İki Malatya Gönüllüsü: Mustafa Kuşçuoğlu ve Adnan Işık
..Kültür yaşamımızda derin izler bırakan, Malatya için olağanüstü bir gayret sarf..
Nezir KIZILKAYA nezir.kizilkaya@hotmail.com
Ne kadar geriye bakabilirseniz o kadar ileriyi görebilirsiniz. W. Churchill
Birleşmiş Milletler Gönüllü Programı, gönüllülüğü “bireylerin kendi özgür iradeleri ile maddi bir karşılık beklemeden ailesi ve yakın çevresi dışındaki bireylerin ve/veya canlıların yararına yönelik gerçekleştirdiği faaliyetler” olarak tanımlıyor. Bu tanımda altı çizilmesi gereken iki kavram, “özgür irade” ve karşılık beklememek” gönüllü olarak çalışanların niyet ve hedefini ortaya koyması açısından dikkat çekicidir.
Toplumun ihtiyaç duyduğu alanlarda yapılan gönüllü çalışmaların ne kadar kıymetli olduğunu burada uzun uzun yazmaya gerek yok. Hepimizin bildiği gibi çoğu kez büyük bütçelerle yapılamayacak kapsamlı çalışmalar, gönüllü çalışanların sunduğu hizmetler vasıtası ile gerçekleştirilebilmektedir. Yapılan araştırmalar da kişi, kurum ve toplumların bu çalışmalardan oldukça faydalandığını göstermektedir.
Bireylerin gönüllü olarak çalıştığı alanlardan biri de kent tarihi ve kültürüdür. Ülkemizin birçok kentinde, kültürel ve tarihsel dokunun korunması ve araştırılması uğruna emek ve zaman harcayan, yaşadığı kentin tarih ve kültürüne duyarlı gönüllülerin yaptığı çalışmalar önemli bir boşluğu doldurmaktadır.
Avrupa’da 15. Yüzyılda, Osmanlı’da ise 1800’lü yılların sonunda başlayan yerel tarih çalışmaları yaşadığı bölgeyi, kenti araştıran meraklı insanların gayretleri ile günümüzde oldukça zengin bir bilgi kaynağı haline gelmiştir.
Yerel tarihçilik sadece bir uzmanlık alanı değil, aynı zamanda bir ilgi alanıdır. Bireylerin içinde yaşadığı coğrafyayı sahiplenmesine, anlamlandırılmasına ve sahip olduğu değerlerin geleceğe taşınmasına yönelik bir duyarlılık geliştirmesine etki eder.
Yerel araştırmacı açısından bir hayli şanslı olan Malatya, kent tarihi ve kültürü alanındaki gönüllü çalışmaları ile bu coğrafyaya eşsiz katkılar sunan iki kent sevdalısına sahiptir.
Tarih alanındaki çalışmaları ile Malatya’nın Osmanlı dönemindeki son yüzyılını ayrıntılı olarak gözler önüne seren Adnan Işık ve kaybolmaya yüz tutmuş kültür unsurlarını yıllar süren araştırmaları sonucu arşivleyip yazılı hale getirerek kaybolmaktan kurtaran Mustafa Kuşçuoğlu’nun çabaları Malatya’yı yerel tarih ve kültür çalışmaları açısından zengin bir kent konumuna getirmiştir.
Sundukları hizmetler ve özverili çalışmalarıyla kent belleğinde iz bırakan bu iki değerli münevver her şeyden önce iki iyi Malatyalıdır. İbn-i Haldun’un: “Şehirlerin bir ruhu vardır ve insanlar zamanla yaşadıkları şehrin ruhuyla özdeş hâle gelir.” sözünün tam olarak karşılık bulduğu bilgi ustaları Adnan Işık ve Mustafa Kuşçuoğlu, “Malatya’nın geçmişini yabancı bir ülke olmaktan" kurtarmak için çaba göstermiştir ve göstermeye de devam etmektedir.
Adnan Işık, 1932 yılı Haziran ayı sonlarında Malatya’da dünyaya geldi. 1944 yılında ilkokulu, 1952 yılında Ticaret Lisesini bitirdi. 1955 yılında Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulundan mezun olan Işık, askerlik görevini 1957 yılında yedek subay olarak Erzurum’da tamamlayarak Sosyal Sigortalar Kurumunda memur olarak çalışmaya başladı. 1965 yılında başladığı Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsündeki eğitimini 1968 yılında tamamlayarak, çalışma yaşamına Ticaret Şefi olarak Erzincan Sümerbank Bez Fabrikasında devam etti. 1977 yılında Ticaret Müdürü olarak Sümerbank Malatya Pamuklu Sanayi Müessesine atandı. Yine Ticaret Müdürü olarak görev yaptığı Sümerbank Filyos Ateş Tuğlası Fabrikasından 1991 yılında emekli oldu.
1999-2008 yılları arasında Galatasaray Kulüp Müzesinde müze müdür yardımcılığı görevinde bulundu. 2000 yılından 2005 yılına kadar, Cumhuriyet Gazetesinin 1924-1928 yılları arasında yayınlanan Osmanlıca nüshalarının yeni Türk harflerine çevirisini yaptı.
1950-52 yılları arasında Malatya Gençlik Spor Kulübünde futbol oynadı. 1959 ve 1960 yılında “Pazar Postası” ve “a” dergilerinde hikâyeleri yayınlandı. Küçük yaşta başladığı Malatya tarihi ve kültürü araştırmalarına emekli olduktan sonra hız verdi. 1992 yılında hazırlamaya başladığı ve alanında önemli bir boşluğu dolduran 850 sayfalık “Malatya 1830-1919” adlı kitabını 6 yıl süren çalışması sonucunda 1998 yılında yayımladı. Özellikle Osmanlıca çeviri çalışmalarına devam eden Işık, geniş kapsamlı bir Malatya fotoğrafları arşivine sahiptir. Halen İstanbul’da yaşamaktadır.
Mustafa Kuşçuoğlu, 1933 yılında Malatya’da dünyaya geldi. İlk ve ortaöğrenimini Malatya’da tamamladı. Askeri Levazım Maliye Okulundan 1954 yılında mezun olan Kuşçuoğlu, emekli olduğu 1988 yılına kadar, Türk Silahlı Kuvvetlerinde astsubay olarak görev yaptı. Küçük yaşlarda yerel gazetelerde yazı ve şiirleri yayınlandı. 1949 yılından itibaren Malatya’nın Sesi ve Yeni Malatya gazetelerinde yerel araştırmalarını yayımlamaya başladı. Türk Silahlı Kuvvetleri personeli olduktan sonra da asıl ismini kullanmayıp, takma adlarla “Malatya Folkloru” konusundaki yazılarına Malatya’da yayımlanan çeşitli gazetelerde kesintisiz olarak devam etti.
Emekliliğinden sonra İstanbul’da açtığı ofisi, gurbetteki Malatyalıların toplandığı ve konusu sadece Malatya olan sohbetlerin, tartışmaların yapıldığı bir mekân haline geldi. Yerine getirdiği bu işlevden dolayı dostları buraya “Kuşçuoğlu Dergâhı” adını verdi. Burada yaptığı çalışmalar ile geniş kapsamlı bir Malatya arşivi oluşturdu.
Kuşçuoğlu, gençlik yıllarından itibaren Malatya’da binlerce söz, tekerleme ve mani derledi. Yaptığı bu çalışmaları Evliya Çelebi’den Malatya (1968), Şiirlerde Malatya (1972) ve Ayağımın Altı Çağala Herkes Evine Dağıla (2011) adlı 3 kitapta yayımladı. Halen sağlık durumundan dolayı Muğla/Göcek’te yaşamaktadır.
Malatya kültürünü tartışmadan önce, bu kültüre hizmet eden insanları tartışmak ve tanımak gerektiğine inanan biri olarak, ilerleyen yaşlarına rağmen hala Malatya’nın tarih ve kültürüne katkı yapma çabası içindeki bu iki Malatya sevdalısını yazma fikri bile beni oldukça heyecanlandırmış, onları genç kuşaklara tanıtma adına küçük de olsa bir kayıt düşmüş olmak beni ziyadesiyle mutlu etmiştir.
Kültür yaşamımızda derin izler bırakan, Malatya için olağanüstü bir gayret sarf ederek gönülden çalışan, elde ettikleri bilgileri bizlerle paylaşan, öğreten, gelecek nesillere aktarılmasını sağlayan Adnan Işık ve Mustafa Kuşçuoğlu’nun bu yöndeki çabaları her türlü takdirin üzerindedir.
Kültürel birikimleri, paylaşımları ve ürettikleri, topluma ilham kaynağı ve model olacak niteliktedir. Küçük, büyük herkese karşı nazik ve naif, bir o kadar da samimi davranışları ile onları tanıyanları kendilerine hayran bırakan, bu toprağın değerlerine sımsıkı bağlı, geniş ufuklu, yorulmak nedir bilmeyen bu münevverler, nesli tükenmeye yüz tutmuş bir ideal ve ahlâk anlayışının son temsilcileri olarak kalplerimizdeki yerlerini almışlardır.
Hem Adnan Işık hem de Mustafa Kuşçuoğlu, araştırmacı ve çok yönlü kültür insanı kimlikleri ile önemli etkiler bırakan özgün eserler ve çalışmalar üreterek Malatya’nın kültürel belleğine kalıcı, anlamlı ve sıra dışı katkılar sunmuşlardır.
Bilim, kültür ve sanat için bir ömür harcayan, okuyan, düşünen ve daha da önemlisi yazılı belge haline getiren, bilgiye adanmışlık ve araştırma tutkusu yüksek, bu iki güzel insan ilerleyen yaşlarına ve sağlık sorunlarına rağmen kent çalışmaları yapan araştırmacılar için kaynak niteliği taşıyan çalışmalarını sürdürmektedir.
Malatya yerel tarih ve kültürünün önemli kilometre taşlarından olan, Adnan Işık ve Mustafa Kuşçuoğlu, Malatya’nın yakın tarihine ışık tutan, kent tarihi ve kültürü hakkında, yol gösterici, rehberlik edici nitelikteki çalışmaları ile bundan sonra da katkı sunmaya devam edecekler, Malatyalı kimliği ve asaleti ile bizlere daima örnek olacaklardır.
______________
FOTOĞRAF: Mustafa Kuşçuoğlu (soldaki) ve Adnan Işık
FOTOĞRAF: (Soldan sağa) Mustafa Kuşçuoğlu, Nezir Kızılkaya, Celal Yalvaç ve Adnan Işık
