Büyükşehir statüsü öncesi ilçe ve belde belediyesi konumunda bulunan yerlerde su ve kanalizasyon gibi alt yapı hizmetlerinin neredeyse hiç bulunmadığı Malatya’da, büyükşehir ile birlikte, idari ve mali özerkliğe sahip bir anonim şirket olarak örgütlenen MASKİ yönetiminin, 2014 yılından bu yana başta kent merkezi olmak üzere şehrin tüm yerleşim birimlerinin içme suyu ve kanalizasyonuna ilişkin başlattığı çalışmalar kapsamında bugüne kadar 2433 km alt yapı yaptığı bildirildi. Bu 2433 km’lik alt yapı için 305 milyon TL harcandığı, devam eden çalışmalarla birlikte bu rakamın yaklaşık 400 milyona ulaşacağı kaydedildi.
Büyükşehirden önce gerek Malatya Belediyesi’nin gerekse İl Özel İdaresi’nin yaptığı araştırma, ilçelerde ve kırsal bölgelerindeki en büyük sorunun alt yapı sorunu olduğu, 276 köy ve 1321 köy bağlısı yerleşim ünitesinde kanalizasyon şebekesi ve atıksu bertaraf sistemi bulunmadığı, bu yerleşim yerlerine bağlı ünitelerde fosseptik çukur bile olmadığı ortaya çıkmıştı.
Küresel ısınma, dünya nüfusunun hızla artması, doğal kaynaklar üzerindeki endüstriyel baskılar ve plansız kentleşme, zaten yetersiz olan su kaynaklarının kullanımını ve yönetimini her geçen gün daha önemli kılarken, Doç. Dr. Özgür Özdemir’in Genel Müdürlüğü’ndeki MASKİ, bu gerçeğe uygun olarak Malatya’nın su kaynaklarının sürdürülebilir olması için, yer altında izlenebilen, ölçülebilir ve denetlenebilir bir sistem kurarak alt yapıda sil baştan bir yatırım sürecine girdi.
Aradan geçen yaklaşık 4 yılda Malatya’nın birçok ilçesinde içme suyu ve kanalizasyon alt yapısı tamamlanırken bazılarında devam eden çalışmalarda sona yaklaşıldığı belirtildi.
Göreve geldikten sonra kurumsal yapılaşmasını tamamlayıp kendi deyimiyle ‘Malatya’nın 40 yıllık alt yapı sorunlarını çözmeye’ yoğunlaşan MASKİ’nin Genel Müdürü Doç. Dr. Özgür Özdemir, yapılan çalışmalarda bugüne kadar gelinen aşamayı özetledi.
“Cumhuriyet tarihi boyuncu yapılan içme suyu hattının 1.5 katını yaptık”
2014 yılından bu yana Malatya’nın tümünde 2433 km alt yapı yaptıklarını söyleyen Doç. Dr. Özdemir “Malatya merkeze ilk başladığımızda merkezin içme suyu hattı 1500 km idi. Yani Cumhuriyet tarihinde yapılan içme suya hattının hemen hemen 1.5 katını tüm Malatya’ya 3.5 yıl içerisinde yapmış olduk. Bizim emsalimizdeki hatta bizden daha büyük su ve kanal idarelerinin bile kapasitesini aşacak oranda yatırım yapmış olduk” dedi.
“Sadece 2017 yılında 245 lt/sn kayıp suyu sisteme kazandırdık”
İçme suyu yatırımın dışında kayıp ve kaçaklara yönelik çalışmalar nedeniyle 2017 yılında yaşanan kuraklıkta Malatya’nın sularının kesilmediğin belirten Doç. Dr. Özdemir, “Tabi bu yatırımları yapmak zorundaydık. O yatırımları yapmamış olsaydık belki 2017 yılında yaşadığımız kuraklıkta çok ciddi su sıkıntısı yaşayabilirdik. Sadece 2017 yılında yaptığımız çalışmalardan dolayı 245 lt/sn suyu sisteme kazandırmış olduk. Bu rakam da yıl bazında 7 milyon metre küp su demektir. Su miktarımız geçen yıla göre 10 milyon metre küp azalmış olmasına rağmen o su sıkıntısını yaşamadık. Nedeni de alt yapıda yaptığımız bu yatırımlardır. Geldiğimizden bu yana alt yapıda yaşanan karmaşayı kontrol altına alacak hale getirmiş olduk” diye konuştu.
“Su miktarımız geçen yıl göre 10 milyon metre küp azalmasına rağmen su kesintisi yaşanmadı”
Kent merkezinde bazı mahallelerin alt yapısını tümden değiştirdiklerini hatırlatan Özdemir, önemli oranda kontrolü sağladıklarını kaydederek şunları söyledi:
“Hatırlarsanız çok sıkıntılı olan bazı mahallelerin, Çavuşoğlu, Salköprü gibi mahallelerin alt yapısını tamamen değiştirmiştik. Ama diğerlerini hiç değiştirmeden eski alt yapıyı izole ederek ölçülebilir hale getiriyoruz. Ölçüp, kontrol altına aldığımız için Malatya halkını yormadan, bazı mahallelerde eski alt yapıyı izole edip kontrol edeceğimiz hale getireceğiz. Yeşiltepe’yi örnek verecek olursak, o bölgede Seyran ve İnönü mahallelerinin hatlarını değiştirdik. Koşu, Cumhuriyet ve Gazi Mahallelerinin etrafını izole hale getirdik. İzole ettiğimiz için ne kadar su verdiğimizi kontrol edebiliyoruz. Geçen yıl bu mahallelerde su sıkıntısı yaşıyorduk. Bu yıl su miktarımız demin de dediğim gibi 10 milyon metre küp azalmasına rağmen bu sene asla bu sorun yaşanmadı.”
“İlçeler büyük oranda tamamlandı”
MASKİ Genel Müdürü Özdemir, ilçelere yapılan yatırımlara ilişkin de şu bilgileri aktardı:
“Hekimhan, Pütürge, Doğanyol gerek içme suyu gerekse kanalizasyonu bitti. Yazıhan’ın kanalizasyonu bitti, içme suyu yapım aşamasında. Darende zaten yapılmıştı. Arapgir’i yeni ihale ettik ve Mart ayı içerisinde başlıyor. İller Bankası ile birlikte yapıyoruz. Arguvan’ın içme suyu bitti. Kanalizasyonu vardı. Oranın da atık su arıtma tesisi işlerine başlayacağız. Kale’de ciddi bir sorunumuz yok. Hemen hemen ilçeler bitti, Arapgir’e başlıyoruz. Akçadağ müteahhit açısından sıkıntılıydı. Ama orada da işler yüzde 90 seviyesinde. Geçici kabulleri yapılıyor.”
“305 milyon para harcadık”
Su fiyatlarının yüksekliğine ilişkin kamuoyundaki eleştirilere alt yapı yatırımlarının maliyetleri hakkında bilgi vererek yanıtlayan Özdemir, “Şu ana kadar harcanan miktar 305 milyon TL. Alt yapıya yapılan yatırım veya başka bir deyişle 2433 km için harcanan para 305 milyon TL. Bitenler ve devam edenlerle birlikte 395 milyon harcamış olacağız. Malatya merkezin su ile ilgili sorunlarını çözebilmek için hazırlamış olduğumuz fizibilite raporlarında ön görülen rakam 500 milyon civarında idi. Şu an ki dolar kuru ile 600 milyona yaklaştı. Gördüğünüz gibi alt yapı yatırımı ve suyla mücadele veya suyu yönetme oldukça maliyetli bir iş” dedi.
“Türkiye’de olmayan bir sistem kurduk”
MASKİ olarak suyun yönetimi konusunda ‘Türkiye’de olmayan bir sistem kurduk” diyen Genel Müdür Özdemir, açıklamalarını şöyle sürdürdü:
“Şu an için Malatya’da, belki Türkiye’de olmayan bir şekilde sistem kurduk. Suya yönelik sahada yaptığımız her hareketi online olarak takip edebiliyoruz. Takip edemediğimiz şeyleri hesaplarla oluşturabilecek tarzda bir sistem kurduk. Dolayısıyla su tamamen kontrolümüz altında. Malatya merkezde içme suyunu 83 bölgeye ayırdığımızı söylemiştik. Bunun 33’ünü bitirdik. Bu alt bölgelerde gece suyun en az kullanıldığı zamanları takip ederek su kayıp ve kaçaklarının üzerine gidiyoruz. Aynı zamanda debi ve basınç kontrolü de yapıyoruz. Bu çalışmaları şayet yapmamış olsaydık 2017 yılı içerisinde, yani son 44 yılın en kurak yılını yaşadığımız 2017 yılı içerisinde çok ciddi içme suyu sıkıntısı yaşayabilirdik.
Örnek vermek gerekirse 2015 yılında yaklaşık 102 milyon metre küp su vermişiz. 2016 yılında bu rakam 91 milyon metre küpe düştü. 2017’de 81 milyon metre küpe düştü. Yağış rejiminden dolayı suda bir azalma oldu. Yani 2017 yılındaki su miktarımız 2015 yılına göre 20 milyon metre küp azaldı. Buna rağmen 2017 yılında su krizi yaşamadık. Çünkü kayıp kaçakları önemli oranda azalttık ve alt yapıyı kontrol altına aldık. Ölçerek yönetebildiğimiz bir sistem kurduk. MASKİ’nin ilk zamanlarında alt yapıya henüz hakim olmadığımız için su sıkıntısı yaşanabiliyordu. Günlük su debimiz yaklaşık olarak 3 bin lt/sn ortalamalardan 2400 lt/sn’yelere düştü. Yani sistemdeki fiziksel su kaybını sisteme kazandırarak su miktarımız azalmasına rağmen yeterli suyu sağlamış olduk.
“Yaz aylarına hazırlık yapıyoruz”
Yaz ayları için de hazırlık yapıyoruz. Suyu kontrol altına alacağımız ve DMA (Ölçülebilir alt bölge) çalışmaları yürüttüğümüz mahallelerimiz var. Bu çalışmalara devam ettikçe sisteme kazandıracağımız su miktarı artacak. Ama doğal afet gibi durumlarda 750 lt/sn yer altı suyunu sisteme verebilmek için hazır tutuyoruz. Artık şunu gönül rahatlığı ile söyleyebilirim ki, doğal afet veya herhangi bir olağanüstü durum dışında Malatya’da ciddi su kesintilerini unutabilirsiniz. Örneğin Kuyuönüne vana yerleştirdiğimizde Malatya’nın önemli oranında su kesintisi yaşandı. Ama ondan sonraki süreçte çok daha büyük vanalar yerleştirmemize rağmen kimsenin ruhu duymadı. Çünkü artık yer altına daha hakim durumdayız. Uzmanlaştık. Şebeke kontrolümüz altında.”
“Suyu tasarruflu kullanmak konusunda son derece bilinçli davranmalıyız”
Malatya bu yatırımları yaparken hem kendisi öğrendi, hem de şimdi öğrendiklerini birçok il ile paylaşıyor. Bilgi aktarıyor. Bazı belediyelerimizle istişare halindeyiz. Gidiyoruz seminerler veriyoruz. Örneğin Malezya’dan bir ekip yakın zamanda buraya gelecek ve yaptığımız çalışmalarla ilgili bilgi alacaklar. Bunun temeli şu: Olaya akademik yaklaşıyoruz. Akademik yaklaştığımız için de bilgiyi paylaşıyoruz. Suyu etkili ve verimli kullanmak adına güzel bir sistem kurduk, bu da sonuçlara yansıyor. Su miktarı azalmasına rağmen su sıkıntısı yaşanmıyor. Bunu daha da aşağı çekeceğiz. Buna MASKİ hazır. Vatandaşlarımızın su kullanımı ve su tasarrufu konusundaki hassasiyet göstermesi gerekiyor. Suyu tasarruflu kullanmak konusunda bilinçli hareket etmemiz gerekiyor. Bunlar önümüzdeki yıllarda zorunlu olarak yapmamız gereken işler olarak karşımıza çıkacak.”
“Atık suyu ilave arıtma ile tarımsal sulamaya vereceğiz”
Doç. Dr. Özdemir, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ile atık suyun ilave bir arıtma ile tarımsal sulamada kullanılmasına yönelik bir çalışma yürüttüklerini de söyleyerek “O çalışma sonucunda bizim Atık Su Arıtma tesisimizin çıkışında 110 bin metre küplük suyu ilave bir arıtma yaparak tarımsal sulamada kullanmak üzere proje yapıyoruz. Bu çalışma da esasında küresel ısınmanın getireceği sorunlara adaptasyon ile ilgili bir çalışma. İkincisi bir çalışma, belki bizim yapacağımız bir şey değil ama yapılması gerekenlerden biri de yeni yapılacak inşaatlarda banyo ve mutfakta kullanılan suları ayırıp, onları bir arıtmadan geçirdikten sonra temizlikte veya sifon suyu olarak kullanılacak hale getirmek. Bütün bunlar, gelecekte daha da kıymetli olacak olan suyun tasarruflu kullanımına yönelik almamız gereken tedbirler” ifadelerini kullandı.
“Kaptaj’ın korunmasına yönelik TÜBİTAK’a proje verdik”
Taş ocaklarının uzun süre tehdit ettiği Malatya’nın içme suyu kaynağı Kaptaj’ın korunmasına yönelik Hacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Ekmekçi ile TÜBİTAK’a proje sunduklarını açıklayan Özdemir, Kaptaj’ın beslenme ve kirlenme alanının belirlenerek Resmi Gazetede yayımlanacağını, bunun yayınlanmasıyla birlikte bölgede herhangi bir yapılaşmaya kesinlikle izin verilmeyerek Kaptaj sınırlarının belirlenmiş olacağını aktardı. Özdemir, söz konusu projenin detaylarının henüz netleşmediğini de bildirdi.
MASKİ olarak Brezilya’daki Dünya Su Formu’na katıldıklarını ve orada su yönetimine ilişkin ilginç bilgilerin konuşulduğunu belirten Özdemir, bu konuyla ilgili olarak şu bilgileri paylaştı:
“Ülkeler arası küresel göçler yaşanacak”
MASKİ olarak Brezilya’daki Dünya Su Formu’na katıldık. 3 Yılda bir yapılıyor. Türkiye Belediyeler Birliği’nin desteği ile 30 Su ve Kanal İdaresinin Genel Müdürleri katıldı. Orada ilginç şeyler konuşuldu.
En önemlilerinden birisi de suyun paylaşımıydı. Orada vurgulanan şey şuydu: Küresel ısınmanın etkileri kendisini çok ciddi bir şekilde gösteriyor. Bundan dolayı yağış miktarları azalacak veya sel baskınları olacak. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda hem ülkeler içerisinde hem ülkeler arasında küresel göçler yaşanacak. Basına da yansıdığı üzere Moğolistan’da olmuştu. Dolayısıyla küresel ısınmanın etkileri göz önünde bulundurularak buna hazır olunması gerektiği vurgulandı. Küresel ısınmanın etkilerini en aza indirecek çalışmalar ve su kullanımında tasarruflar yapılması gerektiği belirtildi. Göç olması durumunda o insanlara yardım edilmesi gerektiği konuşuldu.
Orada vurgulanan bir diğer konu da, su kaynakları kısıtlı olduğu için iyi korunması ve su güvenliğinin sağlanmasıydı. Su güvenliğini de kamudan ziyade özel sektörün yapmasının daha iyi olacağı söyleniyor. Aralarında ünlü ve kamuoyunca bilinen firmaların da bulunduğu 50 büyük firma güçlerini birleştirmişler ve suyla ilgili yatırımlara girmek istiyorlar. Küresel ısınmadan en fazla etkilenecek ülkelerden birisi olarak bizim bunlara hazırlıklı olmamız gerekiyor.”
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
