Büyük kayba yol açan 6 Şubat 2023'teki Kahramanmaraş Pazarcık ve Elbistan merkezli depremlerin yarattığı yıkımın ardından bölgede yıkılanların yerine 'yerinde dönüşüm' kapsamında inşa edilecek binaların sahipleri, bununla ilgili ruhsat, projelendirme başta ciddi sorunlar yaşarken, Doğu Akdeniz İnşaat Müteahhit Birlikleri Federasyonu'nu (DAİMFED) Malatya Şube Başkanı Kadircan Esen, bunun ardından ortaya çıkan 'müteahhit' konusuna önemle dikkat çekerek vatandaşları uyardı.
Esen, Gazeteci Bülent Yalvaç'ın genel yayın yönetmeni olduğu Bİ'KENT Dergisi'ndeki ‘Yerinde Dönüşüm Can Yakmasın’ başlıklı yazısında, bu konuyu gündeme taşıyarak, yaşanmakta olanları tirajikomik bir örnekle de dile getirdi ve şunları yazdı:
"Bu yıkım psikolojinin tam merkezinde bulunduğum bir zaman diliminde (depremden yaklaşık 2 ay sonra) telefonum bilinmeyen bir numara tarafından arandı ve ilginç bir diyalogla karşılaştım. Arayan kişi, yıllar önce sıva taşeronumuzun yanında yevmiyeci olarak çalışan bir ustaymış. Van’da yaşıyormuş ve kardeşleriyle birlikte çalışıyormuş. Deprem tecrübesi olduğundan gündemi takip ediyormuş. Önce hâl hatır ettikten sonra direkt olarak bana aleni olarak şunu söyledi:
“Sizi zor zamanlar bekliyor. İnsanlar, ne yaparsanız yapın size inanmayacak ve karalanacaksınız. Gelin, yeni bir sayfa açın. Zararın neresinden dönseniz sizin için kâr... İstanbul’a, Ankara’ya, İzmir’e gidin; inşaatlar yapın ya da dinlenmeye geçin. Bize de ya şirketlerinizi devredin ya da adi ortaklık şeklinde anlaşıp sizinle çalışalım. İş bitirmeniz ve finans karneniz bize acil lazım, istediğiniz ücrette bir şekilde anlaşırız.” dedi.
Ben de “Neden şirketimize taliplisiniz, siz de sıfırdan şirket açın ve iş bitirme o şekil alın.” dediğimde bana “Zaman yok! Yerinde dönüşüm, kentsel dönüşüm (o zaman yerinde dönüşüm konuşuluyordu sanırım, devlet destek verecek diye) işlerinde güzel pasta var; onu yememiz lazım. Treni kaçırmamak gerek.” dedi. İlk başta olayın sıcaklığından çok bir şey anlamamıştım. Ama şimdi çok daha iyi anlayabiliyoruz. Garip garip firma isimleri, tabelalar, yeni müteahhitler, farklı şehirlerden niteliksiz göçler falan filan…
Yerinde dönüşüm her yönüyle meşakkatli bir iş. Uzlaşmalar, kamulaştırma, hak ediş, uygulama… Bunu her müteahhit beceremeyeceği gibi sermaye, bilgi ve tecrübe isteyen bir husus kesinlikle.
Depremden sonra şirket devirleri, adi ortaklıklar çok fazla sayıda yapıldı. İşe talipli olan firmanın ortakları/hissedarlarının 5 Şubat 2023 ile şimdiki arasında fark var mı, ona kesinlikle bakılmalı mesela. Buna mali müşavir bir tanıdığınız sayesinde de kolayca erişebilirsiniz.
Yukarıdaki örnek gibi çok şirket el değiştirdi, ortaklıklar kuruldu. Dikkatli olmak lazım. Tecrübesiz, art niyetli oluşumlar olabilir.
Bir diğer püf nokta ise asıl maliyetinin üzerinde mantıklı kâr ile fiyat alındı mı? Bugün normal standartta bir yerin metrekare birim fiyatı Malatya sınırlarında KDV dahil minimum 15.500-17000 TL aralığındayken sizin için neden kârsız iş yapsın müteahhit firma? Ya da neden zararına iş yapsın? Bunu muhakeme etmek lazım. Bugün kuru paranın bile senelik maliyetinin yüksek faiz oranlarından dolayı %50 olduğunu unutmayalım. Size verilen teklif 19.000-20.000 TL birim maliyetin aşağısında ise maalesef maliyetler çok gerçekçi değil. Ucuza verilecek iş, ileride çok yorucu hâl alabilir. Eğer firma düşük tekliften hâlâ para kazanacağını iddia ediyorsa ödediğiniz peşinata karşılık banka teminat mektubu isteyebilirsiniz.
Diyelim ki firma hakkında şüpheler devam ediyor. Şirketin hissedarları adına daha önce iş deneyim belgesi var mı? İnşaat ruhsatı alınmış mı? Ya da belediye teslimleri yapılmış mı? Bu bilgilere merkez ilçe belediyesi imar işleri arşivinden rahatça ulaşabilirsiniz. Tecrübeli, imar mevzuatına hâkim avukatlardan, mühendislik ofislerinden kesinlikle müşavirlik hizmeti alarak riski minimize edebilirsiniz.
Yerinde dönüşüm; finansı, modellemesi ve evraksal hareketleri ile başlı başına bilgi ve tecrübe gerektiren bir organizasyondur.
Ben, şahsen referanssız, sermayesiz ve tecrübesiz firmaların yerinde dönüşüm işlerinde çok kişiyi mağdur edebileceğini düşünüyorum.
Özet olarak, firmaları belediyelerden, bankalardan, ticaret odalarından iyice araştırıp işinde iyi avukatlardan ve mühendislerden teknik destek alırsak ileride karşılaşacağımız problemleri yok etmiş oluruz."
Bu arada, Malatya'da, halen orta ya da az hasarlı binalarda yapılmakta olan 'güçlendirme' çalışmalarında da, bazı firmaların gerçek dışı tanıtımlarla, 'binlerce konutun güçlendirme ve dönüşümünü yaptıkları', en son teknik ve kimyasalları kullandıkları yolunda vatandaşı kandırmaya çalıştıkları, bu türlere nasıl izin verdikleri anlaşılamayan yetkili makamların ise denetim görevlerini de yeterince yerine getirmeyerek, deprem mağduru vatandaşların mağduriyetine yol verdikleri de belirtilerek, Vali Seddar Yavuz'un, bu konuda etkin müdahalesinin beklendiği kaydedildi.
malatyahaber.com- Bİ'KENT Dergisi
