TRT'nin 40 Yıl Önce Malatya'ya İşkencesi!. İl'den İl'e Malatya
..Malatya için büyük gün gelmiş, 21 Ağustos 1980 Perşembe günü teknik ekip...
Nezir KIZILKAYA nezir.kizilkaya@hotmail.com
Televizyon, son dönemde sayısız alternatifinin ortaya çıkmasına rağmen günümüzde hala en yaygın ve güçlü kitle iletişim aracıdır. Tüm topluma ulaşan, görüntünün ve sesin gücünden kaynaklanan etkisiyle haber, dizi, belgesel, sinema, eğlence ve diğer içeriğiyle toplumun büyük bir kesiminin saydığımız alanlardaki ihtiyacının karşılanmasında en büyük pay televizyonundur.
Televizyon yayınları Türk izleyicisinin de hayatında önemli bir yer tutar. 2020 yılı TÜİK verilerine göre günde 1 dakikasını okumaya, 6 saatini ise televizyon izlemeye ayıran Türk halkının okumaktan çok izlemeye meyilli olduğu da bu sonuçlardan kolaylıkla anlaşılmaktadır. Hal böyle olunca da televizyon gündemi oluşturan ve belirleyen unsurların en başında gelmektedir. Son dönemde hayatımızdaki yeri oldukça genişleyen sosyal medya gündeminin önemli bir kısmının da televizyon yayınları ile ilişkili olduğunu hatırlatmakta fayda görüyorum.
Günümüzde sayamayacağımız kadar çok alternatifi olmasına rağmen liderliğini devam ettiren televizyon, 1970 ve 80’li yıllarda, yani henüz tek rakibi radyo iken, tartışmasız bir şekilde eğlenceyi evimize kadar getiren yegâne medya unsuru idi. 1975 yılından itibaren televizyon yayınlarının yaygınlaşması ile “Televizyon İzlemek” eğlenmekle eş anlamlı olarak algılanmaya başlanmış, sevdiği türkü ve şarkıları sadece plak ve radyodan dinleyenler, görselliğin de eklenmesi ile adeta televizyon başına çivilenmişti.
Yayınlar, televizyon ile doğuştan değil, sonradan tanışan kuşaklar için bugünkünden çok farklı anlamlar ifade ediyordu. Televizyona evin en önemli odasının en önemli yeri ayrılır, program başlamadan ev halkı ve evlerinde televizyonu olmayan komşular ekran karşısındaki yerini alır, program bitene kadar çıt çıkmazdı. Günlük dört saatlik yayının bir anı bile kaçırılmadan izlenen programlardan hiçbir beklenti olmaz, içerik ne olursa olsun, sonuç her zaman mutlu ederdi.
Bunlardan daha da önemlisi, haber ya da herhangi bir programda yaşadığımız şehrin yani Malatya’nın adının duyulması ya da görüntüsünün yayınlanması, kentin en önemli gündemi olurdu. O yıllarda sadece terör olayları ile televizyonda haber konusu olan Malatya, kayısı festivalleri ile bile televizyonda gündeme gelememiş, bu durum kentte TRT’nin protesto edilmesine neden olmuştu.
İlden İl'e programı için Fırat Nehri kıyısında yapılan çekim
İşte böyle bir atmosferde 1979 yılı Haziran ayı sonlarında “İl’den İl’e” müzik eğlence programının Temmuz ayında Malatya’da çekileceği haberi yerel gündeme bomba gibi düşüyordu.
Yapım ve yönetmenliğini Ersan Başbuğ’un, sunuculuğunu da Cemile Kutgün’ün yaptığı program, o günkü popüler sanatçıların katıldığı ve illerin her yönü ile tanıtıldığı bir içeriğe sahipti. En az bir saat süren program, Malatya için bulunmaz bir fırsattı.
TRT teknik ekibi ve sanatçılar 3 Temmuz 1979 Salı günü Malatya’ya gelecek, Darende, Eski Malatya ve şehir merkezindeki çekimler bir haftada tamamlanacaktı. Haberin duyulması ile yaşanan sevinç, bir hafta sonra TRT’nin programı “masraflı oluyor” diye iptal etmesi ile derin bir hüzne dönüşüyordu. Yine de karşı atağa geçilmiş, Malatya Belediyesi’nin, sanatçı ve TRT ekibinin ulaşım, konaklama ve yemek masraflarını üstlenmesine rağmen sonuç değişmemişti. Yirmiden fazla ilde çekilen program, sıra Malatya’ya gelince yüksek maliyetleri nedeniyle sona erdirilmişti.
Malatyalı sanatçı kardeşler Rana ve Selçuk Alagöz, Mücelli Caddesi'ndeki çekim sırasında
Çekimlerin iptalinden sonra Malatyalıların TRT’ye yüzlerce protesto telgrafı göndermesi ulusal basında haber olunca, programın yapımcı ve yönetmeni Ersan Başbuğ “Programın yayınlanmasına devam edilmesi halinde, çekimlerin Malatya’dan başlayacağını” açıklayarak ortamı yatıştırmaya çalışacaktı.
Aradan bir yıl geçmiş, her ne kadar programın Malatya’dan başlayacağı sözü verilmişse de TRT Genel Müdürünün Sivaslı olmasından dolayı “İl’den İl’e Sivas”’ ile program yeniden başlamıştı.
“İl’den İl’e Trabzon” programının çekiminden sonra da “İl’den İl’e Malatya” için planlama yapıldığı bilgisi kente ulaştığında, yerel basın olaya daha temkinli yaklaşarak haberi “Son Anda Aksilik Çıkmazsa İl’den İl’e Programının Çekimi İçin Bir TV Ekibi İlimize Gelecek” başlığı ile vermişti.
Malatya için büyük gün gelmiş, 21 Ağustos 1980 Perşembe günü teknik ekip ve sanatçılardan oluşan 10 kişilik kafilenin uçakla Malatya seyahati gerçekleşmişti. Bu program Malatya için o kadar önemliydi ki yönetmen ve yapımcı Ersan Başbuğ, basın görevlisi Kaya Güreş, kameramanlar Şerafettin Göker ve Hikmet Koç, Türk Halk Müziği sanatçıları Can Etili, Handan Tunca, Nurten İnnap, Türk Sanat Müziği sanatçıları Gönül İpek, Tahsin Uslu ve Zekai Tunca’dan oluşan TRT ekibi Erhaç Havaalanında dönemin Belediye Başkanı Rahmetli İbrahim Fendoğlu başkanlığındaki il protokolü tarafından karşılanıyordu.
Program ekibinin Malatya'ya gelişiyle ilgili Görüş Gazetesi haberi
Ankara’dan gelen kafileye Malatya’da bulunan hemşerilerimiz Selahattin Alpay ve Ufuk Erbaş’da katılmış, hemen çekimlere başlanmıştı. Ekibin yemek ve ulaşımını Malatya Belediyesi üstlenmiş, konaklama için de Sümerbank ve Şeker Fabrikası misafirhaneleri tahsis edilmişti.
Program içeriğini daha zengin hale getirebilmek için o günün şartlarında neredeyse imkânsız denebilecek bir iş başarılmış, Vali Enver Hızlan ve Belediye Başkanı İbrahim Fendoğlu’nun girişimleri sonucu 7. Ana Jet Üs ve Garnizon Komutanının emri ile hava çekimleri için 'Türkiye'de ilk kez' bir helikopter bile görevlendirilmişti.
İlk kafileden iki gün sonra, 23 Ağustos 1980 Cumartesi günü Malatya’ya gelen programın sunucusu Cemile Kutgün (yandaki fotoğrafta), ilk kafileden de daha görkemli biçimde yine Belediye Başkanı İbrahim Fendoğlu ve protokolün yanı sıra kalabalık bir halk topluluğu tarafından, halk oyunları gösterileri ve çiçeklerle karşılanmıştır. Cemile Kutgün, işlevi itibariyle, programın en önemli unsurudur. Program açılışında ve sanatçıları sunmadan önce uzun uzun Malatya’dan bahsedecek, bütün Türkiye’ye Malatya’yı o tanıtacaktır. Kernek, Eski Malatya, Fırat Nehri kıyıları, Gündüzbey ve Sürgü’de yapılan çekimlerde de bunu başarıyla gerçekleştirmiştir.
Dönemin popüler sanatçıları, hemşerilerimiz Rana ve Seçuk Alagöz kardeşlerin de katılımı ile ekip tamamlanmış, çekimler planlandığı şekilde yapılmaya başlanmıştır. Belediye Başkanı İbrahim Fendoğlu, sabahın erken saatlerinden geç saatlere kadar çalışan ekibe hemen her gün refakat etmiş, hiçbir aksaklığa fırsat vermemiştir. Malatyalıların yoğun ilgisinden dolayı çekimlerin aksamaması için ekibin çalışma programı da gizli tutulmuştur.
Program süresinin 70 dakika olarak planlandığı çekimlerin tamamlanması ile TRT ekibi, 28 Ağustos 1980 Perşembe günü yine Belediye Başkanı İbrahim Fendoğlu başkanlığında kalabalık bir topluluk tarafından havaalanından coşkulu bir törenle uğurlanmıştır.
Ekibin Malatya’dan ayrılmasından sonra Belediye Başkanı İbrahim Fendoğlu dönemin TRT Genel Müdürü Doğan Kasaroğlu’na çektiği şu telgrafla Malatyalıların teşekkürlerini iletmiştir:
“Kurumunuz Televizyon Dairesi program bölümünce yapımı sürdürülen İl’den İl’e programı Malatya ili çekiminin gecikme ile de olsa gerçekleştirilmesinden memnunluk duyuyoruz. Çekim ekibi görevlileri, başta yapımcı Ersan Başbuğ ve sunucu Cemile Kutgün olmak üzere, görev süresince Malatya'da gösterdikleri yorulmak bilmez çalışmaları ve halkla ilişkilerdeki kurumu sevdirici, kurumun saygınlığını artırıcı davranışları ile Malatyalıların hiç unutmayacakları bir intiba bırakmış bulunuyorlar.
Gerek teknik kadro, gerekse sanatçı kadronuzun bu ciddi, tutarlı ve fedakarca görev bilinçlerini takdirle karşıladığımızı, şahsınızda kendilerine tüm Malatyalılar adına tebrik ve teşekkürlerimizin iletilmesini dilerim. Saygılarımla”
Selçuk Alagöz'ün program için Hükümet Meydanı'nda yapılan çekimi ve izleyen meraklı grup
Çekimler tamamlanmasına tamamlanmıştır ama Malatya’nın kronik talihsizliği burada da kendini göstermiştir. TRT yönetimi ile Cemile Kutgün arasında anlaşmazlık çıkınca Kutgün’ü ekranlardan uzak tutmak adına İl’den İl’e Malatya’nın yayınlanması da bilinçli olarak engellenmiştir. Aslında bu anlaşmazlık İl’den İl’e Sivas programının yayınlandığı tarihte de vardır ama TRT Genel Müdürü Sivaslı olduğundan gelişmeler görmezden gelinmiş, sıra İl’den İl’e Malatya’ya gelince anlaşmazlık mazereti öne sürülmüştür.
1980 yılı sonlarında, programın 1981 yılı Mart ayında yayınlanacağı, ancak Cemile Kutgün’ün yer aldığı görüntülerin makaslanacağı açıklanınca Malatya bir kez daha hayal kırıklığına uğruyordu. Malatya’nın tarihi, kültürel ve sosyal yönlerini görüntülerle beraber Cemile Kutgün’ün vurguladığı, bu görüntülerin makaslanması ile programın “Malatya” programı olma özelliğini kaybedeceği ileri sürülüyordu. Gerçekten de 70 dakikalık programın 20 dakikası, Cemile Kutgün’ün Malatya’yı bütün yönleri ile anlattığı ve tanıttığı bilgileri içermekteydi.
Cemile Kutgün’ün yer aldığı sahnelerin makaslanmasını önlemek için gösterilen çabalar sonuçsuz kalmış, programın 7 Mart 1981 Cumartesi günü saat 21,05’de 50 dakika olarak yayınlanacağı duyurulmuştu. Artık yapacak bir şey kalmamıştı ve Malatya sunucusuz programı izlemek için hazırlıklara başlamıştı. Yapılacak ilk şey programın yayınlandığı saat aralığında kentte elektrik kesilmesini önlemekti. O tarihlerde sık sık yaşanan elektrik kesintilerinin program yayını sırasında, sıkı önlemler alınarak önüne geçilmesi isteniyor, konunun ciddiyeti gazete manşetleri ile önemle vurgulanıyordu. Ekrandaki görüntüyü kayda almak için de hazırlıklar tamamlanmış, 8 mm filmlere çekim yapabilen el kameraları için filmler hazırlanarak yayın günü beklenmeye başlamıştı
Tarihler 7 Mart 1981 Cumartesi gününü gösterdiğinde kentte adeta nefesler tutulmuş, yayın saatinden itibaren de sokaklar boşalmıştı. Program yayını sırasında, Malatya terk edilmiş bir şehir görüntüsüne bürünmüştü. Herkesin kafasında “Acaba TRT son anda Cemile Kutgün’ü makaslamaktan vazgeçer mi?” sorusu ve umudu olsa da gerçek çok acı olmuştu.
Programdan Cemile Kutgün ve dolayısıyla Malatya’nın tanıtıldığı bölümler çıkartılmış, programın başında Oya Birgül isimli bir sunucunun toplam 17 saniyelik bir sunumu ile program başlamıştı. Ayrıca tek kayıp da bu olmamıştı. Sürpriz bir şekilde çekimleri Malatya’nın değişik yerlerinde yapılan Selahattin Alpay’ın seslendirdiği “Malatya Malatya” türküsü de programdan çıkartılmıştı.
“Eğlendirirken eğitmek” gibi bir misyon üstlenen, programın çekildiği ilin tarihi ve kültürünü görüntüler eşliğinde sunucu Cemile Kutgün’ün geniş bir şekilde anlattığı program, TRT’nin katı kuralları devreye girip Cemile Kutgün makaslanınca Malatya tanıtımı yapılamamıştı. Program Malatyalılar için tam bir hayal kırıklığına olmuş, adı müzik eğlence programı olmasına rağmen Malatyalılar için tam bir stres kaynağı ve işkenceye dönüşmüştü.
Programın ekran görüntüsü.. (Soldan sağa) Sanatçılar Zekai Tunca, Nurten İnnap ve Tahsin Uslu
_______________
Nezir Kızılkaya’nın malatyahaber.com’da yayınlanan tüm yazıları için aşağıdaki linki tıklayınız:
