Valilik, Malatya Turgut Özal Üniversitesi ve Fırat Kalkınma Ajansı tarafından bu yıl 5.’si düzenlenen Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı’nda, Malatya’nın sosyal – ekonomik ve kültürel kalkınmasına yönelik birçok akademik bildiri sunuldu.
Başta kayısı olmak üzere Malatya’nın ekonomik dinamiklerine ilişkin sunulan bildirilerde, kayısıcılık, arıcılık, tarım ve yenilenebilir enerji alanında Malatya’nın kaynakları, potansiyeli ve bu alanlara ilişkin sorunlar ele alındı.
Bu kapsamda, dikkat çeken sunumlardan biri Malatya Turgut Özal Üniversitesi Kayısı Araştırma ve Ürün Geliştirme Merkezi Müdürü Prof. Dr. Bayram Murat Asma tarafından yapıldı.
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, Çiğdem Yücel Çuhacı ve Mehmet Çalışkan imzalı bildiride, Malatya kayısıcılığının tarihsel geçmişi, bugünkü durumu ve geleceğe yönelik perspektifi değerlendirildi.
Malatya kayısıcılığının sadece Malatya için değil bölge illerinin sosyal ve ekonomik kalkınmasında da önemli bir role sahip olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Bayram Murat Asma, kayısıcılığın sorunlarının çözüme kavuşamamasında önemli etkenin, üreticilerin örgütsüz hareket etmesi olduğunu söyledi. Kayısı üreticisinin örgütsüzlüğünün kayısıcılığa ilişkin sorunların kronikleşmesine yol açtığın ifade eden Asma, sorunların bir başka kaynağının ise girdi fiyatları olduğunu belirterek, “Girdi fiyatlarındaki artış üretimi tehdit ediyor” dedi.
Türkiye’nin, kuru kayısı piyasasındaki üretim ve ihracat liderliği bakımından açık ara lider olmasına karşın, kuru kayısı üretim ve ihracatındaki payı azalış trendinde olduğunu belirten Prof. Dr. Bayram Murat Asma, Malatya’nın kuru kayısı üretimindeki payının da azalış trendinde içinde olduğu uyarısını yaptı.
“Kuru Kayısı Sektörünün Bölgesel Kalkınmada Rolü” başlıklı bildiriyi sunan Prof. Dr. Bayram Murat Asma, kayısının, dünyanın birçok coğrafi alanında (yaklaşık 60 ülke) kolaylıkla yetiştirilebilen bir meyve olduğunu belirterek, kayısının başta Malatya olmak üzere Türkiye ekonomisi için vazgeçilmez bir öneme sahip olduğunu söyledi.
Türkiye’nin yıllık 500-800 bin ton yaş, 80-120 bin ton kuru kayısı üretimine sahip olduğu bilgisini veren Prof. Dr. Bayram Murat Asma, Dünya Gıda Örgütü (FAO) verilerine göre, dünyada 500 bin tondan daha fazla yaş kayısı üreten ülke bulunduğunu, bu ülkelerin Türkiye ve Özbekistan olduğunu kaydetti.
Dünya kuru kayısı pazarındaki liderliğin, 1900-1950 yılları arasında Kaliforniya’daki üretimle ABD’nin elinde olduğunu, Kaliforniya’nın 1950’den itibaren kayısıdan bademe geçiş yapması ve diğer bazı nedenlerle, dünya kuru kayısı piyasasında söz sahibi ülkenin Malatya’daki üretim hacmi ve üretim tekniklerinin geliştirilmesiyle Türkiye’nin bu piyasadaki liderliği ele geçirdiğini ifade eti.
Kuru kayısı üretiminde Türkiye, Türkiye’de Malatya açık ara lider
Dünya kuru kayısı üretiminin 2016 yılında toplam 169 bin 200 ton, bu üretim içinde Türkiye’nin payının 103 bin ton ile % 60.9 olduğunu, 2017 yılında ise dünya kuru kayısı üretiminin 212 bin 500 ton, bu yılda Türkiye’nin toplam üretim içindeki payının ise 145 bin ton ile % 68.4 büyüklüğünde gerçekleştiğini kaydeden Prof. Dr. Asma, Türkiye’yi takip eden ülkelerin ise % 7.1 ile İran, % 4.7 ile Özbekistan olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, sunumunda Türkiye’nin kuru kayısı üretim verilerini de değerlendirdi.
Buna göre, 2016 yılında dünya kuru kayısı üretiminin %60’ını, 2017 yılında %68’ini gerçekleştiren Türkiye kuru kayısı üretiminin yaklaşık %80’i Malatya’da gerçekleştirildi. Prof. Dr. Asma’nın verdiği bilgilere göre, 2018 yılında Türkiye’nin kuru kayısı üretimi 99 bin ton olarak gerçekleşirken, bu üretimin 80 bin tonu Malatya’da gerçekleştirildi. 2018 yılında ise, Türkiye kuru kayısı üretimi 109 bin ton, bu üretimde Malatya’nın payı 89 bin ton büyüklüğünde gerçekleşti.
En büyük ihracatçı da Türkiye
Kuru kayısı ihracatı verilerine göre, Türkiye’nin en büyük ihracatçı olduğunun altını çizen Prof. Dr. Asma, 2016 yılında ihraç edilen 122 bin 735 ton kuru kayısının %64’üne karşılık gelen 78 bin 755 tonunun Türkiye tarafından ihraç edildiğini, bu alanda Türkiye’yi %12 ile Tacikistan, % 5.2 ile Özbekistan, 5 2.3 ile Afganistan olduğunu söyledi.
En çok Amerika’ya satıyoruz
Türkiye’nin kuru kayısı piyasasındaki en büyük partnerinin ise Amerika Birleşik Devletleri olduğunu, ABD’yi Almanya, Rusya, Fransa ve İngiltere’nin takip ettiğini söyleyen Prof. Dr. Asma, ABD dışındaki ülkelerin yıllara göre satın alma büyüklüğü açısından sıralarının değişebildiğini kaydetti.
Kuru kayısı sektöründe meydana gelen değişimler neler?
Prof. Dr. Bayram Murat Asma, sunumunda daha sonra maddeler halinde kuru kayısı sektöründeki değişimleri ve bu değişimlerin Türkiye ve Malatya’yı etkileme potansiyelini sıraladı.
Başlıklar halinde sıralanan değişimler ve olası etkileri şöyle:
-Dünya kuru kayısı ihracatı durağanlaşıyor, 120-130 bin ton bandına sıkışmış durumdadır.
-Türkiye’nin ihracattaki payı %70-80’den %60-65’e gerilemiştir.
-Malatya’nın kuru kayısı üretimindeki payı azalış trendindedir.
-Üreticilerin en önemli sorunları; ilkbahar geç donları, dolu, bazı hastalık ve zararlılar, girdi fiyatlarındaki aşırı yükselmedir.
-İhracatçıların en önemli sorunları; yüksek kükürt ve nem içeriği, ihraç pazarlarının yetersizliği, yeni pazarların bulunamayışıdır.
-Türkiye, kuru kayısı piyasasındaki üretim ve ihracat liderliği bakımından açık ara lider olmasına karşın, kuru kayısı üretim ve -ihracatındaki payı azalış trendindedir.
-Kayısı üreticisinin değer zincirindeki payı düşüktür.
-Üreticilerin örgütsüz olması sorunların çözümünü geciktiriyor,
-Girdi fiyatlarındaki artış üretimi tehdit ediyor,
-Orta Asya ülkelerindeki gelişmeler uzun vadede sektörü olumsuz etkileyeceği öngörülmektedir.
-Kuru kayısı sektörünün bölge ekonomisine katkısı konusunda yeni ve kapsamlı araştırmalar ihtiyaç var.
Güler HAZAR, Yeni Malatya Gazetesi- malatyahaber.com
