SON DAKİKA
SON DEPREMLER

'Yeni Malatya' Çarşısının Bir Köşesindeki İki Asırlık 'Sığıntı'!.

'Yeni Malatya' Çarşısının Bir Köşesindeki İki Asırlık 'Sığıntı'!.
A- A+ PAYLAŞ

Malatya'nın 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerinde hasar gören çok sayıda binanın bulunduğu Yeni Cami ve Söğütlü Cami başta olmak üzere birçok caminin bulunduğu, güneyi İnönü Caddesi, kuzeyi Çevre Yolu, doğusu Akpınar, batısı da Turgut Temelli (Emeksiz devamı) Caddesi olan 'çarşı merkezi'bölgesindeki yapıların yeniden imar projesi kapsamında yıkılmasıyla ayakta kalabilen yegane yapılardan olan, kilise olarak inşa edilmesine karşın daha sonra camiye çevrilerek 'Çınarlı Cami' adını alan ibadethane,  tarihi eser tescili nedeniyle yok olmaktan kurtuldu.  Cami, tamamen beton binalarla inşa edilen bölgenin bir köşesinde, kentin mazisinden kalan ender eserlerden biri olarak şimdilik varlığını sürdürmeyi başardı.

Yeniden imar adı altında, emlak rantı çok yüksek olan ve 'çarşı merkezi' de denilen geniş bir alanın, depremde hasar görmesinden sonra, depremden ‘kâr’ çıkarmayı hedefleyen Emlak Konut tarafından yaptırılan projeyle, klasik müteahhit mantığının galip gelmesi, yerel kent yöneticilerinin kentlerine ilişkin bilinç eksiği yüzünden tamamen beton bloklardan oluşan bir yapılaşmaya teslim edilmesiyle, bu alandaki en önemli yapılardan Söğütlü Cami başta olmak üzere kent hafızasında korunması gereken birçok yapı ranta kurban edildi. Depremde büyük hasar gören Yeni (Teze) Cami yeniden inşa edilme projesiyle akıbetini beklerken, eski çarşıdan, depremde yıkılmayan tescilli tarihi eser Çınarlı Cami kalabildi.

Eskimalatya'dan göçle Aspuzu denilen bugünkü yerde yerleşimin 1839'da başladığı Malatya'da, bu tarihten önce 1835'te ahşap kilisenin yerine taş yapı olarak inşa edilen, halk arasında da kilise olarak kullanıldığı dönemde 'Çarşı Kilisesi' denilen yapı, 1968 yılında camiye dönüştürülmüştü. Minaresiz hali, kilise orijinli binadaki kıble nedeniyle de özgün olan yapı, 1990'lı yıllarda Münir Erkal'ın belediye başkanlığı döneminde, dayanıksız olduğu gerekçesiyle yıktırılmak istenmiş, bu nedenle kapalı tutulduğu dönemde bazı kişilerce tabanı kazılarak 'define' aranmış, ancak halk tepkisi üzerine yıkımdan vazgeçilerek, restorasyonla yeniden ibadete açılmıştı.

TARİHÇE.. ÇARŞI KİLİSESİ'NDEN ÇINARLI CAMİ'YE.. 
Eskiden burada, kilisenin yerinde bulunan ahşap bir yapı olan Surp Sarkis Kilisesi 1835’te yenilenirken taş yapı olarak kiliseye dönüştürülmüş, taş ustası Aharon tarafından inşa edilmiştir. Şehrin çarşısı ve Ermeni semtinin uç tarafına kondurulmuş. Kerovpe Sukiasyan Kilisenin sekiz taş sütun üzerine kubbesiz ve düz damlı inşa edilmiş olduğunu söylüyor. Kilisenin çan kulesi de yokmuş. Kilisenin güney tarafında kiliseye ait 40-50 dükkân vardı. Avlunun içinde murahhas ve papazların ikametine ayrılmış tek katlı birkaç oda vardı. (Arşag Alboyacıyan Malatya Ermenileri Kitabı)

İl merkezinde Eski Kasap Pazarında, şimdiki Yeni Hamam Sokak ile Sabuncu Sokağının kesişme noktasında yer almaktadır. (Asıl Çınarlı Cami ise, Tüccar Pazarı ile Yeni Cami arasında, şimdiki Vakıflar İş hanının bulunduğu yerde idi. 1631 tarihinde kerpiç ve taştan yapılmış, kubbesiz, son cemaat yeri kapalı, avlusunda havuzu olan güzel ve ferah bir cami olarak ün yapmıştı. Caminin banisi, Malatyalı Derviş İsmail Mehmet Ağa’nın Babüsaade Ağası iken yaptırması nedeniyle caminin resmi kayıtlardaki ismi “Babüsaade Cami” olarak geçer.)

Çınarlı caminin koruma derneğinin aldığı kararla yıkılan cami yasal işlemlerden dolayı gerekli onayı alamayınca Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından iş hanı (Vakıf İşhanı)  yapılmıştır. Çınarlı cami yıkılınca, belediye halkın husumet ve gazabını bertaraf edebilmek amacıyla Eski Kasap Pazarındaki 26 x 14 m boyutundaki bu binanın üstü kaburgalı haç tonozlarla örtülü Surp Asdvadzadzin Kilisesini camiye dönüştürülmüş, 1968 yılında, onarılan bu camiye de Çınarlı Cami ismi verilmiştir.

Cumhuriyet döneminde bir süre kilise olarak Malatyalı Ermenilere hizmet veren kilise, bir zamanlar dericiler, demirciler, pamukçular 1950’li yıllarda Kızılay tarafından depo olarak kullanılmıştır. Kilise hizasında, bir sıra kilise vakfiyesi olan dükkanların kasaplara kiralandığı ve kiralarının da belediye tarafından topladığı, o dönemde Malatya’da yaşayanlar tarafından bilinmektedir.

ARŞİV FOTO: Çınarlı Cami'nin iç görünümü

Ana mekan derinliğine üç bölüme ayrılmıştır. Bunların üzerleri kaburgalı haç tonozlarla örtülüdür. Cami haline getirilince kuzey duvarından bir giriş açılmış ve güney duvarı üzerinde de mihrap yapılmıştır.

İki kapısından biri batıya, biri ise kuzeye açılır. İçeriden çıkılan ve sonradan yapılan mahfeli yüz kişiliktir. 1500 kişinin ibadet edebileceği caminin batı yönünde onbeş adet abdest musluğu vardır. Mimber ahşap ve mihrabın yanındadır. Vaiz kürsüsü ise güney duvarına tesbitlidir. On adet tuvaleti kuzeye bakan avlunun zemin katındadır. Onbeş pencereli, tabanı tahta döşelidir. Minaresi yoktur. (KAYNAK: Fikri Demirtaş, Malatya Çınarlı Cami, 2020- Ahmet Şentürk- Mehmet Gülseren- Ali Helvacı, Malatya Camileri, 1992)

malatyahaber.com

UYARI: Sitemizde çoğunlukla muhabir arkadaşlarımızın imzalarıyla ya da mensubu oldukları basın kuruluşları kaynak belirtilerek yayınlanan üstteki haber benzeri araştırmalar, haberler, röportajlar, maalesef “emek hırsızı” –özellikle de biri sürekli olmak üzere- sözde bazı internet yayıncıları tarafından, ya aynen ya da küçük bazı değişiklikler yapılarak, kendi özel araştırmaları ya da haberleriymiş gibi kendi yayın organlarında yayınlanabilmektedir. Haber kaynağıyla ya da araştırmasıyla, istihbaratıyla uzaktan yakından ilgisi olmayan, sadece gerçek gazetecilerin ‘kamuoyunun bilgisine sunulmuş’ emeğinin üzerine ‘çöküp’, gazetecilik- habercilik yaptıklarını zanneden ve böylece kamuoyunu da aldatanların bulunduğuna bir kez daha dikkat çekerken, söz konusu unsurları da ‘gerçek gazetecilerin emeğini çalmamaları’ konusunda uyarıyoruz.
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmayacaktır.

Yorum yazın

İsim yazmalısınız
Doğru bir email yazmalısınız
Yorum yazmalısınız

22 yorum yapılmış

  • 1vatandas (2 ay önce)
    ben onu bunu bilmem de anlayamadım şu orta hasarlıları millet boşaltı hatta çerçeveyi tavanı falan söktüler giderken böyle bir sürü bina var neden hala yıkılmıyor bunlar kardeşim sadece bizim sokakta 4 bina var böyle turşusunu mu kuracaksınız yoksa balici tinerci fuhuş yuvası olarak mı kullansılar isteniyor anlamadım hala
    %80
    %20
    Yanıtla
  • ahmet gül (2 ay önce)
    Bu tarihi eser katiyetle yıkılmamalı zaten şehirde pek tarihi eser kalmadı. orjinal haline göre restore edilip ermeni hemşerilerimizin temsilcilerinin görüşü alınarak. tarihi ,turistik amaçlı bir mekan olarak kullanılmalı Başka uygun bir yere de daha çok cemaat kapasiteli ihtiyaca göre Çınarlı cami adıyla çok güzel tasarlanmış mimari değeri olan bir cami inşa edilmelidir.
    %67
    %33
    Yanıtla
  • Akçadağlı (2 ay önce)
    O kadar tasarlanarak yapılan yapı arasında böyle yapıların olması akıl işi değil ne amaçla kullanıldığından bahsetmiyorum ama yeni çarşı çevre düzenlemesi vs den sonra modern bir görünüme kavuşurken arada böyle mimariyi bozacak bir iki yapının sırıtmasının hiçbir anlamı olduğunu düşünmüyorum sadece birilerini kırmamak için bırakıldığını düşünüyorum anlamsız olmuş. Yani 100-150 yıllık binaların tarihi eser diye saklanması bitek malatyada var galiba istanbulun yarısı 100 yıllık bina diye kentsel dönüşüme giriyor
    %30
    %70
    Yanıtla
  • Fatih (2 ay önce)
    Yaw bu sokak araları niye bu kadar dar Allah aşkına
    %88
    %12
    Yanıtla
  • Mehmet (2 ay önce)
    Kesinlikle yıkılması gerekiyor.. o binalarin içinde siritmis kalmış şimdi.. gelin beni yıkın diyor zaten.. kilise vs diye yorum yapmadım cami de olsa yıkın... 100, 200 yıl tarih sayılmaz... 500 olsa anlarım.. tarihi bir yapı özelliklerinde de yapilmamis... bildiğin kerpiç ev gibi:)
    %35
    %65
    Yanıtla
  • Derin tarih bilginle bir çırpıda ne tarihi eserdir, ne değildir yorumlamışsın! Boş yapmışsın hem de bomboş…
    %62
    %38
    Yanıtla
  • Alp (2 ay önce)
    Yorumları okuyorum da anladığım kadarıyla ilk dinleri Müslümanlar veya Ermeniler olanlar yıkılmasın Tarihi eser olarak korunsun diyor. Yıkılsın diyenler ise esasen sonradan Müslüman olan dönmeler diye düşünüyorum. Çünkü bizim Türk kültürümüzde gerçek bir Müslüman hem dini ibadet haneye hem de tarihi yapılara sahip çıkar. Daima en radikal olanlar sonradan dönenlerdir diye biliyorum, görüyorum. Dinde de böyle gördüm, ideolojide de, siyasette de, hayatta da.
    %43
    %57
    Yanıtla
  • Yaptığın tek doğru tespit yok. Kiliseyi camiye çevirmek nasıl bir caresizliktir anlamadım. Maalesef hristiyanların bize gösterdiği saygı ve hoşgörüyu biz onlara gostermiyoruz. Hala yağmaci zihniyet var bazı kesimlerde.
    %43
    %57
    Yanıtla
  • Nejat beyefendi yorumu eğer yanlış yere cevap olarak yazdmadınız ise sende okuma ve anlama özürlü birisin diyeceğim...
    %72
    %28
    Yanıtla
  • Kilisenin camiye çevrilmesini çaresizlik olarak gören çaresiz arkadaş Burası İslam ülkesi camiye çevrilen bir çok kilise var Ayrıca o kadar boş gereksiz ve anlamsız bir söz etmişsin ki neye kime dayanarak hangi bilgi belge ile diyorsun ki Hırıstıyana saygı gösterilmemiş ne yapsalardı hıristiyan mı olsalarmış Kardeş cumhuriyet dönemi ile birlikte ülkemde İslam hariç her dine saygı hürmet gösterilmiş İslama olan karalama da halen devam ediyor Birde alp beyin yorumuna tek doğru tesbitin yok demişsin Ben ise nejat ve alp in ikisinin de tek bir doğrusu yok olmadığı gibi insanlar arasında ayrıştırma ötekileştirme maalesef ki hor görme aşağılama var Önce ciddi bir okuyun araştırın HZ. ADEM den bu yana din tarihini Sonra da Bizansı araştırın bakalım senin dinine camine ne kadar saygılı olmuşlar Bende bi şeyler karalayayım diye konunun dışına çıkılıp fikirler beyan etmiştir
    %40
    %60
    Yanıtla
  • Bu nasıl bir söylem önceden sonradan Müslüman Kardeşim bir insan kelimei şehadet getirmiş İslam dini üzeredir ondan sonra ki hatası günahı kusuru kendisini bağlar Kilise ve camiden yola çıkarak gelinen noktaya bakın sonradan Müslüman olanlar çok radikalmiş hele şu üsluba bakın dönmeler ne demek kardeş sen ALLAHIN işine ne karışırsın sonradan Müslüman olan yada önceden Müslüman olanın kalplerini mi açtın baktın Başı ortası sonu bozuk yanlış hatalı bir yazı nasıl bir ruh hali ile yazılmış ise karmaşık dağınık aşağılayıcı suçlayıcı ne ararsan var
    %0
    %100
    Yanıtla
  • STEPANAKYAN TANKİSTNER (2 ay önce)
    SURP HARUTYUNYAN KİLİSESİDİR kilisenin girişinde aktif bir su kuyusuda bulunmaktadır milletin tepkisi yatışsın diye çarşı ortasında camiye dönüştürülmüştür , kilise olduğunu duyunca yorumları bakıyorum herkes yıkılması lazım diyo , zamana meydan okurken bu kadar sağlam kalmışken o kadar sıfır bina pert olmuş kullanılamazken şimdi bu yapıya ne gerekçeyle yıkılsın diye tepkiler var MALAT-YAN ' IN TARİHİ EN SAĞLAM yapısıdır tabiki korunmalıdır eski olarak ne kaldı merkezde tüm ibadethaleri yıktılar sağlam değil gerekçesiyle ermeni ustalar tam ustadır bakın taş ustasının yaptığı kilise onca büyük depremden sonra hala ayakta bu usta ne deprem hesabı ne statik hesap ne burulma monetinin ne olduğunu biliyordu sağlam olan bir şekilde ayakta kalıyor Surp Yerortum ( taşheron ) kilisesi ve VANG ( VENK ) ŞAPELİDE-KİLİSESİDE dahil ermeni ustalar tam ustaydı restore edin kullanın , yıkılsın diyenlerede söyleyecek söz bulamıyorum .
    %76
    %24
    Yanıtla
  • MALAT-YAN ne yahu! siz burayı ermenistan mı sandınız? burası türk yurdu ve bu şehrin adı da MALATYA. editör; bölücü yorumları silin lütfen...
    %58
    %42
    Yanıtla
  • Emin olun yıkılsın diye çığırtkanlık yapanların çoğu sonradan Malatya ya sonradan yerleşmiş tiplerdir. Orada bir tarih yatıyor kilisede olsa cami de olsa o yapı Malatyanın hafızasıdır. Umarım yıkılmadan restore edilerek ayakta kalan bir kaç yapı olarak hafızalarımızı tazeler.
    %84
    %16
    Yanıtla
  • Oğuz (2 ay önce)
    Yıkılmalı bence harabe olmuş artık
    %30
    %70
    Yanıtla
  • Hacı (2 ay önce)
    Çınarlı Cami karşısındaki 4 katlı beton blok da bizim bildiğimiz tek katlı mısır çarşısı zahar
    %100
    %0
    Yanıtla
  • Bulut (2 ay önce)
    Yıkılması lazım o kadar sıfır binaların içinde o harebenin isi olmamasi lazım
    %35
    %65
    Yanıtla
  • Ramazan (2 ay önce)
    Ecdadın hoşgörüsüne bakar mısınız. Yüz yıldan fazla kilise olarak Anadolu'nun gobeginde faaliyet göstermiş. Hem de en sorunlu zamanda. Biz almış önce depo sonra cami yapmışız. Al sana hoşgörü
    %70
    %30
    Yanıtla
  • DELU (2 ay önce)
    Siz sanıyorsunuz bu depremden sonra bu inşaat alanı etrafını kapatıldığında varsa define malı bu zamanda götürdü çünkü sağır sultanın bile haberi var orada define veya benzeri şeyler, Münir Erkal döneminde yıktırılacatı diye yazılmış biz canlı şahit olarak gördüğümüz su arızası için gelen iki üç eleman, biz orada esnaflık yapıyorduk, ama çarşı esnafında bir ermeni vardı onun şikayeti ve lafları yüzünden define arıyorlara çıktı, yani Ermeni ermeniliğini yaptı bizim kuşlarda bu tuzağa düştü, ama şimdi inşaat alanı diye kimse giremiyor define varsa şimdi sizlere ömür hadi bakalım kanıtlayın kontrol varmı yok bakın siz bile ancak dron ile üstten çekim yapmak zorunda kaldınız, içerisinde bakma şansınız yok, iş biter tadilat adı altında mal gitmiştir.
    %30
    %70
    Yanıtla
  • ufuk (2 ay önce)
    Hafımızda kalacak tek yapı olarak restore edilsin ve yerinde kalsın. Yok olan tarihimizden bir anı olsun.
    %79
    %21
    Yanıtla
  • Malatyalı 0044 (2 ay önce)
    Kiliseleri camiye dönüştürmek nasıl bir akıl tutulmasıdir anlamam. Sonra islamafobi oluyor vs dersiniz. Peki camiler kiliseye cevrilse ne olur ? Özgun haliyle kilise kalmaliydi turistik hiçbir lokasyon yok Malatya'da. Olanı da tahrip etmiş aklı evveller.
    %65
    %35
    Yanıtla
  • Enver KALAYCIOĞLU (2 ay önce)
    Yeni Hamam Mahallesinin çocuğu olarak , evimiz Eski Arasanın Karşısınıda Bu günkü Çınarlı Camiye 100 metre mesafede idi.1965 de Cezmi Kartay Caddesi açıldığı zaman Vakıflar İş Hanın yerindeki asıl Çınarlı Cami yıktırıldı. Çınarlı Cami Söğütlü Cami benzeri daha küçük bir cami abdest alma yeri caminin avlusuna dikdörtgen derin olmayan bir havuz abdest almak isteyenler havuza ellerini daldırarak abdest alıyorlardı. O camini müezzini büyük halamın esi Hacı Yusuf Şanlı idi. Camiye birkaç basamakla çıkılıyordu. O tarihlerde bu günkü Çınarlı Caminin yeri kilise fakat kilse değil depo olarak kulanılıyordu. Bazı esnaflar bilhassa pamukçular pamuk deposu olarak kullanıyorlardı. Çünkü o kilisemin güney kısmında kasap pazarı var 15 erden karşılıklı 30 dükkandan oluşuyor. 1939 yılında yapılmış, bizim sülalenin çoğunluğu kasap olduğundan 30 dükkandan 21 akrabamızmış..1961 yılında Rahmetli Babam Bedir Kalaycıoğlu tatarfından kasaplar derneği kurulmuş, 1965 yılında Mahalle Muhtarımız Ertaç Önal Ağabeyimizin Babası Emekli Nahiye Müdürü Rüştü Önal vefat edince babam Bedir Kalaycıoğlu Yeni Hamam Mahallesi Muhtarı seçiliyor. Kilisenin camiye çevrildiği dönemde babam Yeni Hamam Mahallesi Muhtarı vakfın girişimi ile kilise Çınarlı Camiye çevriliyor. İlk imamı Fahri Hoca rahmetli babamın ahbabı aynı zamanda vaazı çok dinlenen hocalarımızdan. Çınarlı Cami asıl kimliği kilise olsa da tarihi bir eser olarak Malatyamızın tarihi bir kimliği olarak kültür varlığımız. Mevcut Çınarlı Camimizin geçmişi ile ilgili araştırma yapan değerli arkadaşım Fikri Demirtaş a Rahmetli Ahmet Şentürk Mehmet Gülseren ve değerli Ağabeyim Ali Helvacı ve Malatya Haber Gazetesi İmtiyaz Sahibi İsmet Yalvaç Kardeşime teşekkür ediyorum...
    %78
    %22
    Yanıtla