'Derin Türkiye'nin Amerikalısı Öldü

Türk siyasi tarihine 12 Eylül darbesi ile ilgili “Bizim çocuklar başardı” sözleriyle geçen eski Amerikan İstihbarat Teşkilatı (CIA) ajanı Paul Henze hayatını kaybetti. Washington Post gazetesi, felç geçirdikten sonra 19 Mayıs’ta 86 yaşında hayata veda eden Henze’nin ölümünü dün yayımladığı bir portre ile duyurdu.

1974’te geldi
Henze, 1974 yılında Türkiye bürosunun başına getirildi. CHP ve Milli Selamet Partisi’nin koalisyon hükümetinin yönetimde olduğu dönemde Ankara’ya CIA büro şefi olarak geldi. Üç yıl burada çalışan Henze, bir dönem bakanlık da yapan eski CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek ve istihbaratçı Enver Altaylı ile arkadaşlığıyla tanınıyordu.

Başkan’a o haber verdi
Paul Henze, 1977 yılında Ankara’dan ayrılarak merkeze döndü. Beyaz Saray’da başkana danışmanlık yapmakla görevli Ulusal Güvenlik Konseyi’nde CIA temsilcisi olarak 1980 yılına kadar görev yaptı. 12 Eylül 1980’de ordu darbe yaptığında bu haberi dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter’a veren kişi de Paul Henze oldu. Henze, gazeteci Mehmet Ali Birand’a daha sonra verdiği bir mülakatta Carter’a “Bizim çocuklar başardı” diye haber verdiğini anlatmıştı.
Paul Henze, Türkiye’de Papa İkinci Jean Paul’e Mehmet Ali Ağca tarafından düzenlenen suikastle ilgili teorileriyle de tanınıyor. Paul Henze, 1981 yılındaki suikastten sonra yazdığı “Papa’yı öldürme planı” isimli kitapla Ağca’nın Bulgarlar tarafından desteklediği teorisini yazan ilk isimlerden biri olmuştu. Ancak ABD Senatosu’nda 1991’de yapılan oturumlarda Sovyetlerin olayda parmağı olduğu ile ilgili teorilerin teşkilat tarafından teşvik edildiği ortaya çıkmıştı. Paul Henze’nin Abdi İpekçi suikastinde rolü olduğu yönünde iddialar da bulunuyor.

Paul Henze 1924 yılında Minnesotta’da doğdu. İkinci Dünya Savaşı’nda üç yıl Avrupa’da savaşan Henze, Harvard Üniversitesi’nde Sovyet araştırmaları üzerine master yaptı. Paul Henze 1950-52 yıllarında Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nda, 1952-58 yıllarında da Almanya’da Radio Free Europe’da çalıştı.

Türkçe dahil 12 dil biliyordu
Daha sonra Ulusal Güvenlik Konseyi’nde birlikte çalıştığı Zbigniew Brzezinski ile de burada tanıştı. Henze hükümet görevlerinden ayrıldıktan sonra uzun yıllar Rand Corp isimli düşünce kuruluşu için analizler yaptı. Henze Türkçe, Rusça, Fransızca ve Almancayı akıcı bir şekilde konuşuyor, İspanyolca, Lehçe dahil 12 dil biliyordu. Henze’nin 6 çocuğu var.

‘ABD’deki Türkiye komiseriydi’
“Paul Henze, özellikle 1970-1980 döneminde Washington’da Türkiye’yi en yakından izleyen kişilerin başında gelirdi. Hem CIA geçmişi hem CIA’nın desteklediği vakıflardaki çalışmaları hep Türkiye üzerine olmuştu. Türkçe’yi çok iyi konuşur. Türkiye‘deki siyaseti etkileyecek kişileri çok iyi tanır ve tek başına Türkiye politikasını düzenlerdi. O dönemde Türk Amerikan ilişkileri daha çok askeri üsler ve askeri yardım etrafında dönerdi. Pentagon ve Genelkurmay politika oluştururdu. Paul Henze, bunların içinde tek sivil uzmandı ve görüşleri daima ciddiye alınırdı.

Henze’nin 12 Eylül 1980 darbesindeki heyecanını bizzat bilenlerden biriyim. Bana sonradan anlattığı bir anekdotu hiç unutamam: ‘Bir şeyler olacağını bekliyordum ancak ne zaman olacağını bilemiyordum. Sonunda Ankara’dan haber geldi. Türk askerinin müdahale ettiğini bildiren telgrafı büyükelçilikten aldık. Hemen konser izleyen Başkan Jimmy Carter’a gittim ve ‘Our boys did it’ (Bizim çocuklar başardı) dedim.’

Henze, bunları bana anlattıktan sonra uzun süre yalanladı. Benim yanlış anladığımı iddia etti. Ama kendisinin önüne 32. Gün için anlattığı bu anekdotun banttaki halini koyunca tabi hiçbir şey söyleyemedi.

Paul Henze, Türkiye’yi İsrail’le birlikte Amerika’nın bölgedeki en önemli üssü olarak görürdü. Türk Silahlı Kuvvetleri’ne de çok büyük bir güveni vardı. Eminim, birçok darbede Washington’ın olumlu tutum almasında da yardımcı oldu.”