Uzmanlar, zirai don olaylarının, dünyanın farklı bölgelerini etkileyerek küresel üretime zarar verdiğini, bu durumun tarımsal üretim planlamasında yeni teknoloji ve stratejilerin geliştirmesini zorunlu hale getirdiğini belirtti.
AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, bu yıl şubat, mart ve nisan aylarında etkili olan zirai don olayı, birçok ilde kayısı, üzüm ve kiraz başta olmak üzere, 16 meyve türüne zarar verdi. Söz konusu olayın ardından Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileri, sahada hasar tespit çalışmaları yürütürken, bu konuda üreticilere uyarılarda bulunarak, bir dizi önlemi de hayata geçirdi.
Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Genel Başkanı Mehmet Ali Ünal, AA muhabirine konuya ilişkin yaptığı açıklamada, bu yıl yaşanan ani hava değişimleri ve özellikle ilkbahar döneminde görülen şiddetli don olaylarının, meyve üretimini ciddi biçimde etkilediğini söyledi. Birçok bölgede ağaçların zarar gördüğünü ve verim kayıplarının yaşandığını anımsatan Ünal, bu durumun yalnızca üreticiyi değil, artan maliyetler nedeniyle tüketiciyi de doğrudan etkilediğini vurguladı.
"Sulama, dumanlama ve rüzgar makineleri donla mücadelede etkili"
Ünal, iklim değişikliğinin tarımsal üretim üzerindeki baskısının giderek arttığına işaret ederek, "Artık hava koşulları geçmiş yıllardaki gibi öngörülebilir değil. Bir gün bahar havası yaşanırken ertesi gün şiddetli donlarla karşılaşabiliyoruz. Bu tablo, tarımsal üretim planlamasında ve bahçe yönetiminde yeni stratejiler geliştirmemizi zorunlu kılıyor." ifadelerini kullandı.
Üreticilerin ilerleyen yıllarda aynı sorunlarla karşılaşmaması için dikkat etmesi gerekenlere ilişkin bilgi veren Ünal, iklim koşullarına uygun, geç çiçeklenen ve soğuklara daha dayanıklı çeşitlerin tercih edilmesi gerektiğini anlattı. Bahçe tesisinde, vadi tabanları yerine daha az don riski taşıyan bölgelerin seçilmesi önemli olduğuna dikkati çeken Ünal, sulama, dumanlama ve rüzgar makineleri gibi yöntemlerin donla mücadelede etkili olduğunu aktardı. Budama, gübreleme ve sulama gibi bakım uygulamalarının zamanında ve doğru yapılması ağacın direncini artırmasını sağladığına değinen Ünal, bilimsel yöntemlerle zararın ciddi ölçüde azaltılabileceğini kaydetti.
"Don olayları ülkenin gıda güvenliğini de tehdit ediyor"
Tarım ve Orman Bakanlığının, zirai don riskine karşı aldığı önlemleri de olumlu bulduğunu dile getiren Ünal, saha desteklerinin artırılarak, don zararlarını azaltmaya dönük uygulamaların yaygınlaştırılmasının önemli olduğunu bildirdi. Üreticinin risk yönetiminde en önemli araçlarından birinin, tarım sigortası olduğunun altını çizen Ünal, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Bakanlığın bu yöndeki destekleri çok değerli. Ancak uyarıları dikkate almak ve sahada doğru uygulamaları yapmak da üreticimizin sorumluluğudur. Tarımsal üretim artık her zamankinden daha fazla bilgi, disiplin ve teknoloji gerektiriyor. Don olayları yalnızca üreticiyi değil, ülkenin gıda güvenliğini de tehdit ediyor. Don gibi afetler karşısında kayıplar sadece ekonomik değil, aynı zamanda toplumsal sonuçlar da doğurur. Üretici, bilimsel yöntemleri benimserse, devlet de güçlü destek mekanizmalarıyla yanında olursa, bu zorlu süreçleri daha az kayıpla atlatmamız mümkün olur."
"Sürdürülebilir don yönetimi, verim kayıplarını yüzde 40-50'lere kadar azaltabiliyor"
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bülent Gülçubuk da bu yıl zirai don olaylarının dünya genelinde önemli kayıplara yol açtığını hatırlattı. Yıl sonuna kadar dünyanın farklı yerlerinde oluşan ve oluşacak zirai don olaylarının, küresel üretimde yüzde 15'ten fazla kayıpla, milyonlarca çiftçiyi etkilemesinin beklendiğini aktaran Gülçubuk, Türkiye ve dünyanın farklı coğrafyalarında görülen don olaylarının, küresel gıda güvencesi ve fiyatlarına da olumsuz etkileri olduğunu bildirdi.
Gülçubuk, bu yıl gerçekleşen zirai don olaylarıyla meyve, sebze ve tahıl gibi hassas ürünlerin giderek daha fazla risk altında olduğuna işaret ederek, donun ortaya çıkma biçimleri, koruyucu yaklaşımlar ve teknolojik gelişmeler hakkında bilgi sahibi olmanın ve önlem almanın neredeyse tarih boyunca hiç bu kadar önemli olmadığını söyledi. Zirai don olaylarının, tarım üzerindeki etkisini anlamanın, gıda güvencesini ve iklim değişikliklerinin getirdiği zorluklara uyum sağlamanın, hayati önem taşıdığına dikkati çeken Gülçubuk, şöyle devam etti:
"Hava koşullarındaki benzeri görülmemiş değişkenlik ve donun artan sıklığı, gıda sistemlerini, çiftçi gelirlerini ve ekonomik istikrarı korumak için sürdürülebilir ve uyarlanabilir yönetim stratejilerini gerektiriyor. Zirai don olaylarının ve iklim değişikliklerinin artma eğiliminde olduğu son zamanlarda, uyarlanabilir, veriye dayalı yönetim, istikrar, kalıcı gelir ve verimlilik çabaları çiftçiler için olmazsa olmaz bir koşuldur. Bilimsel verilere dayalı sürdürülebilir don yönetimi, koruyucu stratejileri olmayan çiftliklere kıyasla verim kayıplarını yüzde 40-50'lere kadar azaltabilmektedir."
Dona karşı alınabilecek önlemler
Gülçubuk, bu yıl yaşanan zirai don olaylarının, hem Türkiye hem de dünya için önemli deneyimler ortaya koyduğuna değinen Gülçubuk, "Bundan sonra benzeri yaşanabilecek don olaylarının etkisini azaltmak için, gelişmiş tahmin ve izleme sistemlerinin oluşturulmasına, yapay zeka uygulamasından daha fazla yararlanılmasına ve akıllı tarım tekniklerinden üretici örgütleri temelinde daha fazla yararlanmaya gereksinim var." diye konuştu.
Çiftçilerin koruyucu olarak rüzgar kırıcıları, meyve bahçesi ve tarla ısıtıcıları, basınçlı sulama uygulamaları gibi önlemlere başvurulabileceğine değinen Gülçubuk, dona ve iklime duyarlı çeşitlerin, ıslahı ve tarımsal sigorta uygulamalarının gelir güvenceli olarak yaygınlaştırılmasının da önemli çözüm araçları arasında yer aldığını sözlerine ekledi.
Ankara, AA
