Anayasa Mahkemesi'nin, illerin çıkaracağı milletvekili sayılarını etkileyen iptal kararının iki ili etkilediği, Bayburt'un azalan milletvekili sayısının Elazığ'a eklendiği bildirildi.
Radikal Gazetesi'nde Tarhan Erdem, konuya ilişkin şunları yazdı:
"Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) geçen ay, illerin 2010 sonu nüfuslarını açıklamıştı. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) önümüzdeki seçimlerde illerin çıkaracağı milletvekili sayısını, bu sayılarla hesaplayıp ilan edecekti.
YSK milletvekilleri sayısını açıklamadan, Anayasa Mahkemesinin kararı çıktı. Bu kararla, 2009 yılı sonlarında (22. Ekim) Milletvekili Seçimi Kanununa eklenen nüfusu iki milletvekili çıkarmaya yetmeyen iller, artık nüfus sıralamasında da milletvekili sayısını ikiye çıkaramazsa, önce iki milletvekili çıkaramayan illere ikinci milletvekili verilir ibaresinin iptal edildiği anlaşılıyor.
Bayburttan Elazığa
Bu karar, gerçekte sadece iki ilin milletvekili sayısını değiştirdi. Karar olmasaydı, Bayburt 2 milletvekili çıkaracaktı, bu karardan sonra 1 milletvekili seçecektir. Bayburtta azalan milletvekilliği, Elazığa gidecek; Elazığın eski hesaba göre 3 olan milletvekili sayısı, 4e çıkacaktır.
Bazı haber kanalları, 2010 nüfus sonuçlarına göre zaten değişecek olan milletvekilleri sayısını dikkate almadan, 2007ye göre milletvekili sayısı değişimini Anayasa Mahkemesi kararına bağladılar. Anayasa Mahkemesi kararı olmasa da örneğin İstanbulun milletvekili sayısı 70ten 85e çıkacak; Konyanın milletvekili sayısı 16dan 14e inecekti.
Mahkemeden sessiz sedasız iptal
Anayasa Mahkemesi küçük illerin en az iki milletvekili ile temsil edilmesine olanak sağlayan yasa maddesini Temsilde adalet ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. Karar 12 Hazirandaki seçimlerde uygulanacak.
2007deki genel seçimlerde Türkiye nüfusu ile illerin nüfusları dikkate alındığında tek milletvekili olan il yoktu. Ancak Adrese Dayalı Nüfus sistemine geçildikten sonra, Türkiyenin nüfusu artarken, bazı illerin nüfusunun düştüğü anlaşıldı. Bunun üzerine harekete geçen AKP, tek bir milletvekiliyle temsil edilecek ilin milletvekilinin ölümü veya milletvekili yeterliliğini kaybetmesi ihtimalini de dikkate alarak, 2009da Milletvekili Seçim Kanunu, değiştirdi. Yeni kanunda, seçim çevreleri ve çıkaracağı milletvekili sayısını düzenleyen maddeye Nüfusu iki milletvekili çıkarmaya yetmeyen iller, artık nüfus sıralamasında da milletvekili sayısını ikiye çıkaramazsa, önce iki milletvekili çıkaramayan illere ikinci milletvekili verilir hükmü eklendi.
CHP, söz konusu düzenlemenin iptali ve yürürlüğünün durdurulması için Anayasa Mahkemesine başvurdu. CHP , düzenlemenin eşit oy ve temsilde adalet ilkelerine aykırı olduğu için iptal edilmesini istemişti.
Anayasa Mahkemesinin iptal başvurusunu geçen hafta perşembe günü görüştüğü ve söz konusu düzenlemeyi temsilde adalet ilkesine aykırı bularak iptal ettiği ortaya çıktı.
YSK, 2010da, yasal değişikliği dikkate alarak mevcut hesaplama sistemini en az iki milletvekili koşuluna uyarlamıştı. Buna göre İstanbulda bir milletvekili 158 bin oyla seçilecekken, Bayburt 74, Tunceli 76, Ardahan 105 ve Kilis 123 bin nüfusla ikişer milletvekili seçecekti. İptal kararı eski düzene dönülmesiyle sonuçlanacak."
HESAP NASILDI?
Yüksek Seçim Kurulu, Mart 2010′da adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre ve TBMMnin kabul ettiği milletvekili seçim kanuna göre, illerin çıkaracağı vekil sayılarını belirleyerek açıklamıştı. Yüksek Seçim Kurulunun, Anayasa Mahkemesinin Milletvekili kanununu bozmadan önceki, her ile en az iki vekil düşecek şekilde yaptığı hesap şöyleydi;
Adana 14, Adıyaman 5, Afyonkarahisar 6, Ağrı 4, Amasya 3,Ankara31, Antalya 13, Artvin 2, Aydın 7, Balıkesir 8, Bilecik 2, Bingöl 3, Bitlis 3, Bolu 3, Burdur 3, Bursa 17, Çanakkale 4, Çankırı 2, Çorum 4, Denizli 7,Diyarbakır11, Edirne 4, Elazığ 5, Erzincan 2, Erzurum 6, Eskişehir 6, Gaziantep 12, Giresun 4, Gümüşhane 2, Hakkari 3, Hatay 10, Isparta 4, Mersin 12, İstanbul 84, İzmir 26, Kars 3, Kastamonu 3, Kayseri 9, Kırklareli 3, Kırşehir 2, Kocaeli 11, Konya 14, Kütahya 5, Malatya 6, Manisa 10, Kahramanmaraş 8, Mardin 6, Muğla 6, Muş 4, Nevşehir 3, Niğde 3, Ordu 6, Rize 3, Sakarya 7, Samsun 9, Siirt 3, Sinop 2, Sivas 5, Tekirdağ 6, Tokat 5, Trabzon6, Tunceli 2, Şanlıurfa 11, Uşak 3, Van 8, Yozgat 4, Zonguldak 5, Aksaray 3, Bayburt 2, Karaman 2, Kırıkkale 3, Batman 4, Şırnak 4, Bartın 2, Ardahan 2, Iğdır 2, Yalova 2, Karabük 2, Kilis 2, Osmaniye 4, Düzce 3
Toplam 550 .
TÜİK, 2007 yılında adrese dayalı kayıt sistemine göre nüfus sayımı yapmıştı. Ancak bu sayımın ilanı, 2007 yılı genel seçimlerine yetişmediği için, Yüksek Seçim Kurulu seçmen sayısını ve illere göre milletvekili dağılımını 2000 yılı nüfus sayımına göre yapmıştı. O dönemde genel seçimin 7 yıl önceki nüfus bilgisiyle yapılması büyük tartışmaya sebep olmuştu.
ANAYASA MAHKEMESİ OY BİRLİĞİ İLE İPTAL ETTİ
Milletvekili seçim kanununda yapılan değişiklikle, nüfusu ne olursa olsun Türkiyedeki her ilin en az iki milletvekili çıkarması kanunlaşmıştı. AncakCHPbu kanunu Anayasa Mahkemesine götürdü ve mahkeme, milletvekili seçim kanununun, her ilin nüfusuna bakılmaksızın en az 2 milletvekili çıkarmasını içeren maddesini oy birliği ile iptal etti.
MAHKEMENİN İPTALİ NE ANLAMA GELİYOR?
Mahkemenin iptal ettiği kanunla, Türkiyenin en düşük nüfuslu beş ili, Haziran seçimlerinde iki milletvekili çıkarmayı beklerken, sadece tek milletvekili çıkaracak.
Bu iller şöyle: Gümüşhane, Bayburt, Kilis, Ardahan ve Tunceli.
Anayasa Mahkemesinin aldığı karar uyarınca, Haziran seçimleri öncesinde illere düşen milletvekili hesabı şöyle yapılacak:
TBMMde bulunan 550 milletvekilliğinin 81′i, her ile bir milletvekili düşecek şekilde dağıtılacak. Kalan vekil sayısı olan 469 ise Türkiyenin Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından belirlenen son nüfus sayısına bölünecek. Çıkan sayıya göre, milletvekillikleri illere göre dağıtılacak.
HESAP SOMUT OLARAK ŞÖYLE YAPILACAK:
TUİK Aralık ayında yaptığı açıklamaya göre, Türkiyenin 2010 yılı nüfusu 73 milyon 722 bin 988 kişi.
Bu rakam, her ile birer vekil dağıtıltıldıktan sonra kalan 469 sayısına bölünecek. Böylece milletvekili olmak için gerekecek oy sayısı belirlenecek. Bu sayı 157 bin 191. Yani, her 157 bin kişiye bir vekil düşecek.
Oysa Türkiyenin en az nüfusuna sahip olan şehirleri, Gümüşhane (129 bin 618), Tunceli (76 bin 699), Bayburt (74 bin 412), Kilis (123 bin 135) ve Ardahan (105 bin 454) ikinci vekili çıkaramayacaklar.
Bunun yerine, İstanbul, Ankara gibi göç alan dolayısıyla da nüfusu artan illerin vekil sayısı artacak.
