31 Mart Pazar günü yapılan yerel yönetimler seçiminde, belediye başkanlığı için Adıyaman'da alınan sonuç, CHP'nin bu ilde kazanması ve AKP'nin belediye başkanlığını kaybetmesi nedeniyle, çok büyük sürpriz olarak değerlendirilirken, Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli yer tutan bir olayı da 70 yıl sonra bir kez daha konuşturdu. Çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardaki genel seçimlerde CHP'nin daha fazla oy alması nedeniyle tüm milletvekilliklerini kazanması ve bu durumun 1954 seçimlerinde de sürmesi üzerine, o tarihe kadar Malatya'nın ilçesi olan ve seçimlerde Demokrat Parti'yi desteklemesine rağmen seçim sistemi nedeniyle bu partiye verdiği oylarla milletvekili çıkaramayan Adıyaman, 1 Aralık 1954'te Malatya'dan ayrılarak il yapılmış ve böylece sonraki seçimlerde Demokrat Parti'nin milletvekili çıkarması sağlanmıştı.
Adıyaman'da, 31 Mart 2024'teki yerel seçimlerinde CHP Adayı Abdurrahman Tutdere oyların yüzde 49.7'sini oluşturan 51 bin 299 oyla belediye başkanı seçilirken, önceki dönem belediye yönetimini elinde bulunduran AKP'nin adayı Ziya Polat yüzde 27.4'lük oranı oluşturan 28 bin 285 oy elde etti.
Malatya'da ise, AKP Büyükşehir Belediye Başkanlığı için Selahattin Gürkan'la 2019'da oyların yüzde 68.4'ü oranındaki 305 bin 588 oy almışken 31 Mart 2024'te Sami Er'i aday gösterdiği seçimde oy oranını yüzde 48.9'a, sayısını ise 190 bin 165'e düşürmesine rağmen kazanmıştı. CHP, Malatya'da 2019'da yüzde 23.3 oy oranıyla 103 bin 690 oy almıştı. 31 Mart'ta CHP adayı Veli Ağbaba ise yüzde 37.2 ile 144 bin 775 oy toplamıştı.
İKTİDARDAN YANA SİYASİ TERCİHİ NEDENİYLE 1954'TE MALATYA'DAN AYRILARAK İL YAPILAN ADIYAMAN..
14 Mayıs 1950'de yapılan seçimde Malatya'da kullanılan 159 bin 511 oydan yüzde 59,3'lük oranı oluşturan 94 bin 677 oyu CHP, yüzde 40,7'lik oranı oluşturan 64 bin 834 oyu ise Demokrat Parti almıştı.
O tarihte uygulanan seçim sistemine göre, daha fazla oy alan CHP, 11 milletvekilliğinin tamamını kazandı; İsmet İnönü, Esat Doğan, Hüseyin Doğan, Mehmet Sadık Eti, Hikmet Fırat, Mehmet Kartal, Mehmet Kulu, Nuri Ocakcıoğlu, Abdülkadir Özbay, Lütfi Sayman ve Şefik Tugay Malatya Milletvekili seçilmişlerdi.
İktidara gelen Demokrat Parti, 2 Mayıs 1954'te yapılan seçimlerde de Malatya'da bu kez 12'ye yükselen milletvekilliklerini; 107 bin 643 oy alan CHP'nin (İsmet İnönü, Esat Doğan, Ahmet Fırat, Mehmet Kartal, Kamil Kırıkoğlu, Abdullah Köroğlu, Nuri Ocakçıoğlu, Mehmet Fahri Oral, Hilmi Özbay, Mehmet Zeki Tulunay, Tevfik Ünsalan ve Nüvit Yetkin) alması, 88 bin 235 oy alan Demokrat Parti'nin milletvekili çıkaramaması üzerine, daha fazla oy aldığı Adıyaman bölgesini Malatya'dan ayırarak 1 Aralık 1954'te il yapmıştı.
1958'de yapılması gereken seçimler, Demokrat Parti'nin erken seçim kararı üzerine 27 Ekim 1957'de yapılmıştı. Adıyaman'ın ayrılmasıyla milletvekili sayısı 9'a düşen Malatya'da 78 bin 175 oy alan CHP bu milletvekilliklerini (İsmet İnönü, Nurettin Akyurt, Mehmet Delikaya, Ahmet Fırat, Mehmet Kartal, Kamil Sürenkök, Mehmet Zeki Tulunay, Tevfik Ünsalan ve Nüvit Yetkin) kazandı. Bu seçimlerde Malatya'da Demokrat Parti 39 bin 229 oy toplamıştı.
Malatya'dan ayrılmış olan Adıyaman'da ise 27 Ekim 1957 seçiminde 5 milletvekilliğinin tamamını 37 bin 868 oy alan Demokrat Parti kazanırken, CHP 28 bin 684 oy toplamıştı.
1950'li yılların ilk döneminde yapılan seçimlerdeki CHP aleyhine olan oy tercihi nedeniyle, iktidardaki Demokrat Parti tarafından Malatya'dan ayrılarak il yapılan Adıyaman, 31 Mart 2024'teki yerel seçimlerde bu kez iktidarın karşısındaki CHP'nin adayını belediye başkanı seçerek büyük bir sürpriz yaparken, kuruluşundan itibaren İsmet İnönü faktörünün de büyük etkisiyle 1977 seçimlerine kadar çoğu zaman muhalefetteki CHP'ye destek veren Malatya ise kırılmanın yaşandığı 1977'den sonraki her seçimde iktidar partilerine destek verme yoluna girdi ve son yerel seçimlerde de iktidar partisini destekleme alışkanlığını sürdürdü.
Levent BARIŞ, malatyahaber.com