"Afet sonrası ihya illeri" olarak belirlenen Malatya, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adıyaman ve Hatay'da ekonomik faaliyetler canlandırılacak ve güçlendirilecek, sanayi ve ticaret alanları afetlere dirençli şekilde yeniden yapılandırılacak.
Türkiye'nin 81 ilini kapsayan gelişme stratejisini devreye alan Türkiye, "afet sonrası ihya illeri" olarak belirlediği depremzede 5 ilde yürüteceği projelerle, bu illerin toparlanmalarını ve ekonomiye yeniden katılmalarını hızlandıracak.
Türkiye, 6 Şubat 2023'te "asrın felaketi" olarak tarihe geçen Kahramanmaraş merkezli depremlerin izlerini silmek için çalışmalarını sürdürürken, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı da 2024-2028 yıllarını kapsayan "Bölgesel Gelişme ve Ulusal Stratejisi"nde afetten etkilenen illere özel planı ortaya koydu.
AA muhabirinin belgeden yaptığı derlemeye göre, depremden en çok etkilenen Malatya, Kahramanmaraş, Gaziantep, Adıyaman ve Hatay, "Afet Sonrası İhya İlleri" olarak belirlendi. Böylece söz konusu 5 ilin ekonomik, fiziksel ve sosyal olarak yeniden toparlanmaları, kalkınmaları ve deprem öncesi ekonomik coğrafyadaki rollerinden daha ileri seviyeye erişmeleri için sürecin hızlandırılması amaçlandı.
Bu illerde ekonomik ve sosyal kalkınma programı fiziksel, ekonomik, sosyal ve kurumsal iyileşme başlıklarıyla ele alınacak, tarihi ve sosyokültürel yapının korunmasından çevre ve toplum sağlığına, üretim yapısının güçlendirilmesinden sanayi ve ticaret alanlarının afetlere dirençli hale getirilmesine kadar pek çok kritere dikkat edilecek.
Afet lojistik merkezleri kurulacak
Bu doğrultuda öncelikle yerleşimlerin yeniden imar edilmesi için hazırlanacak mekansal planlarda mevcut sosyokültürel ve tarihi dokunun yaşatılması, afet tehlike ve risklerine karşı önlemlerin alınması, mekansal kullanımların afet riskini göz önünde bulundurularak tasarlanması, olası risklere karşı yeşil alanların artırılması ve paydaşların plan hazırlık sürecine aktif katılımları tesis edilecek. Ayrıca, bu illerde risk azaltma ve müdahale planları, farklı yerleşim düzeylerinde afet lojistiği planlaması, afet sonrasında kullanılacak alternatif ulaşım rotaları gibi kritik hususlar gözetilerek yeniden düzenlenecek.
Bu illerde yürürlükteki deprem mevzuatına uygun dirençli ve iklim değişikliğine uyumlu konut alanları, okul, hastane, sosyal ve kültürel tesisler gibi sosyal altyapı alanları ile idari yapılar inşa edilecek. Yeni yapılara ilişkin yapı denetimi süreçleri güçlendirilecek ve afete dayanıklı içme suyu, kanalizasyon, su deposu, enerji, doğal gaz, telefon ve internet altyapısı gibi teknik altyapı sistemleri, ulaşım altyapısı ve toplanma alanları oluşturulacak.
Kırsal dokunun özgünlüğüne ve ekolojik yapısına uyumlu olacak şekilde kırsal yaşam alanları oluşturulacak ve kırsalda fiziki ve sosyal altyapı iyileştirilecek. Kentsel ve kırsal alanların yeniden inşa sürecinde engelli bireylerin gereksinimleri dikkate alınacak.
Afet sonrası müdahalede kritik önem teşkil eden, ihtiyaç duyulan malzemelerin taşınması, depolanması, dağıtımı gibi faaliyetlerin hızla gerçekleştirilmesi için afet riski ve nüfusa bağlı olarak farklı yerleşim düzeylerinde afet lojistik merkezleri kurulacak.
Yeşil dönüşüm ilkeleri gözetilecek
Başta Hatay ve Adıyaman'da olmak üzere hafif, orta, ağır hasarlı veya yıkılmış tescilli yapıların veya zarar görmüş sit alanlarının özgün yapısına uygun olarak güçlendirme/restorasyon/renovasyon faaliyetleri desteklenerek kentlerin sahip olduğu tarihi ve kültürel doku tekrar oluşturulacak.
Enkaz kaldırma faaliyetlerinin çevre ve toplum sağlığına olası olumsuz etkilerini önlemek amacıyla uygun koşullarda oluşturulan enkaz döküm sahalarında gerekli tedbirler alınacak.
Kentsel ve kırsal yaşam alanları ile sanayi ve ticaret alanlarının yeniden inşa ve onarım süreçlerinde yapı malzemeleri seçimi, enerji altyapısı ve atık yönetimi gibi hususlarda doğal kaynak kullanım dengesi, çevrenin korunması, sürdürülebilirlik ve yeşil dönüşüm gibi hususlar öncelikli olacak.
Depremzede illerin afet öncesi potansiyelleri, üretim yapıları, tarihsel konumları, kimlikleri ve yerel özellikleri dikkate alınarak ekonomik faaliyetleri güçlendirilecek. Kırsal ve kentsel ekonomilerin entegrasyonu ile tarım ve sanayi sektörlerinin bütünleşmesi sağlanacak.
OSB'lerin faaliyetleri canlandırılacak
Hasarlı ve yıkılmış sanayi ve ticari alanları da afet riskine karşı dirençli hale getirilecek. Bu çerçevede, mümkünse yerinde, değilse yeni planlanan bölgelerde mevzuata uygun sanayi ve ticaret alanları inşa edilecek.
Anılan 5 ilde faaliyet gösteren OSB ve sanayi sitelerinin faaliyetlerini canlandırmak için gerekli ulaşım ve lojistik ihtiyaçları öncelikli olarak karşılanacak. Afet sebebiyle başka illere göç eden nitelikli istihdamın dönmesi ve istihdam garantili mesleki eğitim faaliyetleri teşvik edilecek.
Afet öncesi risk azaltma, afet anında müdahale ve afet sonrası iyileştirme sürecinde kullanım potansiyeli bulunan ileri ve yerli teknolojik ürünlerin geliştirilmesine yönelik AR-GE ve girişimcilik faaliyetleri desteklenecek.
Yıkılan büyükbaş ve küçükbaş hayvan işletmeleri, besihane gibi tesisler ve bitkisel üretim işletmeleri afetlere dirençli olarak yeniden inşa edilecek, muhafaza/depolama altyapıları geliştirilecek ve sahip olunan hayvan varlığı yeniden oluşturulacak.
Bireylerin hayat kalitesinin ve toplumsal hayata katılımlarının artırılması için kamu hizmetlerine erişebilirlik artırılacak, toplumsal aidiyet bilinci güçlendirilecek. Afet risk ve kriz yönetimi konusunda ise yerel düzeydeki beşeri ve kurumsal kapasite geliştirilecek ve çalışmalara STK'ler, yerel idareler, akademisyenler ve kamu kurumları başta olmak üzere toplumun tüm kesimlerinin etkin katılımı sağlanacak.
Ankara, AA
FOTOĞRAF: Malatya şehir merkezi genel görüntüsü
