Geçtiğimiz hafta içinde ABDnin Körfez ülkesi Suudi Arabistana 60 milyar dolarlık silah satışı yapması kesinleşti. Böylece, ABD hükümetinin tarihindeki en büyük silah satışı olacak anlaşma yürürlüğe girmiş oldu. Ancak ekonomik boyutunun yanı sıra, Ortadoğudaki dengelerin sağlanması ve İran ile İsrail ilişkilerindeki yeri açısından anlaşmanın önemi çok büyük.
Wall Street Journalın (WSJ) verdiği bilgiye göre, anlaşma kapsamında Suudi Arabistana Boeing yapımı 84 adet yeni F-15 savaş uçağı satılacak ve 70 tanesi modernize edilecek. Ayrıca 72 adet Kara Şahin, 70 Apache ve 36 Little Bird modeli helikopter teslim edilecek. Hava Kuvvetleri'ne yapılacak bu satışın ardından, anlaşmanın Kara Kuvvetlerini kapsayan 30 milyar dolarlık ek satışla genişletilmesi bekleniyor.
WSJ, Kongrede bir ay süreyle değerlendirilecek ve hiçbir itirazla karşılaşmaması beklenen anlaşmanın, üretici firmalar Boeing ve United Techologiesde 75 bin kişiye iş imkânı vereceğine dikkat çekti.
ANLAŞMANIN ESAS NOKTALARI
Ekonomik boyutunun yanında, anlaşma birçok önemli detay içeriyor. ABD Dış İlişkiler Konseyi Ortadoğu uzmanı Thomas Lipmann, anlaşmanın öncelikli olarak iki şeyi gözler önüne serdiğini belirtti. Bunlardan ilki, İsrailin Suudi Arabistanı artık bir tehdit olarak kabul etmediği, ikincisi ise ABDnin de bu ülkeyi İranı muhafaza altında tutmak için önemli bir müttefik olarak gördüğü.
Lipmman, Bu İranlılara bir uyarı olacak. Eğer nükleer programlarını sürdürmek konusunda ısrar etmeye devam ederlerse, bölgedeki rakipleri güçlendirilecek ve Tahran bölgedeki konumunu kaybedecek dedi.
ABD, İrana yönelik baskısını artırdığı gibi, Suudi Arabistan ile ilişkilerini de geliştirdi. Christian Science Monitore konuşan Lippman, 11 Eylül saldırıları sonrasında Suudi Arabistan El Kaide ve terörizm ile eş anlamlıydı. Ancak George Bush döneminden sonra Washington ile Riyad arasında ilişkiler düzeldi. Yapılacak satış için Bush iki defa Riyadda temaslarda bulundu ifadesini kullandı.
İSRAİLİN İTİRAZI YOK
ABD-Suudi Arabistan ilişkilerinin düzelmesine olanak veren en önemli föktör, 1980lerde ABDnin Ürdün ve Suudi Arabistana yapmak istediği silah satışlarına itiraz eden İsrailin bu sefer sesini çıkarmaması.
ABDli yetkililerin yapılan anlaşma hakkında endişelerini giderdiği İsrail Savunma Bakanı Ehud Barak, Reutersa Suudilere satılacak savaş uçaklarının uzun menzilli silah sistemine sahip olmayacağını ve İsrail Hava Kuvvetlerinin sahip olduğu aynı tip savaş uçaklarının daha gelişmiş bir model olduğunu belirtti.
İsrailin Jerusalem Post gazetesi ise, bu konuda yayımladığı başyazısında 1980lere kıyasla bugün İranın nükleer silah sahibi olmasından endişe duyan İsrail, ABD ve Suudi Arabistanın aynı çizgide olduklarını belirtti.
ANLAŞMA HENÜZ İLK BASAMAK
Guardian yazarı Ian Black, Suudi Arabistanın Körfez Arap Ülkelerinin İşbirliği Konseyi ülkeleriyle birlikte İranın nükleer programına karşı diplomatik çözümü desteklediklerini ancak bu konuda kaygılı olduğuna dikkat çekti. Suudiler, aynı kaygıları taşıyan ABD ile stratejik çıkarlar, silah sanayisinin oluşturduğu baskı ve ekonomik kriz nedeniyle yakınlaştı. İki ülke, ilişkilerini geliştirdikleri süreçte 2001den 2008e kadar 59 milyar dolarlık silah ticareti yaptı.
Geçmişte Suudilerin gelişmiş silah teknolojileri elde etmesine karşı çıkan İsrailin son anlaşmada tatmin edilmesiyle, ABD-Suudi Arabistan arasındaki silah anlaşmaları rekor düzeye ulaştı.
Dahası, ABD sadece 60 milyar dolarlık anlaşmayla yetinecekmiş gibi gözükmüyor. Analistler, ABDnin bu anlaşmayı gelecek senelerde küçük ordularını modernize etmek isteyen diğer Körfez ülkelerine yapacağı silah satışları için bir ilk adım olarak planladığını belirtiyor. Asıl amaç ise birkaç sene içinde Körfezdeki altı ülkeye 100 milyar dolarlık silah satışı yapmak.
Analistlere göre, Körfez ülkelerinin silah tedarikçisi haline gelecek ABD iki önemli stratejik başarı daha elde etti. Bölgede yatırımlarını güçlendiremeyen Avrupalı savunma müteahhitlerinin açığını kapatan ABD, Körfez ülkelerine yapılacak askeri takviye ile bölgedeki petrol ticaretinin de güven altına almayı başaracak gibi gözüküyor.