1964 YILINDAKİ 6'LIK DEPREMDE MALATYA'DA YAŞANANLAR.. 24 Ocak 2020 tarihinde Elazığ'ın Sivrice merkezli olarak meydana gelen 6,8'lik deprem, Malatya'da da can ve mal kaybı ile paniğe yol açarken, akıllara 56 yıl önce Malatya'da meydana gelen 6 büyüklüğündeki depremi getirdi.
O tarihte Malatya il merkezinde ve ilçelerde korkulu anlar yaşanmasına neden olan deprem can ve mal kaybına da yol açmıştı. Depremde, PTT binası (eski bina), o zaman yeni yapılan devlet hastanesi ve Yeni Cami'nin de (Hacı Yusuf Taş Cami / Teze Cami) aralarında bulunduğu yüzlerce binada hasar meydana geldi. Halk depremin olduğu günün gecesini bahçelerde geçirirken, bazı köylerdeki evlerde oturulamayacak hale geldi.
Can Kaybı ve Hasara Neden Oldu
14 Haziran 1964 Pazar günü saat 15.15'te meydana gelen depremde, postane binasının özellikle üst katı daha fazla olmak üzere tüm duvarları çatladı ve tuğlaları yola döküldü. O dönem yeni yapılan devlet hastanesinin de duvarları çatladı ve sarsıntının etkisi ile camları kırıldı. Yeni Cami ve Söğütlü Camisi'nin minarelerinin alemleri (Yeni Cami'nin 1893 depreminde bir bölümü yıkılan yarım minaresi değil, diğer 2 minaresinin alemleri) yıkılırken, düştüğü yerlere de zarar verdi. Minare alemlerinden biri Yeni Cami'nin kubbesine düşerek bir oyuk oluşturdu, ayrıca caminin içindeki sıvalarda döküldü. Yeni Cami'nin mihrap bölümündeki taş duvarları yıkılarak yola döküldü, ortadaki büyük kubbede ise boydan boya çatlak oluştu. O yıllarda Malatya’da ki cenaze namazları Yeni Cami avlusunda kılınırken, hasar nedeniyle bir yıldan fazla bir süre Sögütlü Cami’de kılındı.
16 Haziran 1964 tarihli Beydağı Gazetesi'nde depremle ilgili yer alan habere göre: Çarmuzu bölgesindeki Boztepe mevkinde görme engelli bir vatandaşın panik hali ile kaçarken yüksekten düşmesi sonucu hayatını kaybettiği yer aldı. Yine Çarmuzu'da birçok vatandaş ise korkuyla baygınlık geçirerek hastanelerde tedavi altına alındı. Cami minarelerinden düşen bir parça ise o esnada ellerini yıkayan bir çocuğun ayağına düşerek kırılmasına neden oldu.
İlçelerde de Hasar Oluştu
İlk depremden yarım saat sonra saat 15.45'te meydana gelen artçı depremin şiddeti ise bir öncekine göre hafif olurken, saat 19.45'teki depreminde o gün meydana gelen en hafif deprem olduğu haberde yer aldı. Depremde Eski Malatya'daki tarihi bedestende hasar görürken, bir minarenin de alemi devrildi. Yeşilyurt'ta bir evin çöktüğü ve çok sayıda evin hasar gördüğünün belirtildiği haberde, Akçadağ'da ise bir caminin aleminin zarar gördüğü birçok evde hasar oluştuğu yer aldı.
"Ağaçlar Neredeyse Yere Değecekti"
Beydağı Gazetesi haberinde, bir okuyucusunun deprem anında yaşananları 'abartarak' anlatmasına şu cümlelerle yer verdi:
"Kati olarak saate bakmadım ama 15.15 sıralarıydı. Yazlık parkta arkadaşlar ile oturmuş sohbet ediyorduk. Önce çok hafif olmak üzere ayaklarımın kendiliğinden kımıldadığını hissettim. Sanki su gibi kayıyordu toprak. Bilmem bilir misiniz? İnsan denizde olduğu zaman ayaklarının altından bazen kumların kaydığını hisseder. Deprem başlangıcı da tıpkı böyle oldu. Çok kısa bir zaman böyle devam ettikten sonra deprem şiddetlendi. Elektrik tellerinin birbirine çarpmasını ve parkta bulunan ağaçların nerede ise yere değeceğini gördüm. Bu anda uçak gürültüsünü andıran bir ses kulaklarımızı doldurdu. Bir anda paniğe kapılan müşteriler etrafa dağılmaya başladılar. Civar evlerden halk dışarıya akın ediyor, bazı evlerden kadın ve çocuk çığlıkları bulunduğumuz yere kadar geliyordu. Şimdiye kadar Malatya'da bu derecede şiddetli bir zelzele görülmüş değildir."
En Fazla Zarar Çarmuzu'da
Yine Beydağı Gazetesi'nde, deprem anında yollarda park halinde bulunan araçların aynı anda kullanılmaya başlanmasıyla trafiğin tıkandığı bilgisine de yer verildi. Gazete haberinde; Deprem sonrası şehir merkezinde resmi ve hususi binalardaki zararların tespit edilmesi için dönemin Vali Yardımcısı Nihat Karaibrahimgil başkanlığında bir komisyon kurulduğu, komisyonda Defterdar, Bayırdırlık Müdürü Yaşar Akaydın, Teknik Ziraat Müdürü Abdullah Zülfü Erdemir, Sağlık Müdürü Abdullah Çiftçi ile belediye fen müdürünün yer aldığı bilgisi yazıldı.
Dönemin Malatya Valisi Cezmi Kartay ise depremden en çok zarar gören Çarmuzu'yu gezerek, hasara uğrayan evleri inceledi.
"Binlerce Kişi 'Sinir Buhranları' Geçirdi"
Gayret Gazetesi'nin 16 Haziran 1964 tarihli sayısında ise; 'Çarmuzu semti'nin Kıraç Mahallesi'nde yerin yarıldığı, depremde 1 kişinin öldüğü ve 15 kişinin yaralandığı, binlerce kişinin ise 'sinir buhranları' geçirdiği yazıldı. Hacer Kayacan isimli gözleri görmeyen bir kadının, oturduğu evinin enkazı arasında ölü olarak çıkarıldığının yer aldığı haberde, -mahalle sakinlerinin ifadesine göre- Hacer Kayacan'ın bir hafta sonra 'gözlerinin açılması' için ameliyat olacağı bilgisine de yer verildi.
"Panik Yapmayın Ezilerek Ölürsünüz"
Depremin olduğu esnada CHP'nin Malatya İl Kongresi'nin yapıldığı, Renkli Sinema'da (Kız Meslek Lisesi'nin karşında bulunan ve yakın bir dönemde yıkılan sinema binası) yapılan kongreye katılmak için bakanların, senatörlerin ve milletvekillerinin de Malatya'da olduğu bilgisi de gazete haberlerinde yer aldı. O dönemi yaşayan görgü tanıkları, il kongresinin yapıldığı esnada depremin meydana geldiğini, herkesin panikle sinema binasından dışarı çıkmak için hamle yaptığını belirtirken, o dönemde CHP Malatya Milletvekili olan Halit Ziya Özkan'ın dışarıya doğru yönelen kalabalığa sakin olmaları ve ezilerek ölümlerin yaşanmaması için panik yapmamaları gerektiği uyarısında bulunduğunu belirttiler.
1964 Depreminin Büyüklüğü 6 Olarak Kayıtlara Geçti
Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü kayıtlarına göre; 1964 yılında Malatya'da meydana gelen depremin büyüklüğü 6 olarak ölçülürken, resmi kayıtlara göre depremde 8 kişi hayatını kaybetti ve 847 binada hasar meydana geldi.
Kandilli Rasathanesi kayıtlarında, aletsel dönemde Malatya'da meydana gelmiş 1964 depreminden başka depremler ise şöyle sıralandı: 4 Aralık 1905 Malatya Depremi (Büyüklük 6.8), 5 Mayıs 1986 Doğanşehir-Malatya Depremi (Büyüklük 5.8) ve 6 Haziran 1986 Doğanşehir-Malatya Depremleri (Büyüklük 5.6)
DERLEYEN: Savaş Barış, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
Gazete Arşiv Kaynağı : Nezir Kızılkaya
1960'lı Yıllar Malatya'sı Fotoğraf Kaynakları: Hasan Demirbağ- Göknur Akçadağ- Nur Günay, (Malatya'nın Eski Aileleri ve Aile Fotoğrafları Grubu)
