihracatındaki payının azalış eğilimine girdiğini açıkladı.
Türkiye’nin kuru kayısı üretim ve ihracatında açık ara dünya lideri konumunu sürdürdüğünü hatırlatan Prof. Dr. Bayram Murat Asma, “Dünya Gıda Örgütü (FAO)’ne göre son on yılda dünya kuru kayısı ihracatı 120-140 bin ton arasındadır. Pek fazla değişmemiştir. Türkiye’nin 1994’de % 84.9 olan payı 2007’de % 60.3 ve 2016’da % 62.9’a gerilemiştir. Türkiye kuru kayısı üretimi ve ihracatında lider ülke olmakla birlikte üretim ve ihracattaki payı azalış eğilimindedir” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Bayram Murat sunumunun son bölümünde, Türkiye’nin son 15 yılda yaş kayısı ihracatında büyüme, “kuru kayısı ihracatında ise gerileme yaşamasının, kuru kayısı sektörü için tehdit mi yoksa fırsat mı?” olduğu şeklindeki soruya cevap verdi.
“Yaş kayısı ihracatı kuru kayısı sektörü için tehdit değildir, aksine fırsat sunmaktadır”
Yaş kayısı ihracatındaki gelişmelerin ve büyümenin kuru kayısı için tehdit olmadığını savunan Prof. Dr. Bayram Murat Asma, “Sofralık kayısı üretimi kuru kayısı üretimi için tehdit değildir. Aksine kuru kayısı sektörünün uzun süre rantabl bir şekilde varlığını sürdürebilmesi için bir fırsattır. Sofralık kayısı üreticiye Haziran’da sıcak para kaynağıdır. Ayrıca kuru kayısı sektöründe yaşanan stokta ürün sorunu sofralık kayısı üretiminin bölgede artırılmasıyla birlikte kuru kayısıda arz-talep dengesinin oluşturulacaktır. Sonuç olarak gelecekte sofralık kayısı üretiminin kuru kayısı sektörü için bir fırsat olacağı öngörülmektedir” dedi.
“Yaş kayısı ihracatının arz fazlasını önlemesi nedeniyle arz-talep dengesi yeniden kurulacak”
Yaş kayısı ihracatının yükseliş trendine girmiş olmasını kuru kayısıcılığın geleceğine olumlu yönde etki yapacağını ifade eden Bayram Murat Asma, araştırmanın bu öngörüsünü şöyle gerekçelendirdi: “Bu durum, gelecekte kuru kayısı sektörünün uzun süre rantabl bir şekilde varlığını sürdürebilmesi için önemli fırsatlar sunacağı öngörülmektedir. Zira sofralık kayısı sektöründe kükürtleme, kurutma ve patik gibi yüksek düzeyde işgücüne dayanan gider kalemleri bulunmadığı gibi sofralık kayısı satışıyla birlikte kayısı üreticilerinin Haziran ayında nakit gelire sahip olma fırsatı yakalayacaktır. Ayrıca kuru kayısı sektöründe yaşanan arz fazlalığı ve stokta ürün kalması sorununun sofralık kayısı üretiminin bölgede artırılmasıyla birlikte kuru kayısıda arz-talep dengesinin yeniden kurulabileceği unutulmamalıdır. Ancak bölgede iç ve dış pazarın talep ettiği iri, kırmızı yanaklı, albeni ve meyve kalitesi yüksek erkenci çeşitlerin üretilmediği ve mevcut ağaçların yüksek boylu olması nedeniyle meyve hasadının zorluğu gibi sorunlar göz ardı edilmemelidir. Ayrıca sofralık kayısı sektörünün geliştirilmesi için anaç ve çeşit seçimi, gübreleme, meyve seyreltme vs. gibi mevcut bahçe yönetim sistemlerinde değişikliğe gidilmesi ve soğuk hava depolarının sayı ve kapasitesinin artırılmasına ihtiyaç vardır”.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
FOTO: Prof.Dr. Bayram Murat Asma (en üstteki)
